CHƯƠNG MƯỜI MỘT
Ông Bu Then gượng ngồi dậy, chống tay vào khung cửa liếp, ngóng nhìn về phía cổng buôn. Từ chiều đến giờ ông vẫn ngóng trông như thế mà vẫn không thấy Xiu Bân trở về cùng với Kha Li.
Khi trời đã tối mịt rồi, ông chúa làng vẫn giương hai con mắt yếu đuối soi tìm trong bóng đêm dày hình ảnh hai người mà ông đặt nhiều hy vọng để đối phó với Sa Keo. Tuy đau yếu, sức khỏe mỏi mòn, ông không muốn nằm nghỉ ngơi. Đời sống của buôn ám ảnh hết tâm hồn ông và ông chúa làng xưa nay không thể tìm thấy niềm vui nào khác ngoài niềm vui của dân làng.
Đến khi trời tối đã lâu, vẫn không thấy Xiu Bân và Kha Li về, ông chúa làng rất thất vọng. Ông không ăn được cơm tối, ra ngồi ngoài hè, chong mắt đợi chờ.
Nhưng trong bóng đen dày đặc, hình thù của lão Sa Keo hiện ra. Một thoáng, ông chúa làng thấy nỗi buồn thắt nghẹn lấy cổ họng mình.
Sa Keo thất thểu đi vào, có vẻ mệt nhọc, hai cánh tay dài loeo ngoeo lắc lư theo nhịp chân đi chệnh choạng.
Đến giữa sân buôn, lão dừng bước lại, kêu lớn:
- Đốt lửa lên đi!
Nghe tiếng của lão khàn khàn vang lên, đây đó người ta đã vội lục tục kéo đến. Ông già Kiu, ông Ti Meo, anh Díp, chị Đát, mang củi lửa đến, rồi lần lượt dân làng kéo đến vây quanh đống lửa. Ông Bu Then ngồi vén ở trên sàn nhà tưởng như dân làng đã quên mình, rồi Sa Keo đã chiếm cái quyền hành áy bởi vì quyền hành của lão đã được ma quỉ giúp sức. Những người xưa nay tỏ vẻ sợ hãi Sa keo và được Sa Keo tin cẩn, ngồi lại gần lão như muốn tìm kiếm một sự chở che. Lão hỏi:
- Có gì để ăn đấy không? Để uống đấy không?
Ông Hơ Râm nói ân cần:
- Có đây, xôi nếp và thịt, được không?
Sa Keo gật gù:
- Đem đây, phải có rượu cần nữa đó.
Ông Hơ Râm lại khép nép:
- Có rượu đấy mà. Anh Y Nhông đâu, vào lấy đem ra giúp tôi chút nào.
Hai người lọ thọ đi về một phía nhà sàn. Sa Keo nhìn quanh mọi người rồi mới ngồi bên đống lửa. Lão nói:
- Cả ngày hôm nay thực là mệt nhọc. Đem được ba con trâu trắng đến cho quỉ dữ thật là hết sức khó khăn. Dân làng không biết, chẳng dễ gì mà làm được cái việc Sa Keo đã làm. Hãy bảo cái ông Bu Then làm thử xem nào!
Lão quay nhìn quanh, có ý kiếm tìm. Ông Bu Then ngồi ở nơi sàn nhà, nghe Sa Keo nói, không thèm cử động.
Lão phù thủy kêu to lên:
- Bớ ông Bu Then!
- Có ta.
Ông Bu Then đáp, rồi lần xuống cái thang gỗ, mệt nhọc đi ra sân buôn. Sa Keo nói như tiếng gằn:
- Dân làng họp lại mà ông chúa làng không ra, là vì cớ gì? Cả ngày hôm nay Sa Keo phải đi mệt nhọc, vì ai? Còn ông Bu Then thì nằm nghỉ ngơi cho khỏe, chẳng biết gì đến công việc của buôn ta cả.
Ông Ti Meo nói:
- Đừng có nói thế, Sa Keo. Ông Bu Then là chúa làng. Ông đã gây dựng cho buôn ta sống đến ngày hôm nay.
Sa Keo quát lớn:
- Im đi! Bu Then có cứu dân làng khỏi con quỉ dữ hay không? Trả lời ta nghe xem nào?
