Ánh Trăng Sáng Ngà...

“Cả thế giới xúc động. Con người vừa đặt bước chân đầu tiên lên mặt trăng. Câu chuyện thần thoại hoang đường về những chuyến du hành nguyệt điện đã được thực hiên một cách toàn hảo. Không có Hằng Nga, không cả chú Cuội. Mặt trăng chỉ toàn là những hố sâu, lồi lõm, những miệng núi lửa tròn. Mặt trăng là một hành tinh chết. Hai phi hành gia Hoa Kỳ đã diễn tả khung cảnh trên mặt trăng giống như bãi sa mạc hoang vu nhưng hùng vĩ và tuyệt đẹp… “

 

Mai thờ thẫn xếp tờ báo cũ lại. Một chút nuối tiếc nào vương vương trong lồng ngực. Mai cảm thấy buồn. Chả còn mấy ngày nữa là đến rằm Trung Thu. Mặt trăng sẽ tròn vành vạnh như một chiếc mâm vàng óng. Bánh nướng thơm ngon (Mai không thích ăn bánh dẻo cho lắm). Chiếc lồng đèn mặt trăng cười cợt trong tay. Ba sẽ kể cho Mai câu chuyện cổ tích về Hằng Nga, chú thỏ ngọc xinh xinh, chú Cuội già lếu láo. Nhưng hiện tại, Mai đang ngồi buồn bã. Hết lồng đèn, hết chuyện cổ tích, hết ngắm trăng trong. Không phải Mai không được má mua cho lồng đèn, không có bánh thơm đâu nhé. Cũng không phải các chú Ba Tàu trên phố không làm lồng đèn, không nướng bánh Trung Thu. Bởi… Bởi trước mặt Mai là chiếc lồng đèn mặt trăng vĩ đại như cái nong gạo sau bếp, và trong tủ chè, trên bàn thờ những hộp bánh ngon nằm ngả ngớn một cách trịnh trọng chờ đợi. Vâng, Mai buồn vì Mai không thấy thích thú khi ngắm đèn hoặc chờ bánh. Mai Nghĩ, còn trăng đâu, còn Trung Thu đâu nữa mà mong mà đợi. Người ta đã lên trên ấy rồi. Họ không thấy chú Cuội, Hằng Nga, cây đa, thỏ ngọc. Ôi, Mai thất vọng quá chừng! Chắc chắn mặt trăng sẽ xấu ghê lắm, sẽ đen khiếp, méo mó, vặn vẹo khó coi. Người ta lên trăng, người ta đuổi mất chị Hằng, thỏ ngọc trốn vào hang đá, lấy ai mà chiếu ánh ngọc cho đêm Trung Thu. Chú Cuội bỏ đi rồi, ai sẽ nghe tiếng hát của Mai nhắn nhủ chú Cuội già. Mấy hôm nay, Mai muốn nhìn lại trăng xem nó ra sao. Nhưng ác thay, mây che kín thật kín cả trời. Sương mờ mờ lạnh. Má bảo đến khuya trăng mới tỏ. Mai chờ. Và lần nào Mai cũng ngủ gục trên ghế ở hiên nhà trước khi mây tan. Tức ôi là tức. Má thì chắc chắn trăng vẫn tỏ như xưa. Song Mai vẫn không tin, gặng hỏi má:

 

- Má ơi mặt trăng có xám xì không má, có méo không má?

 

Hỏi hoài má bực mình gắt:

 

- Con này hỏi nghe lạ, trăng 12, 13 thì làm sao tròn được. Phải rằm mới tròn và tỏ chứ.

 

Thế là hết, mặt trăng đã méo rồi. Mai không tin luận cứ của má là trăng non thì méo. Mai nhớ hình như năm ngoái, trăng đã tròn và sáng lắm kia mà. Chắc chắn rồi. Trăng đang méo, rồi trăng sẽ hư đen như quả chôm chôm bị tay người rờ mó vào.

