Chiều ba mươi tết, chuyến xe cuối cùng từ chợ quận lên tỉnh của anh Năm Tài vừa ra khỏi ngã ba Sân Gôn được bốn năm trăm thước thì nước trong thùng máy bốc khói lên mù mịt. Cái xe gầm gừ như một con thú dữ bị thương. Nó vùng vằng, vật vã mình mẩy, xô giật đám hành khách dồn tới dồn lui. Rồi nó khựng lại. Nhìn vào kính chiếu hậu, anh Năm Tài thấy một luồng khói trắng bốc lên che mờ cả đám hành khách đang bu đen lấy cái xe ọp ẹp như một đám ruồi. Thằng con trai anh Năm la lên. Giọng nó thất thanh làm át cả tiếng ồn ào hỗn độn:
- Rồi rồi, ba ơi!
Cái thằng con khỉ. Ai mà không biết là đã "rồi rồi". Nhưng cái gì đã xẩy ra chớ. Anh Năm tháo sợi kẽm giằng ở cánh cửa xe, vội vã bước xuống. Anh thoáng thấy thằng con dáng gầy gò, cao lểu đểu ở trên nóc đang bấu những ngón chân vào cửa sổ bên thành xe để tìm cách tụt xuống. Giọng một người hành khách gần đó trõ xuống đường:
- Cái gì vậy anh Năm?
Năm nhận ra tiếng của ông Sáu Râu. Nụ cười của anh méo sệu như để trấn an cho chính anh, chớ không phải cho hành khách:
- Đâu có hề gì... chút đỉnh thôi bà con!
Một vài người cũng đang ló đầu xuống định chất vấn, chợt nghe thấy nên thụt vào. Tiếng loan truyền "chút đỉnh, chút đỉnh" lan ra khắp dọc lòng xe dài không quá bốn thước, rộng hai thước, người chật ních như nêm cối. Nhưng có mấy người bám ở thành xe ở mé ngoài đã vội vã nhảy xuống chạy theo anh Năm. Họ tiến lại đứng lố nhố quanh chỗ thùng máy. Nhiều tiếng bàn ra tán vô:
- Xe với cộ, dục nó đi cho rồi.
- Nghỉ chút cho nguội lại đi, ăn nhằm gì?
- Đổ thêm nước vô! Đổ thêm nước vô!
- Đừng có xúi dại! Đổ nước bây giờ là vứt tiêu dàn máy đó cha!
Năm Tài bỏ tất cả ngoài tai những tiếng ồn ào. Trong lòng anh nhen nhúm nỗi lo âu. Sôi nước thì có ăn nhằm gì. Nếu chỉ có vậy thì làm sao làn khói mới phụt lên chút đỉnh cái xe đã liệt rũ như con thú bị trúng thương rồi. Anh quơ cái khăn nhớp nháp đầy mồ hôi vắt ở cổ xuống, đệm vô tay rồi nghiến răng vặn cái nắp thùng nước. Một luồng khói mù mịt được dịp phụt ra như bị tức nước vỡ bờ. Mùi dầu theo đó bốc lên khét lẹt. Rồi rồi. Anh chép miệng một câu nghe còn nặng nhọc hơn là lời tuyên phạt của một ông chánh án:
- Cháy "cu lát"!
Cháy cu lát! Ba tiếng đó ùa ra lẹ như điện sẹt, chỉ một giây sau đã loan truyền khắp cái thế giới nhỏ nhoi mà bốn bề thu gọn trong cái khung xe ọp ẹp. Có tiếng cất lên:
- Trời! Vậy là rồi rồi!
- Cu lát là cái gì vậy cà?
- Máy đó! Xe hơi đó mà, chớ đâu phải xe thổ mộ.
Lời giải thích thật giản dị. Người vừa hỏi ra chiều thỏa mãn:
- Ờ... máy là đương nhiên rồi mà điều chữa được không?
- Hừ! Chữa được thì cũng là qua Xuân!