Ông Ti Meo làm thinh, quay mặt nhìn đi nơi khác. Y Nhông và ông Hơ Râm mang rượu và thịt đến nơi.
Sa Keo vừa ăn, vừa uống trước mặt mọi người, rồi nói:
- Dân làng đêm nay và suốt mùa này có thể yên tâm. Tiếng hú đã tắt, con quỉ đã nghe lời ta mà chịu lặng yên. Không có những lời đe dọa ban đêm. Mọi người có thể ra rẫy, ra nương để mà sinh sống. Quỉ đã cam kết không dám quấy phá buôn ta nữa đâu. Chỉ có những kẻ xúc phạm đến quỉ, quỉ mới ăn thịt.
Rồi lão đứng lên, nói như quát nạt:
- Các người có biết ở đây ai đã bị quỉ ăn thịt hay không?
Mọi người yên lặng cúi đầu. lão cười sằng sặc rồi nói lớn lên:
- Chính thằng Xiu Bân và thằng con nít Kha Li đã bị quỉ nuốt sống rồi!
Tiếng lão vang lên như những mũi tên bắn vào đầu óc dân làng. Nhiều người run rẩy, nghe trống ngực mình thình thịch. Bà Bù Đốp và cha mẹ Xiu Bân dù đã được sự dặn dò của ông Bu Then, cũng không an lòng, cúi xuống cố nén tiếng khóc.
Sa Keo uống một ngụm rượu, rồi nói:
- Buôn ta từ nay cần phải đương đầu với quỉ, cho nên phải có một người nói cho ma quỉ biết nghe. Sa Keo thấy ông Bu then đã già yếu rồi, không thể lo cho dân làng được nữa, phải có người khác thay thế Bu Then.
Ông Ti Meo nói:
- Ông Bu Then còn sống đấy, không ai thay thế cho ông ta được.
Anh Y Nhông cũng nói tiếp:
- Ông Bu Then được dân làng tôn lên, dân làng trông cậy vào ông Bu Then.
Đát cũng phụ họa:
- Phải đấy. Không ai thay thế được ông chúa làng Bu Then.
Sa Keo quắc mắt, nói như thách thức:
- Vậy kể từ mai, giao cho Bu Then đi nói chuyện với ma quỉ. Ta không làm việc ấy nữa.
Có tiếng xì xào ở trong đám đông, rồi ông già Keo đứng dậy:
- Không thể được đâu. Ông Bu Then không nói chuyện được với ma quỉ. Làng ta chỉ mỗi mình Sa Keo làm được chuyện ấy mà thôi.
Sa Keo cười lớn, rồi hỏi:
- Vậy thì ai làm chúa làng? Nếu còn để ông Bu Then thì ta sẽ không đi vào rừng đâu. Ma quỉ phá hoại thì các người chịu. Ta đã khổ sở cho dân làng này không biết bao nhiêu. Ta không thể nào nghe lời một kẻ bệnh hoạn.
Dân làng im lặng. Ông Tà Kum đứng dậy, nói bằng một giọng run run:
- Dân làng tin ở Sa keo, Sa Keo phải cứu dân làng.
Sa keo ngạo nghễ nói lớn:
- Thế nào, Bu Then? Ông hãy ra trước dân làng từ chối không chịu làm chúa làng nữa đi nào!
Ông Bu Then nghe mình mệt mỏi muốn ngồi xuống đất nhưng vẫn cứ giữ bình tĩnh, từ từ ra trước dân làng. Ông nhìn từng người, đảo mắt quay vòng một cách âu yếm như một người cha già yếu chăm sóc cho con, rồi ông nói bằng một giọng ôn tồn, nhưng nhấn từng tiếng cho thật rõ ràng:
- Hỡi dân Nước Ràng! Các người đã muốn ta làm chúa làng từ khi các người còn bám ở trong thung lũng tối tăm của núi Ca Lang. ta đã nhận lời từ đấy cho đến bây giờ. Không ai bắt buộc ta làm việc ấy và ta cũng không để ai bắt buộc được ta. Ta chỉ nhận lời vì ta nể các người, vì ta yêu thương các người. Bây giờ ta không từ chối cái phần việc đó, nhưng để tùy cho dân làng lựa chọn. Dân làng không còn muốn ta coi sóc thì ta nghỉ thôi, chứ không một ai có quyền bắt buộc ta bỏ dân làng ta được. Bây giờ dân làng muốn gì, hãy cứ nói đi!
