Trung thu năm nay thật là buồn đối với Ly. Bắt đầu buồn từ khi nghe má nói năm nay Ly sẽ không có đèn chơi như các năm trước nữa. Mới nghe má nói như thế mà Ly đã rơm rớm nước mắt. Hình ảnh những chiếc đèn lộng lẫy... con cá, con bướm... ở các cửa tiệm mà ngày nào đi học, Ly cũng đứng lại ngắm hiện rõ trong óc khiến Ly phụng phịu lắc đầu quầy quậy trả lời má.
Trời ơi! Trung thu mà không có đèn thì còn gì là vui nữa, làm sao mà đi rước đèn với tụi con Lê, thằng Bi. Tụi nó đứa nào cũng có đèn cả rồi, Ly mếu máo nói:
- Con không chịu đâu! Má phải mua đèn cho con mới được.
Má nắm tay Ly, kéo lại gần dịu dàng:
- Má cũng muốn mua cho Ly lắm, nhưng năm nay nhà mình nghèo, làm không đủ ăn thì lấy gì mà mua! Thôi để năm tới, má sẽ mua cho Ly một cái thật đẹp nhé...
- Con chẳng chịu đâu! Mấy đứa bạn con tụi nó đã có đèn hết cả rồi, chỉ có mình con là chưa có thôi!
- Tại cha mẹ nó giầu, còn má thì má nghèo... Hổm rày hay mưa, hàng bán ế, vả lại má mới phải trả cô Sáu tiền mượn mua thuốc chữa bệnh cho con tháng trước, nên mới túng thiếu không mua được cho con. Thôi Ly ngoan của má đừng khóc nhé! Con Hoa của chú Hai xích lô bên nhà mình nó cũng không có đèn mà nó có đòi ba má nó đâu?
Ly vẫn xịu mặt, lắc đầu:
- Con không biết! Má phải mua đèn cho con mới chịu...
Và Ly sử dụng khí giới độc nhất của Ly để làm má phải ưng thuận. Đó là những hàng lệ dài và những tiếng "nhè" ai oán. Lần nào muốn làm nũng má cái gì, Ly cũng áp dụng chiến thuật nầy hết và lần nầy má cũng phải đầu hàng như bao lần khác. Má lật đật kéo sát Ly vào lòng, nói dịu dàng vào tai Ly:
- Ừ, thì con sẽ có đèn! Thôi đừng khóc, Ly cưng của má.
Câu nói đó thay đổi hẳn nét mặt của Ly, Ly ngửng lên má tíu tít:
- Vậy má mua cho con thật nhé! Má mua cái nào đẹp nhất đó... Con thích cái đèn hình con cá vàng.
Má xoa đầu Ly mỉm cười:
- Không! Má không mua, má sẽ làm cho Ly một cái.
Ly mở to đôi mắt láy đen nhìn mẹ. Lần này thì Ly chưa có phản ứng nhất định:
- Má biết làm không? Con muốn cái đèn hình con cá...?
Má ngập ngừng rồi nói:
- Ờ... biết chứ! Nhưng má làm cho Ly đèn ngôi sao nhé...?
- Đèn ngôi sao không đẹp! Bộ má không biết làm đèn con cá sao?
Má lại ngập ngừng:
- Ờ... Má cũng biết làm chứ! Nhưng Ly không nhớ tới cái đèn ngôi sao ở nhà bác hôm Noel sao?
Ly cố nhớ lại rồi reo lên:
- A! Con nhớ rồi! Cái đèn đó đẹp lắm, má làm cho con y như thế nhé má...
Má chưa kịp trả lời, Ly đã tiếp luôn:
- Má cũng làm ren chung quanh năm cánh của nó và cái bông ở chính giữa nữa nghe má...
Má tránh đôi mắt chờ đợi của Ly, cười:
- Ừ! Má sẽ làm cho... Bây giờ má phải đi bán, Ly cưng ở nhà cho ngoan nhé...
Ly nắm má lại, lo âu:
- Chừng nào má mới làm, tối mai Trung thu rồi, con sợ không kịp.
