Các em thân mến,
Ngày xưa, có năm anh thầy bói mù chưa từng nhìn thấy con voi bao giờ.
Một hôm, được biết có người nài cỡi con voi đi ngang qua nơi các thầy bói hành nghề, năm anh mù này nhờ người dẫn đến chỗ con voi và năn nỉ anh nài cho rờ vào con voi để biết nó như thế nào. Anh nài này có tánh tinh nghịch, hay đùa giỡn, để người này rờ cái vòi, người kia cái ngà, người thứ ba lỗ tai, người thứ tư cái chân và người thứ năm cái đuôi.
Người mù rờ cái vòi nói ngay:
- Tưởng gì lạ, con voi chỉ là một con đỉa to.
Người thứ hai phản đối:
- Chắc chắn là không phải rồi. Nó giống như cái ống điếu khổng lồ.
Người thứ ba la to:
- Đâu phải vậy, tôi tin chắc con voi giống như cái quạt.
Anh mù sờ chân voi cho rằng:
- Theo ý tôi, nó giống như cây cột nhà.
Người cuối cùng, bình tĩnh đáp:
- Các anh đều lầm lẫn cả. Tôi đã sờ kỹ hình dáng nó rồi. Con voi là một cây chổi cùn.
Năm anh mù cãi nhau, không ai nhịn ai đến nỗi phải đánh nhau. Bị bắt đưa vào quan, họ trình bày quan điểm của họ.
Ông quan tức cười về việc nhận xét hồ đồ của các anh thầy bói, bèn ra lịnh cho người dẫn con voi đến và để cho mỗi người mù sờ con voi từ đầu đến đuôi rồi cho đuổi tất cả ra ngoài dinh.
Bấy giờ năm anh thầy bói biết mình lầm lẫn to nên rất hổ thẹn, vừa đi vừa lẩm bẩm: Thật ra, mỗi đứa chúng mình đều mù quáng cả.
Các em thân mến,
Có nhiều lúc, chúng ta đã hành động giống như năm anh chàng thầy bói mù này. Trước một sự việc, chúng ta đã hấp tấp phán đoán theo một khía cạnh chúng ta đã nhìn thấy, theo một quan điểm mà chúng ta đã có thành kiến sẵn trong người chúng ta, nên chúng ta thường cho cái nhìn, hay lý lẽ của chúng ta là đúng.
Ông Ch. Rozan cho rằng: "Con chồn thường nghĩ rằng mọi người đều ăn gà như nó", giống như lời của Méandre: Kẻ nham hiểm tưởng rằng người lương thiện là kẻ hung ác.
Carmontelle còn khuyên chúng ta: Nên dè dặt, không nên luôn luôn tin tưởng ở những điều mình trông thấy.
Vì vậy, các em nên nhận xét kỹ càng toàn diện vấn đề trước khi hành động hay phán xét một việc gì. Các em chớ nên vội cho rằng chỉ có ý nghĩ của các em, tôn giáo của các em, học thuyết hay chủ nghĩa mà các em đang tôn sùng là đúng với chân lý.
Ông La Fontaine nhắn nhủ chúng ta: Bất cứ việc gì cũng phải suy xét nó kết cục ra sao.
Ca dao chúng ta há chẳng dạy:
- Người đời phải xét thiệt hơn,
Đừng nghe tiếng sáo tiếng đờn mà sai.
Thân mến chào các em
NGUYỄN HÙNG TRƯƠNG
(Trích tuần báo Thiếu Nhi số 110, ra ngày 7-10-1973)
