Buổi trưa tôi nằm coi sách trên bộ ván trước hiên nhà. Không gian chìm vào yên lặng. Gió xạc xào thổi từ những cánh đồng xa mát rợi, làm rơi lác đác vài cánh hoa vàng của hàng muồng trước sân. Đàn chim bồ câu thảnh thơi bay lượn trên trời xanh, đáp xuống hè đường nhặt thóc. Trên nụ ổi trắng muốt ngoài vườn có đàn ong vo ve hút mật. Tiếng ve sầu rền rền ở xa, làm tôi nhớ đến bây giờ là vào hạ. Tôi khoái mùa hạ! Mùa hạ được bố mẹ thả lỏng ngoài đồng. Mùa hạ rực rỡ nao nức như con diều no gió. Mùa hạ thật tuyệt vời!
Tôi thích trưa hạ nằm coi sách bên hiên nhà. Hôm nay, hình ảnh lớp học theo cơn gió lại đến với tôi. Tôi ôn lại những khuôn mặt quen thuộc của bạn bè. Hình ảnh từng đứa bạn lần lượt hiện ra trong ký ức tôi như một đoạn phim quay chậm. Hiện rõ như lúc còn rong chơi trên sân trường. Tôi chợt dừng lại trước khuôn mặt có nước da ngăm đen. Blao Nhiên! Thằng này thuộc dân tộc thiểu số, người Thượng xuống núi học cùng lớp tôi. Nó tên Blao Nhiên, nhưng bọn tôi gọi gọn là Nhiên. Đứa nào muốn chọc nó, gọi Trà Blao, nó cũng quay lại như thường. Bản tính Blao Nhiên dễ dãi và mộc mạc như rừng như núi. Nói gì nó cũng toét miệng ta cười thật ngô nghê. Trong lớp, Blao Nhiên ngồi sau tôi một bàn, nhưng hai đứa rất thân nhau. Blao Nhiên trọ học ở nhà người quen, nó nói với tôi là nhà nó xa lắm, tuốt ở trong núi. Tôi bảo nó hôm nào mày dẫn tao đến chơi. Blao Nhiên hẹn đến cuối năm. Về học vấn, Blao Nhiên thua tôi xa, nhưng khá chăm. Có lần tôi hỏi nó học để làm gì? Blao Nhiên nói rằng nó cố gắng học để lớn lên làm ông chúa làng. Tôi hy vọng vậy! Blao Nhiên sẽ đem ánh sáng văn minh về cho núi rừng. Học vấn Blao Nhiên thua tôi xa, nhưng về sức mạnh thì ăn đứt cả lớp. Blao Nhiên được bầu làm trưởng ban thể thao. Nó khoái lắm! Trong các trận đá banh nó tung hoành nhanh nhẹn như một con cọp nhỏ nên bao giờ cũng đem chiến thắng về cho lớp tôi cả. Xem ra Blao Nhiên yêu quê hương Việt Nam rất tha thiết.
Thằng Blao Nhiên thân với tôi. Nó còn "khoái" tôi qua tài đâm trích nữa. Con trích to bằng con gà rừng, thường đậu trên các cành tre. Đâm xuống, nướng lên, bỏ vào mồm thì tuyệt cú mèo. Những buổi trưa rảnh rỗi, Blao Nhiên thường rủ tôi đi đâm trích. Mỗi lần như vậy, tôi lại phải chạy sang nhà bác Hương mượn cây độc. Cây độc làm bằng trúc dài y như cái cần câu vậy, chỉ khác ở đầu lại là một cây sắt nhọn, có ngạnh. Cây độc trét đầy dầu rái cho trơn tuột để phóng. Thường thường tôi và thằng Blao Nhiên ra cái bầu nước sau đình làng mà đâm. Đứng từ cái bầu nước có thể nhìn thấy mái đình cong cong phủ rêu xanh ẩm ướt. Trên nóc có hai con rồng châu đầu vào trái châu xanh. Nhưng trái châu đã bị chiến tranh xin mất. Còn cái bầu thì vào mùa sen mọc, tụi tôi đi hái trộm khoái chết được. Chung quanh bầu có mấy bụi tre to bao bọc. Vì vậy mấy chú trích thường đậu trên cành, nghếch cổ về phía ngọn gió mà mơ màng. Người ta gọi là "Say Nam" tức là say gió Nam. Tôi và thằng Blao Nhiên cứ đi lom khom dưới mấy bụi tre mà tìm. Gặp được một chú là tôi len cây độc theo mấy cành tre, nhắm kỹ và phóng vút đi. Cam đoan không trật chú nào. Khi bị đâm trúng, chú trích nhà ta la quang quác dẫy dụa rồi nằm im. Có khi bị đâm rồi, cây độc lẫn chú trích vướng trên ngọn tre hay rơi tòm ra giữa bầu. Công việc đó đã có thằng Blao Nhiên. Nó bơi ra đem vào hoặc leo lên đem xuống. Blao Nhiên chỉ là kẻ học nghề. Một đôi lần tôi đưa Blao Nhiên phóng thử, thì y như lần đó chú trích thoát nạn. Còn Blao Nhiên thì nhăn răng ra cười với tôi. Mỗi lần như vậy tôi lại đau bụng cười muốn chết. Cái khuôn mặt với nụ cười có hàm răng trắng hếu, không thua gì ông Hynos trên hộp kem đánh răng.