Má âu yếm gỡ tay Ly ra:
- Kịp chứ! Tối nay má sẽ vô tiệm mua đồ để làm mới được chứ, chắc chắn chiều mai có cho Ly rồi...
Ly vẫn chưa an tâm, dặn lại nữa:
- Má nhớ chắc nhé, đừng quên nghen má!
*
Ôi chao! Thật là thất vọng và buồn biết bao. Chiếc đèn ngôi sao của má chả giống chiếc đèn của Ly thấy trên nhà bác hôm Noel chút nào. Nó cũng có năm cánh nhưng là năm chiếc cánh méo mó. Một cái khung đơn sơ với một lớp giấy bóng màu vàng dán lên trên, đối với Ly chỉ là như thế. Chẳng có viền chung quanh, chẳng có bông điểm ở giữa gì cả. Ngay từ lúc má sắp hoàn thành, Ly đã thấy không bằng lòng. Đến khi má cột xong nó vào một thanh tre đưa cho Ly thì sự thất vọng làm Ly thấy bực tức nghẹn ngào: "Thế mà má nói sẽ làm giống hệt cái của bác hôm Noel", Ly chưa cầm nó được một chút đã quăng ra đất, mắt đỏ hoe, giẫy nẩy:
- Con không chơi cái này đâu! Xấu quá à!
Má im lặng cúi xuống lượm chiếc đèn lên. Hình như má đã đoán biết trước phản ứng của Ly nên không có vẻ gì nóng giận ngay. Thấy thế Ly càng làm già, hình như sự chờ đợi từ hôm qua đến giờ đã tăng thêm cho Ly những giọt nước mắt. Hết dậm chân dậm cẳng, Ly lại lăn ra đất la khóc. Lẽ dĩ nhiên là má không thể đứng yên mà nhìn được. Má để chiếc đèn lên phản rồi đi tới cúi xuống xốc Ly dậy. Hành động đó chỉ càng làm Ly giẫy mạnh hơn. Má vội nói:
- Thôi nín đi! Ly nằm ra đất bẩn hết quần áo còn gì?
Mặc, Ly vẫn cứ khóc, vẫn dậm chân và cứ gỡ hai tay má ra, xong lại lăn ra đất. Dỗ mãi vẫn không xong, má nổi giận nắm tay Ly kéo Ly lại bên phản. Ba ngọn roi vào mông đã làm Ly thấy sợ. Chưa bao giờ Ly thấy má giận dữ như thế. Ly vội cố nín khóc nhưng vẫn không kiềm nổi những tiếng nấc nho nhỏ. Má nẹt roi vào bên phải, nghiêm nghị:
- Nín ngay! Mày mà còn khóc nữa, tao cho thêm mấy roi nữa bây giờ. Con mà sao không biết thương má thế. Má đã cố làm cho mà còn chê, thế thì năm nay khỏi chơi đèn nữa vậy...
Từ đó trở đi, má có vẻ buồn mặc dù Ly đã nín khóc, không đòi mua đèn nữa. Nhưng cơn hờn chưa nguôi, nên Ly vẫn giữ nét mặt buồn rầu, lầm lỳ đối với má. Buổi sáng đã đi qua mau lẹ trong sự im lặng nặng nề của căn nhà, khác hẳn mọi hôm. Ăn cơm trưa xong, Ly lên phản nằm nghỉ và chợt thấy cái đèn ngôi sao vẫn nằm trên đó. Ly giận dữ lấy chân gạt mạnh nó vào góc giường. Chiếc đèn lọt vào kẽ, rớt xuống đất vang lên một tiếng mạnh. "Có lẽ nó đã gẫy rách rồi", Ly nghĩ thế với một sự hể hả trong lòng. Má đã dọn dẹp nhà xong và bắt đầu dọn hàng đi bán. Hình như má hết giận rồi nên nói với Ly mấy câu. Song Ly thì Ly không mong thế. Ly nhắm mắt lại vờ ngủ để khỏi phải trả lời má. Sau một trận khóc hờn dữ dội, có lẽ mắt Ly đã mỏi rồi nên tuy vờ mà ngủ thật. Không biết đến bao lâu, Ly chợt tỉnh vì có bàn tay ai đặt lên trán Ly. Còn ai nữa ngoài ra má. Ly nghĩ thế và vẫn nhắm mắt làm như còn đang ngủ. Có tiếng má nghẹn, đứt quãng:
- Ai... mua... chè không?