- Ôi chao! Thế là chết mẹ tôi rồi!
Một bầu không khí thất vọng ngự trị rất nhanh trên mặt mọi người. Thiên hạ bắt đầu nhốn nháo. Tên bác Năm Tài được réo lên nhiều lần. Có cả tiếng chửi đổng. Bác Năm tài rầu rĩ ra mặt. Ruột gan bác cũng nóng sôi lên như thùng nước đang réo trong lòng máy. Bác trút cơn bối rối lên đầu thằng con. Giọng bác đầy bẳn gắt:
- Xớ rớ cái gì đó hả mậy? Vô kêu chú Thạnh đem ra đổi xe coi!
Thằng nhỏ gân cổ lên cãi:
- Đời nào chú đi giờ này, ba. Chiều hôm nay ba mươi rồi.
- Ba mươi bốn mươi gì cũng mặc xác. Vô nói là xe tao kẹt. Nhờ chú giùm cho đám bà con này đi đi.
Thằng nhỏ vẫn còn ngập ngừng. Anh Năm cảm thông ngay sự ngập ngừng đó. Lý do giản dị là tiền vé xe của khách hàng chị Năm đã vơ sạch ngay từ khi còn ở bến xe. Tới lúc khởi hành, sau khi đã ních đầy một bao chị biến ngay vào đám đông trong chợ quận. Thu trước còn có cái mà mua sắm. Chờ lúc về, sức mấy mà "con nhỏ nọ" nó không vét cho túi giã sạch trơn. Con nhỏ nọ ấy chính là cái đùm đề thêm thắt của anh Năm vậy. Đèo bòng tham lam thì ráng mà nhận lãnh. Nhưng anh quen rồi. Có điều là cái xe từ trước vẫn trung thành còn hơn là anh trung thành với chị. Có "banh" thì cũng chỉ vật mình vật mẩy sơ sơ. Đâu có cháy cu lát "tàn nhẫn" đến như bận này. Thôi ráng mà điều đình với anh Thạnh. Năm hết tết đến rồi, không lẽ để cả đám đông họ đốt cháy rụi cái xe rất đáng đem thiêu rụi này. Thằng nhỏ ù té chạy đi. Anh Năm ở lại cười cười. Anh nói với bà con:
- Ờ... Không sao! Còn lẹ nữa bà con. Cái xe của thằng Thạnh ngon quá cỡ mà, nó chạy tới hơn chục kílô mết lận. Từ đây tới đó, mấy hồi.
Nghe nói có xe tốt hơn đến thay đổi, mọi người dịu lại. Đã bắt đầu có tiếng cười. Nhưng cũng xen những tiếng cãi cọ vì chen chúc nhau. Tất cả túa xuống ngồi la liệt trên mặt đường. Nắng nung nấu từng viên sỏi nhỏ lổn nhổn trên con đường đầy những ổ gà và mô đất. Một số đông khác chen nhau lên nóc xe rỡ những sọt đồ đầy ắp hàng hóa. Cảnh hỗn độn không khác một cái chợ nhỏ. Có cả tiếng heo kêu, tiếng gà vịt đập cánh, tiếng than vãn, tiếng chửi thề. Anh Năm bỏ mặc tuốt luột. Anh còn bận lui cui ở dàn máy. Trên mặt những cơ phận xám xì, từng giọt dầu đen sánh trộn lẫn với thứ nước đầy rỉ sét vàng úa văng vãi tứ tung. Rồi rồi. Anh thầm nhắc lại hai cái tiếng cay nghiệt một lần nữa và cơn lo lắng ùa đến tràn ngập cõi lòng nóng như lửa bỏng của anh. Cái xe sẽ phải nằm ấp ít ra là hai tuần. Lại còn chạy tiền mua đồ thay thế, tiền công thợ, tiền tiêu pha hàng ngày. Nỗi khó khăn