Đó là cái thú về mùa hạ, còn về mùa mưa thì lại là một chuyện khác. Các cánh đồng ngập nước thật thú vị không thua gì mùa nắng.
Nhưng tôi nhớ mãi Blao Nhiên vào những ngày tan trường nghỉ hè. Buổi đó học trò được ra về sớm hơn thường lệ. Bọn học trò trường làng từ đây sẽ bắt đầu bay nhảy thỏa thích trên những bãi vắng mùa hè với đủ loại diều và để lại những con ve ngập ngừng kêu ran trong sân trường thưa vắng. Mùa hè đến với tôi thật bất ngờ. Tôi ngỡ ngàng nhìn hàng phượng trổ bông đỏ thắm. Tuổi học trò vào mùa hè như hoa nở và đẹp như con nắng trải dài trên đường về làng mỗi sáng. Lòng tôi hoang mang với những cảm nghĩ về mùa hè. Rồi đây, tôi sẽ làm gì với khoảng trời cao xanh của mùa hạ. Tháng ngày rảnh rỗi là niềm vui mênh mang và cũng là thời gian để xếp một niên học vào ký ức. Những ngày vui đi qua để lại bao kỷ niệm. Kỷ niệm bao giờ cũng đẹp, mà mỗi lần hồi tưởng như một giấc mơ. Một niên học vừa qua hứa hẹn một niên học sắp tới. Tuổi học trò cứ thế trôi đi. Ngày đó thằng Blao Nhiên nắm chặt tay tôi:
- Hè này tao về buôn, Khoa ạ! Mày có thích lên nhà tao chơi không?
Tôi ngờ ngợ trước câu nói của Blao Nhiên. Nó chỉ tay về phía xa xa nói:
- Đó! Buôn tao ở trên núi đó, gần lắm, độ hai, ba chục cây số chớ mấy.
Tôi nhìn theo ngón tay của Blao Nhiên, chỉ thấy một chân trời xanh thẳm với núi rừng còn thiếp ngủ muộn màng.
- Làm sao mình đi được?
Thằng Blao Nhiên cả quyết:
- Đuọc chứ! Mày có cái xe đạp đó, đưa tao chở cho. Tao đạp vài cái là tới ngay.
- Lên núi mà đi xe đạp à?
- Đi chứ! Lên đèo thì mình dắt bộ. Mà mày có dám đi không?
Tôi nổi tính anh hùng cá nhân, đáp thẳng:
- Dám chứ! Mai mình đi nhé.
Bây giờ, mùa hè lại đến với tôi bằng những cơn mơ viễn xứ. Ngày mai tôi sẽ có chuyến đi giang hồ vặt. Tôi chợt nhớ câu tục ngữ "Đi cho biết đó, biết đây, ở nhà với mẹ biết ngày nào khôn". Lớn lên tôi sẽ đi đó, đi đây. Tôi sẽ bỏ một đời để phiêu lãng giang hồ. Bây giờ, còn nhỏ, thì tôi làm những chuyến giang hồ vặt. Tôi thích sôi nổi hơn êm đềm. Tôi ước mơ mình như một loài chim di trú, soải cánh chim phiêu du cùng gió và mỗi nơi đậu lại là một địa danh khác nhau. Tôi phải thoát khỏi không khí làng tôi. Ngày mai tôi lên núi rừng tìm sắc thái mới. Ngày mai kiêu hùng vẽ trong trí tôi với hình ảnh núi rừng mộng mơ. Rừng núi về mùa đông có chim thiên di bay về hội ngộ. Ngày mai tôi sẽ làm tên du tử với chí tang bồng hò thỉ. Lửa tang bồng cháy ngùn ngụt trong tôi. Cháy lên thắp sáng một vùng trời quê hương rừng núi.