 

Người lớn cứ ca tụng mãi ba ông phi hành gia lên mặt trăng mà họ không thèm biết gì đến nỗi buồn bã, sự mất mát lớn lao của Mai cả. Mai tức quá. Ước gì Mai là ông Tổng Thống Huê Kỳ nhỉ? Mai sẽ không cho ai lên mặt trăng. Ừ mà tại sao Mai không là Tổng Thống Huê Kỳ nhỉ?

 

- Mai ơi, có đi chợ Tết Trung Thu không con?

 

Ý nghĩ tại sao mình không là Tổng Thống Mỹ để có quyền ngăn cản người đổ bộ lên mặt trăng xinh đẹp của Mai, khiến Mai hết ham đi theo má. Nhưng má đã ra gần tới chỗ Mai ngồi rồi. Giọng má mời mọc:

 

- Đi xem chợ Trung Thu thế nào con. Mua thêm ít trái cây về để các anh chị em nhà mầy phá cỗ. (Ý má muốn nói đến chị Lan, anh Hòa, em Cúc, em Thu nhà bác Ngọc và dì Lam đó mà)

 

Tiếng guốc của má nghe lạo xạo. Mai thấy nôn nao. Thôi dẹp lại đã. Đi với má kẻo má buồn (?)

 

*

 

Chợ Trung Thu cũng không khác gì mấy năm cho lắm. Đi đến đâu mùi bánh thơm, mứt dẻo tràn ngập hai cánh mũi. Mai nghĩ:

 

- Quái nhỉ, sao người ta không lo gì cả, còn Trung Thu nữa đâu mà bán nhiều thế này?

 

Mặc ý nghĩ của Mai, chỉ mình Mai biết, cả phố chợ vẫn đông đúc tấp nập. Lẵng chợ của bà nào cũng đầy ắp. Đàn ông tay cắp, tay mang, gói lớn gói nhỏ. Trẻ con mặt mũi cứ tươi lên, tay vung văng thận trọng chiếc lồng đèn xanh đỏ đủ cỡ, đủ loại. Thôi thì lồng đèn tràn ngập. Đèn treo trên hiên, đèn chất đầy trong quầy hàng. Lấp ló đâu đó, là những chồng đầu lân với chùm râu trắng phơ phơ nằm vô duyên một mình, miệng cứ nhăn ra cười cợt khách qua đường. Tuy vô duyên vậy chứ tụi nhỏ khoái bằng thích. Nơi nào có bán lân y như là có con nít. Mai tự cho mình là chín chắn vì chả thích đầu lân chút nào.Mua cái đầu lân úp kín đầu, Mai thấy ngột ngạt là. Nhưng xem múa lân thì lại là chuyện khác. Vui thật là vui. Tiếng trống bập bùng, ánh đuốc loang loáng. Ông địa tươi cười phơi cái bụng bự, tay cầm quạt mo phe phẩy, lúc nào cũng phởn phơ chất phác như củ khoai. Mai khoái nhất là lúc lân chờn vờn cái đầu để lấy cho được cái phần thưởng to lớn, bị chú bé nhà chủ quái ác treo tuốt lên cao. Cả khúc đuôi rùng rùng quẫy lộn, đầu lân há to, ngậm lại như cá gặp cạn. Ngó bề không xong, ba bốn thanh niên lực lưỡng đi theo nối chân lân cho cao, một ánh loáng đao phớt thật nhanh, gói quà rơi gọn vào miệng lân. Mai say mê, chạy theo đoàn múa lân cho đến khuya mới về nhà. Có bữa bị ba má la quá xá, nhưng Mai thích không chịu được. Hôm sau, đoàn múa lân đi qua nhà, Mai lại len lén đi xem.

 

- Mai ơi, con có thích ăn ổi không, mua về để làm cỗ nhé.

 

Trời ơi, những trái ổi bóng bẩy, mọng mọng trông thèm chảy nước miếng! Dĩ nhiên Mai cám ơn má rối rít.