*
Buổi chiều, Ly chỉ có việc ở nhà trông nhà và thường Ly hay rủ các bạn lại chơi khoảng thời gian rảnh rỗi đó. Nhưng hôm nay, Ly không muốn gặp một đứa nào cả dù rằng Ly đang rất buồn. "Chắc chắn chúng sẽ bàn đến chuyện Trung thu, đèn với bánh, chẳng lẽ Ly phải kể cho chúng nghe câu chuyện bị đòn này sao?". Ly nghĩ thế nên đóng cửa ở trong nhà lấy tập học ra xem. Nhưng chỉ được một lúc thì Ly chán và mong có đứa bạn để nói chuyện cho vui. Rồi Ly chợt nhớ đến Hoa, con chú Hai đạp xích lô ở bên nhà Ly. "Ờ! Phải rồi, con Hoa nhà cũng nghèo như Ly, chắc chắn nó cũng không có đèn và Ly không sợ nó hỏi Ly về chuyện đó". Giữa lúc Ly định mở xửa sang kêu Hoa qua chơi thì Hoa đã bước qua. Hai đứa gặp nhau ở cửa và con Hoa hỏi một câu làm Ly bối rối:
- Ê Ly! Sao hồi sáng mầy khóc dữ vậy? Má đánh hả?
Ly không thể dối được nữa, gật đầu trả lời. Và khi Hoa hỏi đến nguyên nhân, Ly cũng không ngần ngại kể hết cho Hoa nghe. Ly tưởng bạn cũng sẽ đồng ý với Ly rằng, má Ly đã đánh Ly cách oan nhưng không ngờ con Hoa nghĩ trái lại. Nó buồn rầu bảo Ly:
- Như vậy là má của mầy thương chớ không phải ghét mấy đâu! Không có tiền mua đèn, má mầy cố làm cho mầy một cái để có chơi, còn má tao, má tao đâu có làm!
- Thế sao mầy không đòi?
- Tao thấy ba má tao cực nhọc cả ngày mới có đủ ăn thì tiền đâu mà mua cho tao. Còn làm thì ngày giờ đâu? Với lại ba má tao đâu có biết làm đèn!
Những điều con Hoa vừa nói, mãi đến bây giờ Ly mới nghĩ đến. "Ờ! Má nghèo và bận rộn suốt ngày để lo cho cuộc sống của Ly, má lại không biết làm đèn thì dù đã cố gắng cách mấy, má cũng không thể làm cho Ly một cái đẹp được". Nghĩ như thế, Ly thấy hết giận má mà trái lại giận Ly vô cùng. Câu nói của má hôm qua: "Con Hoa con chú Hai xích lô bên nhà mình cũng không có đèn, mà nó có đòi ba má nó đâu", lúc nầy lại xuất hiện trong óc Ly, khiến Ly thấy mến phục đứa bạn đứng trước mặt. Ly mỉm cười năm tay con Hoa thân mật:
- Tết Trung thu không có đèn Hoa có buồn không?
- Buồn chứ! Thấy tụi bạn đứa nào cũng có đèn, Hoa cũng ao ước có như tụi nó, nhưng bề nào Hoa cũng thương ba má hơn nên Hoa cố không đòi hỏi gì, sợ phiền lòng ba má...
Ly quay mặt ngó ra đường, lòng buồn man mác. Một nỗi buồn khác hẳn nỗi buồn lúc nãy. Có tiếng mẹ con Hoa kêu từ bên nhà vọng sang. Hoa lật đật bỏ tay Ly ra chạy về nhưng vẫn không quên nói với lại một câu:
- Tối nay, Hoa sẽ sang chơi với Ly!
Ly mỉm cười gật đầu. Đứng trước cửa nhìn đường phố đã chán rồi, Ly quay vào nhà và chợt nhớ đến chiếc đèn ngôi sao má làm cho và lúc nãy Ly đã nhẫn tâm đá xuống góc nhà. Ly vội chui vào giường kéo chiếc đèn ra. Bây giờ, khi thấy chiếc đèn vẫn còn nguyên lành Ly lại thấy vui và trông nó đẹp hơn ra, khác hẳn lúc nãy. Ly âu yếm cầm nó lên, phủi những hạt bụi bám vào bên cánh với vẻ thận trọng. Giữa lúc đó, cánh cửa nhà hé mở và Ly thấy con Bích ló đầu vào. Khi nhìn thấy Ly nó mỉm cười đẩy luôn cửa bước vào. Bích là bạn của Ly nên Ly không lạ gì khi thấy trên tay nó cầm một cái lồng đèn tuyệt đẹp. "Hẳn nó muốn khoe đèn ấy với mình đây", Ly nghĩ thế rồi nhìn vào chiếc đèn của mình. Ly không muốn cho Bích thấy chiếc đèn này nhưng không kịp nữa, Bích đã đi mau vào và nói to:
- A! Năm nay Ly mua đèn "ông sao" hả?
- Không phải mua, má Ly làm đó!
- Má Ly làm hả, thật không?
- Thật! Năm nay má Ly không có tiền mua nên phải làm cho Ly để Ly có chơi. Xấu quá hả Bích?
Bích không trả lời hẳn câu hỏi của Ly:
- Trời! Sao má Ly thương Ly dữ vậy? Má của Bích chưa bao giờ làm cho Bích một cái đèn nào cả!
Ly cười:
- Thì má Bích có tiền mua, làm chi cho mất công: cái đèn của má Bích mua kỳ này thiệt là đẹp...
Bích để cái đèn ngôi sao xuống, buồn rầu:
- Đâu phải má Bích mua, má đưa tiền cho chị Sen mua cho Bích đấy chứ. Bây giờ má không còn săn sóc gì cho Bích hết, má cứ đi hoài, giao Bích cho chị Sen trông nom... Ở nhà không có ai chơi, Bích buồn quá, dù má đã bảo chị Sen lo cho Bích đủ thứ...
Ly nhìn Bích, suy nghĩ. Bích cũng như Ly là bị mồ côi cha sớm. Những câu nói vừa rồi đã làm cho Ly hiểu: Ly hãy còn sung sướng hơn Bích nhiều lắm, còn được tình thương của má trực tiếp trông nom, coi sóc cho. Ly bỗng thấy sung sướng, vui vẻ hơn nhưng cũng buồn thương cho Bích. Đứa bạn của Ly cầm chiếc đèn rực rỡ của mình lên, ngậm ngùi:
- Nếu má Bích nghèo chắc má Bích cũng không làm cho Bích một cái đèn như má Ly đâu! Phải chi Bích có một cái đèn chính tay má Bích làm cho thì sung sướng biết bao...
Ly không biết nói thế nào để an ủi bạn nhưng giữa lúc ấy, má của Bích từ ngoài bước vào. Bà vẫn còn mặc áo dài, chưa kịp thay ra. Nét mặt cảm động, má Bích chạy tới ôm con:
- Bích con!...
- Má!
Ly mỉm cười nhìn Bích vui vẻ bước đi, dựa người vào lòng má. Hẳn má Bích đã nghe hết những lời Bích vừa nói với Ly... Những lời nói đó, rồi đây sẽ đem về tình thương của người mẹ cho Bích...
Còn Ly, tình thương của má Ly là cả một đại dương vô bờ bến mà bây giờ Ly mới hiểu rõ tường tận. Hiểu rõ khi nhìn thấy bóng má bước vào nhà, với một nụ cười trên gương mặt mệt nhọc. Trên tay má Ly lúc trở về có cầm theo một chiếc đèn Trung thu: chiếc đèn con cá...