Sớm mai, sương khói mờ nhạt bàng bạc khắp nơi. Khí trời gây gây lạnh. Bình minh rực rỡ và tiếng chim hót líu lo của ngày nắng mới. Hai đứa : tôi và Blao Nhiên đèo nhau trên chiếc xe đạp. Tôi ngồi sau yên, thằng Blao chở tôi. Chiếc xe đạp kiểu đàn ông của bác Hương tôi. Ngày trước, bác tôi là một tay đua hữu hạng. Chiếc xe đạp mang về chó bác tôi mấy chiếc cúp sáng chói, ghi dấu một thời vang bóng. Sau này, bố tôi xin về, lắp thêm cái yên sau cho tôi đi học hay... đi giang hồ.
Thằng Blao Nhiên chở tôi chạy phăng phăng trên quốc lộ. Có lúc hai đứa phải nhảy xuống dắt xe qua đèo cao. Cột cây số đã chỉ hai mươi bốn cây số ngàn. Trên cây số hai mươi lăm, thằng Blao Nhiên quẹo vào một con đường mòn đầy ổ gà. Tôi hỏi Blao Nhiên về con đường mòn, nó nói con đường đưa tới buôn nó. Con đường đất trải dài khuất khúc và gập ghềnh.
Tới nơi, cảnh sinh hoạt của một buôn Thượng hiện ra trước mắt tôi. Những mái nhà sàn chạy dài theo triền núi với những nương rẫy xanh mướt. Những khuôn mặt bình thản trầm lặng nhìn tôi lạ lùng. Blao Nhiên dắt tôi vào nhà. Tôi bỡ ngỡ đặt những bước chân lên những bậc thang của nhà thằng Blao Nhiên. Gia đình nó đi làm rẫy cả. Blao Nhiên lấy cái nỏ, ống tên và xuống dưới dắt hai con ngựa ra khỏi buôn. Blao Nhiên hỏi tôi:
- Mày biết đi ngựa không?
Tôi chưa bao giờ cỡi ngựa nhưng cũng nói:
- Biết.
- Vậy chúng mình đi chơi.
Nói rồi Blao Nhiên nhảy lên ngựa chạy trước. Tôi cũng thót lên lưng ngựa. Lấy hai dây cương dựt đến, dựt đại, nhưng con ngựa vẫn đứng ỳ tại chỗ không nhúc nhích. Tôi tức mình, lấy chân thúc vào hông nó, nhưng cũng vậy, nó không bước một bước. Thằng Blao Nhiên quày ngựa trở lại, nhìn tôi phì cười, nó hỏi:
- Mày không biết cỡi ngựa hả?
- Ừ!
- Sao lúc nãy mày nói biết?
- Tao thấy dễ quá, tao nói đại. Bây giờ mày tập tao nghen.
- Ừ!
Thằng Blao Nhiên chỉ cho tôi kỹ thuật cỡi ngựa. Một lát tôi điều khiển lành nghề như một kỵ sĩ. Hai đứa tôi dong ngựa lên đồi. Đồi cao và gió mát như dìu tôi vào cõi mộng. Lòng tôi mở rộng đón thiên nhiên bao la hùng vĩ. Chung quanh tôi, một vùng đồi núi xanh thẳm trùng điệp. Quê hương mở rộng trước mắt tôi thật tuyệt vời. Vẻ tuyệt vời ấy khiến tôi lịm mình trong mấy phút. Đây là những triền núi thoai thoải với hoa lấm tấm nở tươi trên vách đá. Kia là thung lũng cỏ xanh tươi đã tan sương mù, còn lại ánh nắng chan hòa. Kia nữa là đồng bằng bao la với những thửa ruộng ngang dọc màu xanh lá mạ. Và xa hơn nữa là những thung lũng, những đồi núi chập chùng nối tiếp và cuối cùng, ở đường chân trời, là một khoảng tối thẳm mù khơi hòa nhập với đường chân trời. Tôi ngước lên trời hít thở hương thơm của hoa lá. Tôi nghe một niềm rung động dịu dàng trước tạo vật. Bất chợt, trong giây phút ấy tôi nhận thấy linh hồn của cây cối, đất đai thật tuyệt vời. Tuyệt vời đến độ tôi muốn ôm trọn cả vũ trụ, thiên nhiên và những buổi sáng trên đồi có gió thì thào mãn thiên, như buổi sáng hôm nay.
