Cuộc khởi nghĩa của Lê Lợi

Các cuộc nổi dậy của con cháu nhà Trần: Giản Định Đế, Trùng Quang Đế đều bị dẹp tan. Đến giữa năm 1414, quân Minh coi như bình định xong các phong trào kháng chiến. Ách đô hộ được củng cố.

Năm 1416, Trương Phụ cho tuyển binh sĩ để chiến đấu dưới cờ quân Minh, dùng người Việt để cai trị, đàn áp người Việt. Nhưng người dân Việt vẫn không bỏ rơi công cuộc tranh đấu. Ngày mồng 2, tháng Giêng năm Mậu Tuất tức ngày 7 tháng Hai năm 1418, Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn.

Lê Lợi lớn lên trong tình trạng nhiễu nhương lại gặp lúc quân Minh xâm chiếm đất đai, đặt nền đô hộ, vơ vét của cải, hà hiếp dân đen. Nhìn thấy cảnh quốc phá gia vong Lê Lợi càng nuôi chí quật cường. Ông là người hào trưởng giàu có dùng tiền bạc mua chuộc quan lại nhà Minh để chúng đừng chú ý vì lúc bấy giờ Trương Phụ đang lùng tìm những nhân tài ẩn dật mua chuộc, ép bức ra cộng tác và nếu mua chuộc, dọa dẫm không được thì trừ khử đi để khỏi lo về sau. Lê Lợi đọc kinh sách, binh thư rất rộng, bỏ gia sản ra để thu phục nhân tâm, kết nạp bằng hữu nên nổi tiếng là Mạnh Thường Quân.

Đối với những lời dụ dỗ, bả công danh, sự đe dọa của quân Minh, Lê Lợi thường tâm sự cùng bạn bè thân thuộc: “Làm trai ở đời nên giúp nạn lớn, lập công to lưu tiếng lại nghìn năm chớ sao chịu cam tâm làm tôi tớ cho người”.

Quanh ông có nhiều người cùng chí hướng như Lê Văn An, Lê Văn Linh, Lê Thuận, Trịnh Khả, Bùi Quốc Hưng, Nguyễn Sĩ, Lê sát, Trịnh Lỗi, Lê Ngân, Lý Triện, Đinh Lễ. Họ cùng họp mưu với Lê Lợi, bàn việc lớn. Chọn được ngày lành tháng tốt, Lê Lợi cho dựng cờ ở núi Lam, truyền hịch đi khắp nơi kêu gọi nhân dân tham gia công cuộc kháng chiến. Khởi đầu, lực lượng của Lê Lợi chỉ gồm có 200 quân Thiết kỵ, 200 nghĩa sĩ, 200 dũng sĩ, 35 võ quan, và 14 thớt voi. Phục vụ cho lực lượng chiến đấu đó có có một số văn quan và những người lo việc vận lương được tất cả là 2000 người. Tính ra, lực lượng chiến đấu chỉ có 635 người với 14 thớt voi.

Trong khi đó, quân Minh cộng với quân số do chúng tuyển dụng ở nước ta có ít nhất cũng hai mươi vạn. Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục có ghi về việc tuyển mộ binh lính của quân Minh như sau: “các họ ở dân gian cứ 3 người thì lấy một, mỗi hộ tính theo tiêu chuẩn là ba xuất đinh, duy từ Thanh Hóa trở vào, dân số ít ỏi, nên mỗi hộ tính theo tiêu chuẩn hai xuất. Số lình này đem chia ra cho phụ thuộc vào các vệ, sở. Chỗ nào dù không phải là vệ, sở nhưng là chỗ xung yếu cũng thành lập đồn lũy, lấy lính ở dân cho xung vào việc canh giữ”.

Lê Lợi xưng là Bình Định Vương, cầm đầu một đạo quân ít ỏi để chống nhau với một lực lượng đông hơn gấp trăm lần. Mười năm gian lao kháng chiến của Lê Lợi đã tạo nên những trang sử huy hoàng cho dân tộc, biểu lộ được tinh thần quật cường, bất khuất của giống nòi. Bình Định Vương lê Lợi đã đi vào lịch sử một cách vẻ vang như bao nhiêu minh quân, lương tướng ngày trước. Sự nghiệp hiển hách đó chứng tỏ khả năng vượt bực của dân tộc Việt, một dân tộc ít oi sống trên một giải đất nhỏ cạnh một đế quốc vĩ đại không ngừng nuôi mộng xâm lăng.

Giúp Bình Định vương trong lúc long đong vất vả lo tổ chức công cuộc kháng chiến chống quân Minh có biết bao bậc võ tướng, văn thần, mà trong số đó nổi bật nhất, là Nguyễn Trãi. Tất cả tài thao lược, tất cả cơ mưu sáng suốt của Nguyễn Trãi phải có một nhân vật mang chí lớn, thừa tài cao là Lê Lợi để thực hiện. Cơ nghiệp của Lê Lợi phải có bộ óc siêu việt của Nguyễn Trãi giúp vào. Nguyễn Trãi và Lê Lợi phải ở vào cái thế nương tựa nhau mới dựng được huân nghiệp để đời, mới tạo nên chiến công rực rỡ đánh gục kẻ xâm lăng, giải thoát cho dân tộc khỏi kiếp sống nô lệ lầm than. Thiếu Lê Lợi, Nguyễn Trãi không thể tạo được môi trường thuận tiện để thi thố tài năng. Thiếu Nguyễn Trãi, Lê Lợi không có bộ óc tham mưu sang suốt. Tài thao lược của Nguyễn Trãi đã giúp Bình Định Vương Lê Lợi chuẩn bị được thời cơ, nắm được sự hậu thuẫn vĩ đại của toàn dân, hoạch định đường lối tất thắng.

Lịch sử Việt Nam viết về giai đoạn này, nhắc đến Lê Lợi không bao giờ thiếu Nguyễn Trãi đi kèm một bên. Thực đúng như lời viết trên lá của Nguyễn Trãi: “Lê Lợi vi quân, Nguyễn Trãi vi thần”. Lê Lợi đáng bậc làm vua, đáng là nhà lãnh tụ. Nguyễn Trãi xứng là bậc công thần có một không hai. Cái thế của Lê Lợi lên cao khi gặp được Nguyễn Trãi, cái tài của Nguyễn Trãi bộc lộ trọn vẹn khi phò giúp Bình Định Vương Lê Lợi. Cái thế và cái tài đó được đem ra sử dụng để “giúp nạn lớn, lập công to” (1), để đánh đuổi được “quân cường Minh đã thừa cơ từ ngược, bọn gian tà còn bán nước cầu vinh” (2) đã “nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn, vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ” (2).

Nguyễn Trãi đã cùng dự với Lê Lợi trong sự nghiệp vẻ vang nhất là đánh đuổi quân xâm lược, cởi bỏ xích xiềng nô lệ cho dân tộc, trung thành với truyền thống anh hùng của giòng giống lạc hồng.

___________

(1) Lời của Lê Lợi.

(2) Trong Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi.


(Trích tuần báo Thiếu Nhi số 107, ra ngày 14-9-1973)

Bìa của Vi Vi : Hướng về Lam Sơn