Chuyện vui buồn ở Tòa Soạn thật ra nếu đem kể hoài sẽ
liên miên bất tận. Nhưng để khỏi choán chỗ của tờ báo, tôi xin tạm chấm dứt
loạt bài này ở đây và xin hẹn sẽ trở lại mỗi khi cần bầy tỏ với bạn đọc những
chuyện vui buồn. Trong liên tiếp 8 kỳ báo vừa qua, được độc giả theo dõi từng
chi tiết nhỏ, và nhiều bạn, nhiều em đã gửi thư về chia xẻ sự vui buồn với
người viết, tôi hết sức cảm kích và xin gửi ở đây lời cám ơn chung.
Phần cuối cùng của loạt bài
này, chúng tôi muốn dành riêng để nói về một nhân vật đã và đang âm thầm góp
phần tích cực vào việc lành mạnh hóa sách báo Thiếu Nhi.
Đó là Trung Úy Lê Sơn Cương, chánh sự vụ sở Phối Hợp Nghệ Thuật thuộc Phủ Tổng
Ủy Dân vận. Tôi gặp anh Lê Sơn Cương lần đầu tiên tại buổi hội thảo về sách báo
do Ủy Hội Quốc Gia thuộc Unessco (cơ quan Văn Hóa Liên Hiệp Quốc) tổ chức. Phải
thành thật mà nói, trong cương vị của một người viết văn, tôi không ưa mấy ông
trong Hội Đồng Kiểm Duyệt. Nhưng nghĩ cho cùng, trong một quốc gia có chiến
tranh lâu dài, việc đòi hỏi bãi bỏ hoàn toàn chế độ kiểm duyệt, tuy có lợi ở
phương diện này thì lại đồng thời có hại ở một phương diện khác. Cho nên tôi
cho là anh Lê Sơn cương, trong cương vị của một nhân vật đại diện cho chính quyền,
đã hữu lý khi phát biểu ý kiến sau này trong buổi hội thảo:
- Dù ở bất cứ quốc gia tự do
nào, thì quan niệm tự do không phải là mạnh ai muốn làm gì thì làm. Sự tự do
phải được hiểu là có ý nghĩa tương quan tập thể, tôn trọng quyền lợi của tập
thể. Bởi vậy giữa chính quyền và Văn nghệ sĩ, ít nhất phải gặp nhau ở một vài
điểm tương đồng. Tại điểm tương đồng ấy, hai bên thỏa thuận vạch một vòng phấn
giới hạn. Việc kiểm duyệt chỉ là một biện pháp ngăn chặn những tác phẩm đi ra
ngoài vạch phấn đã được sự thỏa thuận của hai bên.
Thú thật, khi nghe lời biện
minh ấy, tôi không mấy tin tưởng. Tôi đã nói riêng với anh Lê Sơn Cương là
trong hơn 10 năm sáng tác, tôi cũng đã nhiều lần khốn đốn về vấn đề kiểm duyệt,
và nếu không nhờ cảm tình bạn bè của các anh em thì tác phẩm của tôi đã có
nhiều cuốn phải liệng bỏ vì bị gạch xóa quá nhiều (như cuốn Quê nhà yêu dấu
đáng lẽ bị gạch bỏ 1 phần 4, cuốn Giấc ngủ chập chờn bị gạch nát, và cuốn Giọt
lệ đen bị bỏ mấy truyện). Thi hành một chính sách mà chỉ dựa vào tình cảm cá nhân
thì công việc sẽ trở nên rất phiêu lưu. Giả sử nếu tôi không có hân hạnh được
quen biết, giả sử những người quen biết của tôi rời nhiệm sở cũ, thì sự thể sẽ
ra như thế nào.
Anh Lê Sơn Cương, khi đó mới
về nhận chức vụ Chánh sự vụ sở Phối Hợp Nghệ Thuật đã nói với tôi:
- Từ nay anh đừng lo. Tất cả
sách của các anh do đích thân tôi đọc. Muốn xóa của các anh, dù chỉ một dòng,
một chữ tôi cũng sẽ mời các anh lên thảo luận trực tiếp. Nếu lý tôi thua, tôi
xin để nguyên, không gạch xóa.
Thừa dịp này, tôi nói ngay
với anh:
- Chính sách KD của Bộ Thông
Tin đã gây cho anh em văn nghệ sĩ nhiều ấn tượng không tốt đẹp. Nhiều người có
sách viết xong không dám mang đi, sợ xóa bỏ uổng công đánh máy.