cứ theo sự tính toán dâng lên chất ngất như một bức tường mà anh thấy rõ ràng anh khó có thể vượt qua. Thế là bao nhiêu dự tính tốt đẹp trong đầu óc của anh sụp đổ. Ve nước thơm phức anh định mua tặng Nhài tan biến theo mùi dầu khét lẹt vẫn âm ỉ từ đầu máy bốc lên. Miệng anh se đắng. Anh nuốt cục nước miếng qua cổ họng một cách khó khăn. Rồi anh rủa thầm: Cái thằng chạy từ đây tới đó sao lâu dữ vậy cà. Anh ngước mắt về phía hàng cây xanh mướt ở đó chỉ có đầu ngọn cột cờ là vươn lên cao nhất, ngất ngưởng giữa khoảng trời xanh khô bỏng. Hình dáng cái xe sơn mầu vàng khé quen thuộc của chú Thạnh cũng chưa thấy tăm dạng. Cầu trời cho nó đừng nhậu nhẹt cái gì chiều hôm nay. Bây giờ là ba giờ. Phi hết tốc lực, thì cũng chỉ sáu giờ tới tỉnh. Quay trở về ngay, trễ lắm thì 8 giờ nó cũng có thể đã tới nhà. Dư xăng đón được giao thừa. Anh Năm khẽ nhếch một nụ cười cầu tài như chính chú Thạnh đang đứng trước mặt anh. Nhưng nụ cười ấy bị một bà cụ già bắt gặp, và bà cụ dẩu mồm quay đi, phản đối. Cái xe chết tiệt. Vậy mà cũng đòi thu tiền, lỡ dở hết công chuyện của người ta. Cụm mai vàng do cụ khư khư trên tay từ hồi trưa, bây giờ héo quắt. Mỗi lần một cánh rụng xuống là thêm một nỗi tiếc xót gặm nhấm thêm trong lòng. Cành mai đẹp thế bây giờ đã xơ xác. Nó trơ trẽn như khuôn mặt trơ trẽn của gã Năm Tài. Thôi, nếu có phải xui thì cho nó xui luôn cho hết chiều hôm nay. Ngày mai qua năm mới, chắc hẳn sẽ hanh thông hơn nhiều. Nguồn hy vọng mong manh chớm nở trên vẻ mặt già nua cằn cỗi. Bà cụ liếc qua hàng ghế kế bên. Vẫn thằng nhỏ bụ bẫm đó ngủ vùi từ lúc chiếc xe khởi hành. Đầu nó ngoẹo qua một bên. Hai con mắt choèn ngoèn thu hút mạnh mẽ những con ruồi táp lên táp xuống. Mẹ nó còn trẻ. Khuôn mặt lầm lì, lạnh lẽo như tảng băng. Vành khăn tang xô lệch trên mái tóc bơ phờ. Bà cụ tiếc xót chép miện quay đi. Có tiếng động cơ ù ù vọng lại. Mọi người reo lên làm bà cụ cũng nhổm hẳn người dậy. Cành mai trên tay cụ đụng phải cái thành ghế trước mặt làm rung rinh toàn bộ những nhánh lá xác xơ. Vài ba nụ non rớt xuống lộp bộp. Lòng bà cụ chợt tái tê. Cảm giác tiếc xót lại gia tăng gấp bội phần. Mé bên ngoài, mọi người đã đứng lố nhố ở hai bên đường. Có kẻ nhẩy quẫng lên, khoa cả hai cánh tay lên trời như hân hoan nồng nhiệt chào đón một vị cứu tinh. Trong khoảnh khắc cái xe tiến tới. Máy nổ ầm ĩ. Chàng thanh niên tên Thạnh với mái tóc bờm sờm như bờm ngựa vừa nhận kèn inh ỏi vừa thò đầu ra. Miệng gã la bài hải:
- Cháy cu lát hả, cháy cu lát hả.