Dân làng im lặng. Chỉ có tiếng lửa rừng rực, củi nổ lách tách vang lên. Ngoài kia gió thổi xạc xào trên các lùm cây.
Sa Keo nheo mắt nhìn ông chúa làng rồi nói lớn giọng:
- Chúa làng phải có sức mạnh, phải biết trị loài ma quỉ. Ông già Bu Then có làm ma quỉ im tiếng hú không?
Dứt lời, lão tiến tới trước mặt ông Bu Then có vẻ thách thức.
Nhưng vừa lúc ấy, cùng với gió núi bốc lên xào xạc, từ xa tiếng hú bỗng nhiên vẳng lại. Rồi tiếng hú lại rõ hơn, vang lên, vang lên, khắp cả núi rừng. Sa Keo bỗng nhiên tái mặt, nhưng cố trấn tĩnh. Dân làng nhốn nháo, hoảng hốt.
Sa Keo nói to:
- Đó, dân làng muốn chọn Bu Then, thì Bu Then hãy nói cho ma quỉ im đi!
Ông Ti Meo nói:
- Sao Sa Keo nói đưa nộp trâu trắng thì quỉ từ nay không phá hoại nữa?
Sa Keo gật đầu:
- Đúng vậy, nhưng tại dân làng cứ để Bu Then làm chúa làng này. Bu Then không ưa con quỉ và con quỉ không ưa Bu Then. Có ai muốn cho Bu Then làm chúa làng không?
Mọi người yên lặng. Tiếng hú vẫn cứ vang rền, lông lốc dội xuống núi rừng bao la. Sa Keo lập lại:
- Ta hỏi: "Ai muốn Bu Then làm chúa làng này?"
Y đảo mắt nhìn chung quanh. vẫn là im lặng nặng nề.
Bỗng một tiếng hét vang lên từ trong bóng tối đen dày ngoài cổng:
- Ta đây! Ta chỉ biết có mỗi ông Bu Then là chúa làng này!
Sa Keo giật mình, quay ra. Mọi người nhìn thấy Xiu Bân chống gậy khập khiễng bước vào, bên cạnh là bé Kha Li. Sa Keo la lớn:
- Đó là ma quỉ hiện về! Xiu Bân, Kha Li đã chết rồi mà! Dân làng hãy diệt chúng đi!
Một số vội vàng hớt hải đứng dậy. Ông già Hơ Râm rút nhanh cây dáo và lão Sa keo quơ cây rựa trành.
Mọi người xáo động. Tiếng ông Bu Then hét lên:
- Mọi người ngồi lại! Không có ma quỉ nào hết. Ngồi lại tất cả!
Tiếng nói của ông chúa làng bỗng có âm vang mạnh mẽ như vọng lại sức oai hùng của một thời nào. Dân làng ngồi lại, nhốn nháo nhìn anh Xiu Bân tiến đến.
Xiu Bân la lên:
- Hỡi dân Nước Ràng! Nếu Sa keo bảo ta là ma quỉ thì nó hãy trừ ma quỉ đai nào! Sa Keo! Mày tự cho mày có được quyền phép trừ loài ma quỉ thì mày hãy trừ bọn chúng tao xem!
Anh quay về phía dân làng, nói tiếp:
- Ma quỉ ở trong buôn ta chính là thằng Sa Keo đó. Nó là con quỉ hại chúng ta đấy, lừa gạt chúng ta lấy trâu đem gửi ở buôn Nước Sụp. Nó đã tìm cách đốt rừng cho gió thổi vào trong hang Chà Hóc để đe dọa dân ta. Rồi nó lấp hang cho khỏi tiếng hú mỗi lần đã cướp được trâu. Nhưng sáng hôm nay Xiu Bân cùng với Kha Li đã mở miệng hang lại rồi. Mở rộng miệng hang cho lão Sa Keo hết đường dối gạt chúng ta. Nó đã bắn lén Xiu Bân đây này...