Anh Lê Sơn Cương nói:
- Tôi cam đoan với anh hoàn
cảnh ấy đã chấm dứt rồi. Ai có sách, anh cứ bảo mang lên trực tiếp với tôi.
Ít hôm sau, tôi thuật lại
câu chuyện với nhà văn Bùi Kim đĩnh và nói với anh cứ đem cuốn Đốt Xác lên kiểm
duyệt. Kết quả, cuốn sách mà anh Bùi Kim Đĩnh tưởng sẽ không ra được đã được
giấy phép ấn hành. Cuốn sách do Huyền Trân xuất bản và được bày bán ở các hiệu
sách hồi tuần lễ vừa qua.
Tôi bắt đầu thấy mến anh Lê Sơn
Cương từ sau vụ ấy. Anh là người đầu tiên xóa bỏ được cái hố ngăn cách giữa tôi
với giới chức có thẩm quyền gạch xóa tác phẩm. Sau tôi được biết anh mắc võng ở
ngay bàn giấy để làm việc từ sáng đến khuya, tôi lại càng mến tác phong nồng
nhiệt, trẻ trung, hăng hái của anh. Một lần gặp gỡ khác, tôi đã hết sức phàn
nàn với anh về việc sách báo nhảm nhí nhi đồng đã được in lậu (ngụy trang số
kiểm duyệt) để phát hành bừa bãi. Anh Lê Sơn Cương đã trình bày với tôi tất cả
những công trình của anh trong việc đối phó với bọn gian thương làm giàu trên
sự đầu độc tinh thần tuổi thơ ấy : Tính đến cuối năm 1972, sau 10 tháng sục
sạo, anh đã đích thân đi từng tiệm sách bán son để đem ra xa lộ thiêu hủy cả
thẩy 59.014 cuốn báo nhảm nhí như Chú Thoòng, Ma Lai rút ruột, Quỷ Truyền Kiếp
hiện hình, Quỷ Nhập Tràng, Quỷ báo oán v.v… riêng trong kỳ phát động đợt 1 của
đầu năm 1973, sau 11 ngày công tác tảo thanh báo nhi đồng nhảm nhí, anh cũng đã
tịch thu được 11.300 truyện nhi đồng in lậu, 8.395 cuốn báo trẻ em nhảm nhí và
2.721 cuốn sách đồi trụy, tổng cộng là 21.416 cuốn sách, báo được đem ra đốt ở
ngoài xa lộ cùng lập thủ tục truy tố ra tòa những người liên hệ.
Một hôm trong tuần lễ trước
(đầu tháng 5), tôi có một việc phải tới phòng kiểm duyệt, tôi đã gặp anh Lê Sơn
Cương vừa xuống xe díp ở đầu cầu thang. Mồ hôi mồ kê của anh nhễ nhại, khuôn
mặt đi nắng đỏ gay, hai tay anh xách hai chồng báo nặng chĩu mới vừa đi tịch
thu về. Theo sau anh còn mấy nhân viên trực tiếp nữa cũng đang rỡ những chồng
báo nhảm nhí còn đang chất chồng trên xe. Hình ảnh tận tụy với nhi đồng của anh
làm tôi hết sức xúc động. Công việc của anh chẳng khác công việc của một anh
hùng vô danh. Anh đã âm thầm làm, và làm một cách kiên nhẫn, liên tục và can
đảm. Bởi phải có can đảm mới dám đương đầu với bọn gian thương, vì ở thời buổi
này, chỉ cần một số tiền thuê nhỏ nhoi là cũng sẽ có kẻ sẵn sàng tìm tới để
thanh toán.
Mặc dầu ảnh hưởng của loại
sách báo nhảm nhí còn đang đè nặng lên sinh hoạt tinh thần của tuổi thơ, và mặc
dầu gian thương vẫn còn có ba đầu sáu tay, tìm đủ trăm phương ngàn kế để làm
giầu một cách bất chính, những nỗ lực của anh Lê sơn Cương thật đáng đề cao.
Buổi gặp gỡ hôm ấy, tôi đã nắm chặt tay anh mấy lần. Xin anh hiểu cho đó là
những cái xiết tay chân tình, cảm mến, bởi việc làm của anh dành cho tuổi thơ
chính là cùng một mục đích mà Gia Đình Thiếu
Nhi đang theo đuổi.
NHẬT TIẾN
(Trích tuần báo Thiếu Nhi
số 91, ra ngày 27-5-1973)
 |
| Bìa của Vi Vi : Mưa đầu mùa |