Chiếc xe chưa kịp ngừng thì mọi người đã chen tới. Tiếng chửi thề, la lối lại vang lên ồn ào. Có tiếng chân chạy rậm rịch ở trên nóc xe. Bụi túa xuống văng tứ tung ngũ hoành. Thạnh la lên:
- Chậm chậm! Chậm chậm kẻo chết xe tui...
Tiếng của gã bị làn sóng ồn ào át hẳn đi. Khuôn mặt của gã thoáng vẻ bực dọc. Gã mở bung cánh cửa ở phòng lái nhẩy xuống. Hai thằng con nhỏ bám theo sau. Gã đụng bác Năm Tài ngay trên đường lộ. Gã chỉ vô cái xe sạch bóng một nửa, bụi bậm kết thành tảng ở nửa còn lại:
- Chết tôi bác Năm. Tôi đã rửa xe ăn tết rồi. Làm sao tôi đi.
Bác Năm xuống giọng năn nỉ:
- Thôi giúp dùm đi anh Tư. Kiếm thêm chút tiền tết xài chơi.
- Mà điều tôi hứa với hai đứa nhỏ dẫn đi sắm đồ. Chiều ba mươi rồi nè.
- Cho nó lên tỉnh sắm luôn.
Thạnh nhe hai hàm răng vẩu ra chỉ hai thằng nhãi đang đứng lót tót ở phía đằng sau, cười khè khè:
- Phải vậy chớ biết sao. Chúng nó bám sát tui từ hồi trưa tới giờ nè...
Bác Năm cho đó là một sự chấp thuận thay xe của gã đàn ông. Bác kéo Thạnh ra một chỗ vắng người, thì thào:
- Thu được bốn ngàn rưỡi đó. Anh lấy hết đi.
Thạnh nhìn đám đông đang chen chúc hỗn độn bằng cặp mắt nghi ngờ. Bác Năm Tài vội vã nói tiếp theo:
- Tôi nói thiệt đó. Hổng tin anh tập hợp bà con kiểm từng người coi.
Nói rồi bác vội vã móc một cái bóp nhỏ giấu tuốt tận sâu trong lần áo lót lôi ra một xấp giấy bạc ủ đầy hơi dầu hôi và dầu máy, đếm ra 9 tờ giấy con cua dúi vô tay gã đàn ông, rồi an ủi:
- Bận về xe tha hồ đông. Có trên chục ngàn rồi, phải hôn.
Thạnh cầm lấy xấp bạc không nói. Có lẽ gã cũng cảm thông với cái xe còn nằm lì đó chưa biết tốn kém bao nhiêu của Năm Tài. Rồi gã lầm lũi quay đi. Năm Tài gọi giật lại:
- Nè, vợ tui có hỏi thì anh nói tui chưa trả đồng cắc nào hết nha. Tiền vé xe mụ thu tuốt tận ngoài bến rồi dông tuốt từ hồi nào còn gì.
Thạnh quay lại nhoẻn một nụ cười. Gã gục gặc cái đầu ra chiều thông cảm. Năm Tài lại nói với theo:
- Tới tỉnh, ráng nhín chút thì giờ ghé vô mé chợ nhắn Nhài dùm tui. Biểu tui kẹt. Ra giêng tui tới.
Thạnh dễ dãi:
- Có gởi gì hôn?
Năm Tài sung sướng, xỉa phạch ngay tờ năm trăm nữa, nói một hơi như sợ gã đàn ông đổi ý:
- Ui! Vậy còn gì hơn. Ghé mua giùm tui ve nước hoa. Thứ Im-mọt-teng ba số 7 đưa giùm. Nhớ nhãn hiệu Im-mọt-teng ve bịch vàng đó. Đừng có lựa thứ Im-mạc-teng ba số 1 mà trúng của giả, hắc xì đó cha.
Thạnh đón lấy tờ giấy bạc cười hinh hích. Gã nhìn Năm Tài với vẻ mặt chế riễu. Con người béo ú nú, lùn tịt, đen đúa như da sành vậy mà cũng đào hoa quá cỡ. Biết phân biệt nước hoa hiệu này với hiệu kia, đâu phải tay mơ!