Xiu Bân ném mạnh mũi tên xuống trước mặt lão Sa Keo. Rồi anh nói tiếp:
- Nó đã xô em Kha Li xuống hố, rồi còn tìm cách lăn đá từ trên cao xuống đè giết Xiu Bân. Xiu Bân bị bắn ở tay, bị giập ở chân nhưng Xiu Bân đã thoát chết. Xiu Bân kéo được Kha Li ở dưới hố lên và về tới đây cùng với dân làng.
Rồi anh dõng dạc nói lớn:
- Sa Keo! Ta vâng lời ông chúa làng Bu Then đi theo sát mày để đòi lại trâu cho dân Nước Ràng. Mày khoe có tài nói chuyện được với ma quỉ, thì sao tiếng hú đang kêu bên tai mày đó đã nuốt hết bao nhiêu con trâu rồi mà vẫn không chịu im đi? Mày khoe có đủ sức khỏe để làm chúa làng ở đây, thì hãy đấu sức với ta xem nào. Ta kể như còn một tay, một chân cũng là do mày và đồng bọn mày ám hại, nhưng tao sẵn lòng giao đấu với mày!
Nói xong, Xiu Bân ném gậy xuống đất, xông đến Sa Keo. Lão phù thủy huơ rựa chém anh, nhưng anh đã chụp ngay lấy tay lão bẻ vẹo, làm cho rựa văng xuống đất, vật lão ngã xoài trên sân. Xiu Bân choàng lấy người gã toan ném vào trong đống lửa rừng rực nhưng ông Bu Then ngăn lại:
- Hãy tha cho nó!
Xiu Bân ngừng tay, cặp mắt vẫn còn đỏ lừ sắc máu. Anh thét như điên:
- Sa Keo! Quì xuống trước ông chúa làng!
Sa Keo đành phải cúi đầu, quì xuống.
Lúc ấy người ta nghe có tiếng động ở trước cổng buôn. Mọi người quay lại. Bóng một người thật cao lớn hiện ra với một bầy trâu lố nhố. Xiu Bân nói to:
- Xin mời A Đíp vào đây! Người Nước Ràng đang đợi chờ A Đíp.
Khi người râu rậm tiến vào, Xiu Bân nói với ông Bu Then và mọi người:
- Đây là A Đíp ở buôn Nước Sụp, nơi tên Sa Keo đã gởi số trâu của làng. A Đíp đem trâu trả lại cho dân làng ta. Mời A Đíp vào uống rượu, ăn thịt với chúng ta đây.
Ông Bu Then từ từ lại gần A Đíp, nắm tay anh ta và nói:
- Mừng ông chúa làng Sa Roát hãy còn mạnh giỏi. Mừng cho hai buôn làng ta coi nhau như là anh em. Kẻ ác ở đâu cũng bị ghét bỏ, nhưng chúng ta không giết hại Sa Keo dù nó đã có ý muốn làm hại dân làng. Y Nhông hãy vào lấy rượu thịt ra đãi khách.
Y Nhông chạy về các nhà gần đấy, một lát đem rượu thịt lại. Ông Bu Then cúi hút vòi rượu trước tiên, theo như tục lệ, rồi trao lại cho A Đíp. A Đíp cúi xuống hút một hơi dài, rồi nói:
- A Đíp nhận lỗi với người Nước Ràng. Bây giờ đem hết trâu trắng trâu đen giao lại, và xin được làm anh em.
Anh Xiu Bân nói:
- Cám ơn A Đíp. Cám ơn chúa làng Sa Roát. Con ngựa của ông chúa làng cho Xiu Bân mượn đã bị Sa Keo xô đá giết chết mất rồi. Sa Keo đáng phải làm ngựa để đền bù lại.
Ông chúa làng Bu Then nói:
- Thôi được, hãy đem con ngựa của ta thế lại cho ông Sa Roát. Dân làng của ta sẽ đến nơi đó mang xác con ngựa của ông chúa làng về chôn tại buôn Nước Sụp. Bây giờ dân Nước Ràng hãy nghe ta nói những lời này.