Rồi, tôi và Blao Nhiên xuống đồi, vào rừng. Những thân cây mọc chằng chịt. Mùi lá ẩm mục ngai ngái. Nắng loang loáng trên màu xanh lá cây. Suối chảy róc rách. Tiếng chim rừng ríu rít, càng làm cho khung cảnh rừng rú thêm hoang sơ man dại. Thằng Blao Nhiên dẫn tôi tung những vó ngựa qua các nẻo đường rừng. Tôi liên tưởng tới những chàng tráng sĩ rừng xanh trong truyện "Tiêu Sơn tráng sĩ". Tôi mơ làm người tráng sĩ lỡ độ đường giữa núi mùa xuân, chứ không như Phạm Thái ngồi thất tình bên bờ sông với chiếc cần câu và vò rượu...
Thằng Blao Nhiên rủ tôi đi bắn gà rừng và các con thú nho nhỏ. Blao Nhiên sử dụng nỏ, nó đại diện cho bọn trẻ Thượng. Tôi dùng ná cao su, thay mặt cho bọn học trò dưới làng. Hai đứa tranh nhau bắn các con thú, nhưng phần nhiều Blao Nhiên được nhiều hơn tôi, vì dù sao cái nỏ cũng ngon hơn cái ná cao su. Đến trưa, hai đứa tôi dừng lại bên con suối ăn trưa. Tôi hưởng được cái thú ăn cơm lam với thịt gà rừng, ngon tuyệt. Có lúc tôi gặp một vài người Thượng đi đốn củi hoặc săn thú. Tay họ cầm lăm lăm dao phay. Lẩn vào đó, những khuôn mặt mùa xuân đặc biệt sáng lên bởi những cặp mắt to và trong suốt. Bóng họ chập chờn ẩn hiện trong bóng rừng thẳm và mỗi bước chân gieo xuống, làm sống lại nỗi u kín ngày xưa. Ngày xưa với từng đạo ngựa reo vang, từng tiếng gió thì thào của một thời vàng son...
Ban trưa, hai đứa tôi nằm thọc chân xuống suối nói chuyện. Thằng Blao Nhiên cho tôi coi cái tù và. Cái tù và có mấy sợi dây ngũ sắc bao quanh. Thằng Blao Nhiên thổi cho tôi nghe. Tiếng tù và rúc lên xa vắng và triền miên như tiếng nói của rừng già muôn thuở. Một nỗi buồn gợn lên xâm chiếm linh hồn làm tôi xúc động tha thiết.
Tôi bắt Blao Nhiên kể chuyện đường rừng. Những câu chuyện hoang đường về rừng thiêng nước độc được Blao Nhiên kể lại thật ghê rợn. Tôi kể trả lại nó một câu chuyện thần thoại. Câu chuyện thần thoại về một người đàn bà Thượng trong cơn đau lảo đảo ra đứng chờ chồng về từ đầu non. Người chồng đã bỏ rừng núi xuống đồng bằng. Thằng Blao Nhiên có vẻ cảm động lắm, nó nói sẽ về kể chuyện này lại cho gia đình nó nghe.
Bây giờ tất cả đã qua như cơn mộng về sáng. Mùa hè đã trôi qua được mấy ngày. Thằng Blao Nhiên ở lại núi rừng hiu quạnh. Tôi về đồng bằng tiếp tục có những trưa hè buồn tênh, nằm dưới hiên nhà nhìn đàn chim câu thảnh thơi nhặt thóc bình yên.
Đã mấy ngày rồi, trên buôn Blao Nhiên đánh lớn. Đứng từ nhà, tôi có thể thấy những cột khói phía đó bốc lên cao. Đêm đêm, tiếng súng giao tranh mơ hồ vẳng lại... Tôi cũng thoáng thấy một vài người Thượng di tản xuống đồng bằng với ánh mắt đăm đăm. Không biết Blao Nhiên ra sao? Tôi mong Blao Nhiên bình an để tiếp tục niên học tới. Blao Nhiên ơi!
ĐOÀN THỤY
(Nha Trang)
(Trích tuần báo Thiếu Nhi số 105, ra ngày 31-8-1973)
 |
| Bìa của Vi Vi : Một ngày làm việc xã hội |
