CHƯƠNG BỐN
Qua ngày hôm sau đến phiên con trâu của bà Bù Đốp và con trâu của ông lão Tha Na. Thằng Kha Li, con bà Bù Đốp và thằng Min Pay, con ông Tha Na phải dậy từ sớm, dắt trâu ra suối tắm rửa.
Hai đứa trẻ vừa kỳ cọ cho trâu vừa chảy nước mắt. Nhà thằng Kha Li và thằng Min Pay đều nghèo. Ông Tha Na có được hai con trâu nhưng bà Bù Đốp chỉ có một.
Thằng Kha Li nói:
- Trâu ơi, rửa mày sạch sẽ để mày làm món ăn ngon cho quỉ. Tội nghiệp cho mày.
Con trâu nghếch cái sừng lên có vẻ như nghe ngóng lời tâm sự của chú bé. Nước suối chảy từ đôi mắt ướt đầm của nó như dòng nước mắt chan hòa.
Thằng Kha Li nói:
- Này Min Pay ơi, trâu tao nó khóc đây mày.
Min Pay đáp lại:
- Trâu tao cũng đang khóc đây. Loài quỉ nó độc ác quá, hở mày?
- Ừ, ma quỉ không thể nào tốt với người. Lớn lên tao học bắn cung, phóng dáo cho tài, tao giết hết loài ma quỉ.
- Tao sợ bọn mình chết cả khi chưa kịp lớn đó Kha Li à. Hết trâu hết heo, nó cũng ăn thịt đến bọn mình thôi.
- Trước sau cũng chết, sao dân làng mình không rủ nhau lại giết quách nó đi. Không giết được nó, chết hết cũng sướng cái bụng hơn là ngồi đợi nó đến ăn mình.
- Ai cũng sợ nó, mày à.
- Anh Xiu Bân đâu có sợ? Ông già Bu Then, anh Kèo, chị Đát, ông lão Ti Meo, đâu có sợ nó? Còn anh Y Nhông nữa mày, đâu có thèm sợ nó đâu?
- Nhưng phải cả làng không sợ thì mới đánh nổi.
Hai đứa trẻ cùng yên lặng. Bỗng Kha Li nói:
- Thôi, tao không cọ rửa nữa đâu. Rửa sạch để cho con quỉ dữ ăn ngon đó mà.
Thằng Min Pay cũng gật đầu:
- Phải đó, tội gì mà rửa sạch há.
Hai đứa lững thững dắt trâu về buôn. Mặt trời đã lên cao rồi. Chúng cột dây vào trụ cổng rồi ngồi xuống một bóng cây gần đó, thẫn thờ. Thằng Kha Li lại than thở:
- Tội nghiệp cho con trâu quá đi mày.
Và dòng nước mắt chảy dài trên đôi má nó. Thằng Min Pay cũng cúi xuống lấy tay chùi đôi mắt mình.
Bà Bù Đốp từ trong đi ra, lọm khọm đến gần con trâu đưa tay vuốt lên trên mình nó, vỗ nhẹ vào lưng, rờ rẫm đôi sừng một cách âu yếm. Bà nói:
- Mày không còn sống với tao được nữa. Mày đi thế mạng cho mẹ con tao. Tao thương mày lắm, trâu à.
Nói xong, bà ngồi thụp xuống chân trâu khóc nức nở. Con trâu quay đầu hít thở trên mái tóc đã bạc phau của người đàn bà nghèo khổ như muốn nói lời an ủi. Đôi mắt của nó lờ đờ, buồn thảm.
Thằng Kha Li lại kéo tay mẹ đứng lên:
- Thôi về đi mẹ. Con sẽ cố làm trên nương trên rẫy để đổi lấy con trâu nhỏ mà nuôi. Nó sẽ lớn lên, nó sẽ to mập như con trâu này đó mẹ.
Bà Bù Đốp vừa đi vừa quay lại nhìn con trâu:
- Mẹ con ta còn có gì nữa đâu.
Rồi bà lại khóc, thằng bé lại an ủi mẹ:
- Thôi mẹ đừng buồn nghe mẹ. Con sẽ tìm được một con trâu khác cho mẹ, mẹ ạ. Mẹ đi về đi, đừng nhìn thấy con trâu nữa.
Nó kéo tay mẹ đi vào trong buôn. Một lát nó quày quả trở ra. Thằng Min Pay vẫn ngồi đó, mặt méo xệch.
Kha Li bảo nó:
- Tao có chuyện này muốn nói với mày đó Min Pay à. Tao muốn đi theo phù thủy Sa Keo xem con quỉ dữ ăn trâu của mình thế nào.
Min Pay có vẻ lo sợ:
- Sa Keo đâu có cho bọn mình theo?
- Đừng để Sa Keo nhìn thấy. Mình nhỏ dễ luồn trong bụi, lão ấy say rượu đâu có biết mình đi theo.
- Nhưng mày nào có bùa phép gì đâu.
- Mình đi sau lão thôi mà. Con quỉ chưa vùng dậy được, nó không thể làm hại mình. Mình chỉ đứng ở đàng xa thôi đó. Kha Li muốn biết con trâu bị nó ăn thịt làm sao, vậy mà.
Min Pay vẫn còn do dự, nhưng hai mắt nó long lanh. Kha Li tiếp:
- Trong buôn chắc có nhiều đứa muốn đi nhưng tao không có rủ đâu. Tao sợ người ta hay được, người ta không cho mình đi. Mày thương con trâu mà mày không dám đi sao? Con trâu nó chết chứ mày nào có chết đâu?
Thằng bé Min Pay gật đầu:
- Ừ, tao đi với mày.
- Bọn mình chạy về kiếm cơm ăn no bụng đã. Rồi mình chờ nhau bên kia bờ suối đó nghe.
Khi mặt trời tráng đều nắng khắp mặt sân làng thì Sa Keo mới tỉnh ngủ, quờ quạng bước xuống thang gỗ. Đầu đội khăn đỏ, cổ đeo lủng lẳng một lá bùa dài, lão tiến chậm chạp ra cổng, lại chỗ buộc trâu, mở dây quấn vào cổ chúng rồi lùa vào rừng.
Đợi lão đi khuất sau một dốc núi, Kha Li cùng với Min Pay mới chui khỏi khóm bàn lồ (1) bên suối, mỗi đứa cầm ở trên tay một cái rựa trành bén ngọt, rón rén đi theo.
Thằng Kha Li nói:
- Mình cứ thong thả theo vết chân trâu mà đi, Min Pay.
Dù bước rất chậm, lát sau chúng đã nhìn thấy Sa Keo lững thững trước mặt. Min Pay vội kéo Kha Li ngồi xuống, thì thầm:
- Chúng ta đi cách xa nhau một chút. