Chuỗi ngày dài thời còn tiểu học của em thật vui vẻ. Trường học ở giữa cánh đồng rộng mênh mông. Bãi sân cỏ sau trường là nơi nô đùa thỏa thích của bọn học sinh. Bãi cỏ đã chứng kiến những cuộc đánh nhau, tập trận trong hàng cây rậm lá. Sau trường hơi xa có một cái mương nhỏ. Cái mương nước xanh với thật nhiều hoa súng. Những buổi chiều nhạt nắng kết bè nhỏ bằng chuối trôi trên cái mương ở những chỗ tương đối rộng. Có lúc phi thân bằng một thanh tre sang bên kia mương, trượt tay té xuống mương bị rong xanh quấn chặt chân làm em hốt hoảng kêu rối rít.
Tuy thường dự những cuộc đánh nhau với cây lùn xanh mướt làm súng, với đạn mồm nhưng em lại rất thích trồng hoa. Trường tiểu học của em có một khu vườn để cho học sinh trồng. Những sáng mùa đông vào lớp sớm, cùng Sao quét lá bàng đốt lửa sưởi ấm. Hai đứa ngồi nhìn khu vườn lớp mình. Ở quê nhưng ảnh hưởng của rừng bao bọc nên lạnh căm căm, sương mù rất nhiều. Sáng đi học em thu tay trong áo ấm, một tay quơ quơ như người mù tìm đường, vì sương sớm dầy đặc. Tuy vậy nhưng đi đến đâu thì hình như sương tan biến đến đó. Khi quay lại thì chỉ thấy màn sương trắng xóa.
Em và Sao đều thích trồng cây. Vì thế nên khu vườn lớp em tốt nhất. Hai đứa ngắm mãi nụ hoa hồng đang chớm nở, tỉ mỉ vạch từng cọng lá tìm sâu. Nhìn cây Tigôn trắng đang sửa soạn giàn hoa tí xíu mà vui mừng náo nức vô cùng. Trái khổ qua treo lủng lẳng trên giàn bé xíu, xinh xắn vô cùng. Vườn lớp em chỉ trồng nhiều hoa nên thật đẹp. Hoa nở suốt năm, không hoa hồng thì vạn thọ, hoa cúc... Em hãnh diện đặt tên là "vườn thượng uyển lớp Ba A" còn mấy lớp khác thì nào là "vườn hoang lớp Ba B", "vườn cấm lớp Nhì C" v.v... Buổi trưa ở lại đợi buổi học chiều, em và Sao ra mương súng. Trưa ở quê rất êm ả, vẳng nghe tiếng mẹ ru con, tiếng võng kẽo kẹt đưa. Hai đứa ngồi một nhánh cây nhô ra mương mà học bài. Hoa súng nở thật nhiều, thoạt nhìn chỉ thấy toàn màu thiên thanh và màu tim tím của hoa. Bọn em chọn một khu mương ngay lớp làm khu bất khả xâm phạm của lớp Ba A. Mỗi lần hái một cánh hoa để ép cho lớp, em tiếc vô cùng nhưng chả dám nói.
Nhận thấy khu vườn lớp mình thiếu cây cao lớn, nên em và Sao định trồng một cây. Vì mai mốt hè về, cây nhỏ sẽ chết và cây lớn đó sống mãi mãi. Em và Sao đồng ý chọn ngày mùng tám tết là trong thời gian nghỉ để đi kiếm hoa.
Sáng hôm ấy trời thật trong và xanh. Mùa xuân, cỏ hai bên đường xanh ngăn ngắt. Em và Sao hai đứa đi hai chiếc xe đạp len lỏi trong con đường nhỏ bên vườn cây. Cái giỏ to đeo lủng lẳng đằng sau. Khi gặp được một khóm lan bám trên cây, em vội vã vất xe và trèo lên thoăn thoắt. Sao hắn đứng dưới buồn hiu. Em cầm khóm lan cười cười bảo hắn:
- Tại mắt "mình" cận thị đó chứ!
Hắn cãi lại:
- Cận thị hồi nào, xạo không! Nghỉ chơi mày luôn!
Em phải xuống nước năn nỉ, nói sẽ cho hắn khóm lan này, Sao nhoẻn cười. Em nghĩ thầm "Về nhà mình lén đưa nó khóm xấu, có sao đâu!"
Hai đứa lại đi. Chẳng mấy chốc đã đầy giỏ. Sao dẫn em đi lại nhà ngoại hắn lấy cây hoa "thật đẹp" mà hắn thường khen. Ở quê em, hoa trang rất nhiều, thỉnh thoảng trong cỏ rậm rạp nổi bật những hoa đỏ, hay tím của hoa sim. Sao nằng nặc đòi trồng hoa sim vì hắn thích màu tím, còn em chỉ coi đó như loài cỏ dại hoặc hoa đồng quê mà thôi – Thuở đó tuy học lớp Ba nhưng đứa nào cũng suýt soát 10 tuổi – Trong vở hắn, thỉnh thoảng em gặp vài cánh sim ép cẩn thận giữa tờ pelure trắng. Em thường vò nát và liệng đi làm hai đứa suýt giận nhau mấy lần. Em lại phải đi tìm ép trả hắn. Bây giờ đây, em lại thấy yêu màu hoa ấy, nở dịu dàng bên con rạch nhỏ, bên cỏ xanh um tùm.
Thấp thoáng sau hàng dừa, em đã thấy những nếp nhà tranh. Sao bảo làng này rất nhiều anh đào, tự nhiên mọc khắp nơi. Hai đứa vào nhà ngoại Sao. Nhà ông có một gốc anh đào to ngay cửa, đang nở rợp hoa trên mái nhà. Màu hồng hồng của hoa như ướt hơi sương, lóng lánh cười với nắng. Sao ra sau nhà hái dừa xiêm, dừa thật ngọt cơm lại dầy, uống vào mát như là uống nước đá. Ngoại Sao uống trà, ông kể những mùa xuân thanh bình ngày cũ. Giọng ông nghẹn ngào, như luyến tiếc như mong chờ một mùa xuân yên lành...
Chúng em trở về với những thân anh đào trong giỏ, và cành hoa cắm trên xe. Thân cây mốc trắng trông cằn cỗi lại ra những bông hồng, tươi tốt đầy hy vọng.
Em chọn ngày mùng 10 là ngày chẵn, dễ nhớ để trồng anh đào. Nhà Sao trồng hai cây, em hai và dành cho "vườn thượng uyển lớp Ba A" ba cây. Em sung sướng bảo Sao:
- Này nhá! Mai mốt cây lớn lên nè. Chắc nó cao lắm Sao há, mà hỏng được, lớn rồi rủi nó đụng cây bàng nó chết sao hả?
Rồi hai bóng nhỏ lại lui cui dời cây sang bên, nhưng chỗ nào cũng rợp bóng bàng cả. Em trồng cây tại một chỗ hơi trống và ngây thơ nghĩ rằng cây vì ảnh hưởng của hai đứa sẽ lớn mau, uốn cong để chui qua tàng cây rậm kia và vươn lên thật cao. Em nghĩ đến ngày nó đâm ra những chiếc lá non với nỗi náo nức trong lòng.
Tất cả những cây em và Sao trồng đều sống sau một thời gian rụng lá cũ để đâm ra những lá non xanh. Cây như cũng hiểu nỗi cực khổ của hai đứa nên rất mau lớn. Hình như nó cũng mong đến ngày qua khỏi ngọn bàng kia. Và đến cuối hè thì nó đã cao đến đầu em. Ba cây đều mập mạp xanh mơn mởn.
Đến mùa Xuân hai năm sau, cây đúng hai tuổi thì nó đã có bóng. Vườn thượng uyển càng đẹp hơn nhiều, và ông Hiệu Trưởng đã vuốt đầu hai đứa với lời khen khu vườn đẹp nhất trường. Em và Sao say mê đứng ngắm công trình được xem như vĩ đại của mình. Qua mùa Xuân này đến hè thì đã lên đệ thất phải xa trường làng. Em lo không biết sau này không còn hai đứa chăm sóc, nó có đủ sức vượt ngọn bàng không? Nhưng em và Sao đều không biết mình có còn được thấy nó nữa hay không. Nào ngờ...
Đêm giao thừa năm ấy, giữa tiếng pháo lại chen nhiều tiếng lạ. Ba má hoảng hốt chui xuống gầm giường. Em lại lo cho vườn thượng uyển sau nhà và ở trường vì súng nổ thật dòn dã. Sự mệt mỏi và kinh khiếp lôi em vào giấc ngủ mê.
Sáng dậy em lẻn ba má đi đến trường. Em chạy thật nhanh trên con đường đá đỏ, đâm buốt chân. Ngày đầu năm mà đường làng vắng tanh, chỗ ngày qua bán quà tấp nập mà giờ im lặng ghê rợn. Trường em kia rồi. Ồ... sao... kỳ vậy? Ngay cổng trường, cây tươi xếp cao để tạo một chướng ngại vật cho người ngoài không vào trường được. Em nhìn kỹ lại, thì đó là những cành anh đào đầy hoa và những cành bàng xếp chồng chất. Nước mắt từ đâu mằn mặn chảy xuống môi. Thôi mất hết rồi, có còn đâu nữa. Giàn ti-gôn của em, giàn khổ qua nhỏ của Sao đều bị đè bẹp dưới gót giày. Vườn thượng uyển ngày xưa đã tan nát, đàn bướm trắng đâu dám bay lượn quanh đó nữa. Và tường thì lỗ chỗ vết đạn.
Sau ngày đó, gia đình em dọn về tỉnh ở. Sao thì đã đi tỉnh khác. Em không sao quên được ngày gia đình em chồng chất lên xe, từ lúc tờ mờ sáng. Mấy cây cau thấp thoáng trong sương, gió đưa run rẩy như khóc thầm cho quê hương. Làng quê xa dần, rồi mất hẳn chỉ còn nhìn thấy những cây cao nhất phất phơ trong gió sớm.
Ai ngờ chuyến đi đó là lần cuối. Và từ đó đến nay đã hơn bốn năm chưa bao giờ em được trở lại quê xưa. Em nhớ mãi buổi sáng đầu xuân xưa, hai đứa đi trên con đường đẹp nhất của quê hương. Con đường với thật nhiều hoa dại mà em vẫn yêu, vẫn nhớ mãi. Những nỗi vui khi trồng cây, những trận đánh dưới suối. Hình ảnh ngày thơ của em và Sao đi hái anh đào vẫn bắt nguồn cho sự nhung nhớ quê hương mãi, nhớ những ngày ngọc ngà thơ ấu xưa. Buổi sáng rong chơi trên khắp nẻo đường quê, những chiều thả diều trên bãi cỏ.
Và còn mấy cây anh đào ngày xưa chết một cách oan uổng. Những cây chưa bao giờ đạt được ý em và Sao muốn, là chui qua đám bàng xưa. Chắc hẳn nó cũng buồn. Và còn giàn ti-gôn, hoa hồng, cây cúc, còn sự thê thảm ngày hôm ấy cho vườn thượng uyển ngày xưa.
TRẦN HỮU NGHIÊM
(Trích từ bán nguyệt san Tuổi Hoa số 156, ra ngày 1-7-1971)