Lúc này mọi người đã tự động thu xếp xong chỗ ngồi. Kẻ đổi được chỗ tốt hơn, miệng cười phớn phở. Người trước kia được ngồi, nay chậm chân phải đứng, nom uất hận ra mặt. Nhưng không có gì uất hận hơn là gã tài xế mới choang ngay một câu:
- Xe tôi chạy êm êm, xin mỗi bà con thêm 5 chục nữa nhe.
Có tiếng nói đổng:
- Êm, gì mà êm cha! Chỗ này lòi cả rết so lên nè.
Thạnh vẫn ngỏn ngoẻn:
- ỐI chà! Xe chưa chạy bà con chưa biết. Nó dọt ngon hết cỡ. Từ đây tới đó rút ngắn nửa thời giờ. Năm hết tết đến lời biết bao nhiêu.
Có người sốt ruột:
- Thôi cho chạy đi, muốn nhiêu thì nhiêu.
Thạnh vớ ngay được câu đó, nhoẻn một nụ cười phớn phở:
- Chạy chớ... chạy chớ... Thời giờ là vàng bạc mà...
Vừa nói gã vừa mở cánh cửa xe, đem hai thằng nhỏ vô trước. Rồi gã leo lên. Cái máy nổ rổn rảng. Mọi người hài lòng, vẻ cau có hơi dịu lại. Rồi Thạnh nhấn một tiếng còi. Chiếc xe sang số loạch xoạch. Bụi bốc lên mù mịt, che kín cả một khoảng đường.
Bà cụ có cành mai ruỗi tay lên cao làm một cử chỉ thoải mái. Bây giờ cành mai không được giữ gìn nữa. Sau cuộc chen lấn đợt hai, còn bao nhiêu nụ tươi đã rụng hết ráo trọi. Cụ quăng nó vô một góc bên thành xe. Dẫu sao thì cụ cũng còn hài lòng. Nếu dại dột đi xuống hóng mát, bỏ chỗ ngồi thì không khéo bây giờ phải đu ở rìa ngoài chắc! Đường xa cả mấy chục cây, dễ gì bám được tới nơi tới chốn.
Một lát sau, khoảng bụi mù mịt tan dần. Bác Năm Tài mới nhìn ra thằng con trai, với khuôn mặt đen ngòm đứng ở bên kia đường. Nó nhìn theo cái xe đang nhỏ dần trên con đường gập ghềnh, khô bỏng. Tiếng Năm Tài hét lên:
- Phụ đẩy cái này về, còn đứng xớ rớ chi đó.
Thằng bé giật mình quay lại. Mắt nó bị ánh nắng làm hoa lên. Nó thấy bóng dáng bác Năm Tài rung rinh trước cái xe cổ lỗ. Nó uể oải bước qua đường. Hai bố con khòm lưng xuống đẩy. Cái xe nhúc nhích chút đỉnh. Rồi bánh trước trèo qua được hòn đá nhỏ. Bốn bánh lăn đi. Cố lên qua khúc đường kia toàn nhựa dễ đi hơn. Năm Tài nói thế và bác lại gồng mình lên đẩy mạnh. Mồ hôi vã ra ướt dầm dề. Nắng phả xuống mặt. Bác thấy như có sương khói che mờ ở trước mặt.
Rồi chiếc xe ốm yếu, rũ liệt cũng về được tới khu vườn nhỏ. Bốn bề chung quanh có những gốc mai đang trổ hoa vàng ối. Số phận của nó vẫn còn may mắn hơn chiếc xe cuối cùng đã rời quận lỵ để thay thế nó. Bởi vì chỉ sáng hôm sau, mọi người đều hay tin xe Tư Thạnh đã trúng mìn cách đó ngoài hai mươi cây số...
NHẬT TIẾN
Saigon, ngày 19-12-1973)
(Trích tuần báo Thiếu Nhi số 118-119, Xuân Giáp Dần, 1974)