Ly nức nở chạy lại ôm choàng lấy má khi vừa thấy bóng má bước vào nhà...
Ánh trăng rằm chiếu xuống vạn vật một ánh sáng dịu hiền, đẹp đẽ. Đêm Trung thu năm nay đối với Ly mới đẹp và vui làm sao. Với cái đèn ngôi sao vàng trong tay, Ly hân hoan bước theo các bạn để đi rước đèn, với Bích và Hoa... Bích không còn một chút sầu tư nào nữa. Ly đã xin má tặng Hoa cái đèn má vừa mua để bạn có đèn chơi. Còn Ly, không có chiếc đèn trung thu nào đẹp hơn chiếc đèn của Ly...
- Ê Ly! Sao hồi sáng mầy khóc dữ vậy? Má đánh hả?
Ly không thể dối được nữa, gật đầu trả lời. Và khi Hoa hỏi đến nguyên nhân, Ly cũng không ngần ngại kể hết cho Hoa nghe. Ly tưởng bạn cũng sẽ đồng ý với Ly rằng, má Ly đã đánh Ly cách oan nhưng không ngờ con Hoa nghĩ trái lại. Nó buồn rầu bảo Ly:
- Như vậy là má của mầy thương chớ không phải ghét mấy đâu! Không có tiền mua đèn, má mầy cố làm cho mầy một cái để có chơi, còn má tao, má tao đâu có làm!
- Thế sao mầy không đòi?
- Tao thấy ba má tao cực nhọc cả ngày mới có đủ ăn thì tiền đâu mà mua cho tao. Còn làm thì ngày giờ đâu? Với lại ba má tao đâu có biết làm đèn!
Những điều con Hoa vừa nói, mãi đến bây giờ Ly mới nghĩ đến. "Ờ! Má nghèo và bận rộn suốt ngày để lo cho cuộc sống của Ly, má lại không biết làm đèn thì dù đã cố gắng cách mấy, má cũng không thể làm cho Ly một cái đẹp được". Nghĩ như thế, Ly thấy hết giận má mà trái lại giận Ly vô cùng. Câu nói của má hôm qua: "Con Hoa con chú Hai xích lô bên nhà mình cũng không có đèn, mà nó có đòi ba má nó đâu", lúc nầy lại xuất hiện trong óc Ly, khiến Ly thấy mến phục đứa bạn đứng trước mặt. Ly mỉm cười năm tay con Hoa thân mật:
- Tết Trung thu không có đèn Hoa có buồn không?
- Buồn chứ! Thấy tụi bạn đứa nào cũng có đèn, Hoa cũng ao ước có như tụi nó, nhưng bề nào Hoa cũng thương ba má hơn nên Hoa cố không đòi hỏi gì, sợ phiền lòng ba má...
Ly quay mặt ngó ra đường, lòng buồn man mác. Một nỗi buồn khác hẳn nỗi buồn lúc nãy. Có tiếng mẹ con Hoa kêu từ bên nhà vọng sang. Hoa lật đật bỏ tay Ly ra chạy về nhưng vẫn không quên nói với lại một câu:
- Tối nay, Hoa sẽ sang chơi với Ly!
Ly mỉm cười gật đầu. Đứng trước cửa nhìn đường phố đã chán rồi, Ly quay vào nhà và chợt nhớ đến chiếc đèn ngôi sao má làm cho và lúc nãy Ly đã nhẫn tâm đá xuống góc nhà. Ly vội chui vào giường kéo chiếc đèn ra. Bây giờ, khi thấy chiếc đèn vẫn còn nguyên lành Ly lại thấy vui và trông nó đẹp hơn ra, khác hẳn lúc nãy. Ly âu yếm cầm nó lên, phủi những hạt bụi bám vào bên cánh với vẻ thận trọng. Giữa lúc đó, cánh cửa nhà hé mở và Ly thấy con Bích ló đầu vào. Khi nhìn thấy Ly nó mỉm cười đẩy luôn cửa bước vào. Bích là bạn của Ly nên Ly không lạ gì khi thấy trên tay nó cầm một cái lồng đèn tuyệt đẹp. "Hẳn nó muốn khoe đèn ấy với mình đây", Ly nghĩ thế rồi nhìn vào chiếc đèn của mình. Ly không muốn cho Bích thấy chiếc đèn này nhưng không kịp nữa, Bích đã đi mau vào và nói to:
- A! Năm nay Ly mua đèn "ông sao" hả?