 

Nhưng đến hàng trái cây thì Mai lại thích mua những trái khác, má chìu Mai mua thêm na và bưởi. Ở nhà đã có sẵn vài thứ trái cây tốt, tất cả sắp được một mâm là ít. Trung Thu này má định cho cả nhà ăn Tết Trung Thu thật to đó mà. Má và ba bảo ăn Tết Trung Thu đặc biệt mừng ngày loài người đặt chân lên một hành tinh khác. Nghĩ đến đây Mai thấy hết cả thèm. Sao mọi người, kể cả ba nữa lại dửng dưng trước chuyện xâm phạm bất hợp pháp của mấy ông phi hành nhiều chuyện kia chứ? Mai hỏi dò má:

 

- Má này, sang năm mình có còn ăn Trung Thu nữa không má?

 

Má đang lựa mua thêm mấy chiếc bánh nướng, nghe Mai hỏi ngẩng đầu ngạc nhiên:

 

- Ủa, sao con hỏi gì lạ vậy, thì năm nào nhà mình chả mừng Trung Thu?

 

- Nhưng chắc sang năm hết ăn rồi má à.

 

Má cười:

 

- Sao vậy, ba má tuy không dư dả gì cho lắm, nhưng ba má luôn luôn chú ý đến những ngày vui của các con, không khi nào ba má quên đâu, đừng có lo mà.

 

Không, Mai không sợ điều đó. Má chả hiểu gì câu hỏi của Mai cả. Mai muốn nói là Trăng đã mất đẹp rồi, câu chuyện cổ tích về huyền thoại tiên cung không còn hấp dẫn được trẻ con nữa. Trung Thu chấm dứt từ đó. Mai kéo áo má:

 

- Má mua xong chưa má?

 

- Ừ xong rồi đây. Để má trả tiền đã… Bao nhiêu đây bà hàng?

 

Đã trưa rồi, má không đi chợ trong. Cả hai mẹ con đi xích lô đạp về nhà. Mai vẫn cố diễn tả ý nghĩa câu hỏi vừa rồi của mình:

 

- Má ơi, con hỏi má câu này nhé, sang năm ăn Tết Trung Thu, mà có còn Trung Thu nữa đâu nào.

 

Ma chợt hiểu cười khì:

 

- A, cô này sợ mất trăng đây mà. Nhưng thôi, để ba giải thích cho con nghe. Câu chuyện cổ tích hằng năm về chú Cuội, Hằng Nga, chắc ba không kể nữa. Để bù vào, năm nay, ba sẽ kể với con một câu chuyện.

 

- Chuyện gì vậy má? Con không tin là hay bằng chuyện Trung Thu đâu. Mà câu chuyện đó có ăn thua gì đến trăng của con đâu?

 

- Ừ, thì không dính dáng gì hết, nhưng lại mật thiết rất nhiều. Má với ba cùng bàn nhau về câu chuyện để kể cho con nghe đó.

 

- Má bật mí tí chút đi!

 

Má thong thả:

 

- Sao được, mà dù má có kể trước cũng không ích lợi gì. Phải có trăng, có bánh, có cỗ, câu chuyện mới nhiều ý nghĩa.

 

Mai nằn nì:

 

- Chút xíu thôi má.

 

- Má nói không phải lúc mà. Con chỉ được biết là, nhờ câu chuyện đó, những ý nghĩ của con mấy tháng nay sẽ tiêu tan và thay mới hết. Cái đó mới lạ chứ.

 

Cái đó lạ thiệt. Mai nghĩ mãi vẫn không ra. Mọi năm, những đêm rằm Trung Thu là ba kể chuyện. Chuyện năm này, không giống chuyện năm kia. Khác nhau và lý thú lắm, mặc dù cốt chuyện chỉ xoay quanh các nhân vật trên cung Quảng. Đã có lần Mai biết ba đặt bày câu chuyện, đó là lần ba nói rằng Hằng Nga mặc áo dài, đi guốc cao gót. Nhưng câu chuyện hay và cảm động quá nên Mai mê luôn, không lý đến chi tiết có vẻ cuội kia. Còn lần này, ba sẽ kể câu chuyện gì hà. Khó đoán thật. Mai nóng ruột, đứng ngồi không yên. Chiếc xích lô cứ chậm rãi lăn bánh trong cái nắng dìu dịu, êm ả buổi trung thu.