Ông tằng hắng, nghiêm chỉnh nhìn khắp mọi người, rồi nói:
- Hôm nay A Đíp mang trả lại trâu cho dân làng ta, từ đây A Đíp là người bạn tốt của buôn chúng ta. Chúng ta coi buôn Nước Sụp là chỗ anh em, phải hết lòng giúp đỡ họ. Nào, mời A Đíp uống rượu, ăn thịt, ngủ lại với dân làng ta, rồi qua ngày mai sẽ cưỡi con ngựa mà đi về làng.
Ông quay nhìn lão Sa Keo, nói tiếp:
- Sa Keo! Đứng dậy!
Sa Keo khúm núm đứng lên.
Ông chúa làng nói:
- Phủ thủy Sa Keo là kẻ biếng lười, không lo làm ăn, chỉ quen dựa vào ma quỉ là chuyện đặt bày để hại dân làng. Y đã đốt rừng Chà Hóc cho gió lồng vào hang đá tạo ra tiếng hú để dọa dân buôn. Từ nay việc làm của y đã bị lộ rõ, mọi người đều phải hiểu rằng không có ma quỉ nào hại ta cả. Ma quỉ, chính là ý xấu ở trong lòng dạ con người. Ma quỉ, chính là Sa Keo.
Ông dừng lại thở, rồi nói:
- Hỡi dân Nước Ràng! Ta đã nhắc nhở nhiều lần cho các người biết là ma quỉ không thể nào thắng được con người. Chỉ có con người mới trị được bọn ma quỉ. Đừng có sợ hãi sai lầm để cho kẻ ác lợi dụng làm hại chúng ta. Tội của Sa Keo đáng chết. Ta đây hay là Xiu Bân có quyền giết nó để trừ mối hại cho buôn. Nhưng giết nó chẳng ích gì. Giết nó thì nó chết đi, tuy có trừ được mối hại nhưng không thêm gì được cho buôn ta. Ta muốn thế này: từ nay Sa keo phải làm mà ăn, không được nói chuyện ma quỉ để gạt dân làng. Khi đau, ta uống lá rừng, chỉ có lá rừng mới trừ được bệnh của ta. Còn tội Sa Keo thì bắt nó chuộc. Nó phải làm việc để giúp đỡ cho những người già yếu, những người không có con cái ở buôn. Dân làng bằng lòng như vậy hay không?
Một tiếng "bằng lòng" đồng loạt cất lên hết sức sôi nổi từ miệng dân làng.
Ông Bu Then nói:
- Được rồi, ta sẽ phân chia cho nó đi giúp từng người mà buôn ta xét thấy cần. Còn ta, ta muốn nói với các người điều này: ta già yếu rồi, không còn đủ sức để lo việc buôn. Ta muốn có người thay thế cho ta. Xiu Bân là người gan dạ, khôn ngoan, hết lòng vì buôn, Xiu Bân có thể thay ta mà làm chúa làng.
Xiu Bân vội nói:
- Không đâu, ông Bu Then à. Xiu Bân không đủ khôn ngoan bằng ông chúa làng. Ông tuy đã già nhưng cái hiểu biết của ông có nhiều, nhiều hơn cả lá trên núi rừng này. Cái tay, cái chân mạnh mẽ bao nhiêu vẫn không thiếu được cái đầu. Ông làm chúa làng, Xiu Bân sẽ làm tay chân cho ông, cả buôn ta chắc bằng lòng như thế.
Dân làng đều nói:
- Xiu Bân nói phải, chúng ta đều cùng cái bụng nghĩ đó.
Ông Bu Then lặng yên, xúc động, rồi nói:
- Cám ơn dân làng. ta biết buôn ta còn mãi, sống mãi, vì buôn ta có nhiều người can trường, tốt bụng. Buôn ta có những người trai như Xiu Bân, những em bé như Kha Li, Min Pay. Buôn ta sẽ lớn như rừng cốc kia, lớp trẻ sẽ nẩy nở nhiều, sẽ tươi tốt mãi như những lá cành tươi tốt trên núi rừng này.
Tiếng ông chúa làng thấm sâu vào lòng người dân Nước Ràng. Họ im lặng nghe, tim cùng hòa nhịp với lời nói ấy.
Và ngọn lửa hồng, bập bùng rực cháy như niềm tin ở nơi lòng họ.
VŨ HẠNH