- Không phải mua, má Ly làm đó!
- Má Ly làm hả, thật không?
- Thật! Năm nay má Ly không có tiền mua nên phải làm cho Ly để Ly có chơi. Xấu quá hả Bích?
Bích không trả lời hẳn câu hỏi của Ly:
- Trời! Sao má Ly thương Ly dữ vậy? Má của Bích chưa bao giờ làm cho Bích một cái đèn nào cả!
Ly cười:
- Thì má Bích có tiền mua, làm chi cho mất công: cái đèn của má Bích mua kỳ này thiệt là đẹp...
Bích để cái đèn ngôi sao xuống, buồn rầu:
- Đâu phải má Bích mua, má đưa tiền cho chị Sen mua cho Bích đấy chứ. Bây giờ má không còn săn sóc gì cho Bích hết, má cứ đi hoài, giao Bích cho chị Sen trông nom... Ở nhà không có ai chơi, Bích buồn quá, dù má đã bảo chị Sen lo cho Bích đủ thứ...
Ly nhìn Bích, suy nghĩ. Bích cũng như Ly là bị mồ côi cha sớm. Những câu nói vừa rồi đã làm cho Ly hiểu: Ly hãy còn sung sướng hơn Bích nhiều lắm, còn được tình thương của má trực tiếp trông nom, coi sóc cho. Ly bỗng thấy sung sướng, vui vẻ hơn nhưng cũng buồn thương cho Bích. Đứa bạn của Ly cầm chiếc đèn rực rỡ của mình lên, ngậm ngùi:
- Nếu má Bích nghèo chắc má Bích cũng không làm cho Bích một cái đèn như má Ly đâu! Phải chi Bích có một cái đèn chính tay má Bích làm cho thì sung sướng biết bao...
Ly không biết nói thế nào để an ủi bạn nhưng giữa lúc ấy, má của Bích từ ngoài bước vào. Bà vẫn còn mặc áo dài, chưa kịp thay ra. Nét mặt cảm động, má Bích chạy tới ôm con:
- Bích con!...
- Má!
Ly mỉm cười nhìn Bích vui vẻ bước đi, dựa người vào lòng má. Hẳn má Bích đã nghe hết những lời Bích vừa nói với Ly... Những lời nói đó, rồi đây sẽ đem về tình thương của người mẹ cho Bích...
Còn Ly, tình thương của má Ly là cả một đại dương vô bờ bến mà bây giờ Ly mới hiểu rõ tường tận. Hiểu rõ khi nhìn thấy bóng má bước vào nhà, với một nụ cười trên gương mặt mệt nhọc. Trên tay má Ly lúc trở về có cầm theo một chiếc đèn Trung thu: chiếc đèn con cá...
Ly nức nở chạy lại ôm choàng lấy má khi vừa thấy bóng má bước vào nhà...
*
Ánh trăng rằm chiếu xuống vạn vật một ánh sáng dịu hiền, đẹp đẽ. Đêm Trung thu năm nay đối với Ly mới đẹp và vui làm sao. Với cái đèn ngôi sao vàng trong tay, Ly hân hoan bước theo các bạn để đi rước đèn, với Bích và Hoa... Bích không còn một chút sầu tư nào nữa. Ly đã xin má tặng Hoa cái đèn má vừa mua để bạn có đèn chơi. Còn Ly, không có chiếc đèn trung thu nào đẹp hơn chiếc đèn của Ly...
CHIẾC ĐÈN NGÔI SAO MÀU VÀNG
VŨ PHƯƠNG TRÌNH
(Trích từ tuyển tập truyện ngắn Tuổi Hoa Con Búp Bê Đẹp Nhất)