 

*

 

Hôm nay là Trung Thu. Chiều xuống êm như ru. Trời xanh ngắt, không gợn một giải mây. Vắng cả bóng diều lượn. Vắng cả bóng chim bay. Tất cả bầu trời như đón chờ giờ kỳ diệu. Mặt trăng chưa lên sớm đâu. Thường thường, Hằng Nga còn phải trau chuốt hình dáng, vóc ngọc, chú Cuội quét bớt những chiếc lá đa khô, để ánh trăng xanh hơn, óng hơn. Trong khi ấy, ngoài sân, ngoài ngõ, khắp xóm, tiếng trẻ con reo hò cười cợt vang vang. Đâu đó, đã thấy lấp loáng ánh đèn lồng đủ màu. Bữa cơm chiều nhà Mai sớm hơn ngày thường. Má vẫn còn dọn dẹp sau bếp. Ba và Mai bắc ghế ngồi trước sân nhà. Đó đây vang vang tiếng trống bập bùng của các đoàn múa lân. Khung cảnh, màu sắc, âm thanh vẫn giống như những mùa Trung Thu trước. Nhưng Mai không để ý gì hết. Chiếc bánh nướng hờ hững trên tay, Mai dõi mắt về phía xa, nơi những chòm cây in hình sẫm tối lên nền trời hơi ửng xanh. Có một chút sáng trong nào đó ở chân trời phía đông. Qua kẽ lá chập chờn, hình như màu sáng đó càng lúc càng xanh hơn, trong hơn. Mai hy vọng rồi ngờ vực. Có thể là ánh đèn từ dưới phố hắt lên. Mai quay nhìn ba. Ba cũng đang chờ đợi, mắt cũng trông về phía chòm cây xa. Mai xích lại gần ba. Hai bố con im lặng chờ đợi… Ô kìa, Mai như nghẹt thở, giữa hai chảng cây, một mảnh vàng rực rỡ lấp ló. Một cơn gió thoảng qua, cành cây lay động, mảnh vàng biến mất. Nhưng chòm cây lại óng ánh và sáng hơn lên. Chung quanh Mai và trên một khoảng trời, cái gì khoảng khoát và êm êm, thật trong, thật dịu dàng thuần khiết.

 

- Trăng bắt đầu mọc rồi đấy.

 

Tiếng ba tươi vui như giòng nước chảy tràn. Mắt Mai long lanh nhìn bố.

 

- Đẹp quá ba ạ.

 

- A, con biết là trăng vẫn đẹp chứ. Bây giờ thì ba sẽ nói với con gái của ba điều này trong khi chờ trăng lên cao.

 

Mai gật đầu. Chiếc bánh nướng bỗng thơm tho, hấp dẫn. Mai đưa bánh lên miệng đồng lúc với ánh trăng đầu tiên dội lên tóc Mai bóng mướt.

 

- Như con biết đó, từ ngàn xưa loài người đã thường ca tụng trăng thu. Đêm sẽ bí hiểm, độc ác và xấu xa nếu không có trăng. Bởi vì trăng đẹp. Ánh sáng đẹp, hình thức đẹp. Và nhất là cái vẻ dịu dàng, nên thơ và mát tươi của trăng.

 

- Ba, chứ không phải trăng đẹp là nhờ Hằng Nga, nhờ thỏ ngọc, nhờ cây đa quí à?

 

- Con lầm rồi, chú Cuội, chị Hằng, gốc đa chỉ là những tưởng tượng của con người sau khi đã nhìn thấy mặt trăng. Vì trăng quá đẹp, quá dịu dàng, nên con người muốn tô đậm thêm cái giá trị sẵn có của trăng bằng những chuyện thần thoại hoang đường. Lẽ tất nhiên, đó phải là những câu chuyện hay nhất, tuyệt diệu nhất. Lâu ngày, câu chuyện ăn sâu vào tiềm thức mỗi người, rồi ai cũng cứ ngỡ là thật. Giả thử, ba nói tỷ dụ như mặt trăng có Hằng Nga, có nguyệt điện thật, nhưng đứng ở dưới đất trông lên lại chỉ thấy loang lỗ xấu xí, đen đủi, thì thử hỏi, những thi nhân dưới đất có còn tưởng tượng được bao nhiêu điều hay đẹp không. Ba chắc chắn là không. Nhất định, họ sẽ đi tìm cái khác đẹp hơn để mà ca tụng. Con hiểu ý ba nói chứ?

 

Mai nhanh nhẩu gật đầu:

 

- Con hiểu rồi ba ạ. Ý ba muốn con hãy nhìn vào sự thật, hãy nhận được chân giá trị của một vật. Làm một người trông nhìn về một vật ở xa, chứ đừng đứng trên một vật mà lại dùng ý nghĩ của một người ở xa nhìn đến. Bằng cớ là bây giờ mặt trăng vẫn đẹp, mãi mãi vẫn đẹp vẫn tròn và sáng rỡ trong đêm trung thu năm nay.

 

Ba kêu lên:

 

- Trời ơi, con gái ba thông minh quá! Con nói đúng. Dù ai có lên mặt trăng, có nhìn thấy sự thực phũ phàng, đánh ngã tất cả huyền thoại về mặt trăng, thì nguyên thủy mặt trăng vẫn đẹp, vẫn dịu dàng như xưa. Chúng ta lại có những giấc mơ khác, tiến bộ hơn, khoa học hơn, mà nét mỹ thuật vẫn không mất được.

 

Mai quay lại nhìn mặt trăng. Hình dáng tròn xoay, sáng rỡ mát tươi hằn vài đốm sẫm trông như tàn xòe của cây đa. Một ý nghĩ vụt đến, Mai bật cười hóm hỉnh nhìn bố:

 

- Ba ơi, con có thể tin một cách khác được không?

 

Mai nói luôn một hơi không kịp để bố trả lời:

 

- Đôi khi có Hằng Nga, chú Cuội thật trên cung trăng ba à. Nhưng họ không thèm ra mặt đó thôi. Hằng Nga có phép biến hóa. Cho nên khi các phi hành gia lên mặt trăng, tất cả đều biến đi và hóa cảnh trên mặt trăng thành hoang vu, kỳ bí.

 

Ba bật cười to:

 

- Trời ơi, lại tưởng tượng rồi. Đó con thấy không, trí tưởng tượng của con người thật kỳ diệu. Mất huyền thoại này, họ bày ra huyền thoại khác. Trước cái đẹp rõ ràng, có ai lại nỡ nhìn và nghĩ những điều trái ngược đâu. Trăng đẹp thì muôn đời trăng cứ đẹp, làm gì trăng cũng tuyệt đẹp.

 

Ba nhìn mặt trăng vàng óng, nhìn những bóng cây như mọng nước, rồi chép miệng:

 

- Đẹp thật con à.

 

Mà đẹp thật, từng suối ánh trăng chan hòa khắp nơi, nhuộm xanh không gian, làm mờ những vì sao lấp lánh chung quanh. Thỏ Ngọc đã rủ mình đứng trước cửa Nguyệt Cung. Hằng Nga xõa tóc múa khúc Nghê Thường. Chú Cuội già đang cười cợt theo câu hát của lũ trẻ con đầu xóm:

 

Ánh trăng sáng ngà,

Có cây đa to

Có thằng Cuội già

Ôm một mối mơ, ôm một mối mơ.

Cuội ơi ta nói Cuội nghe…

 

 

KIM HÀI   

(Sóng Vàng)

 

 

(Trích từ bán nguyệt san Tuổi Hoa số 208, ra ngày 1-9-1973)

Bìa của Vi Vi : Trăng Thu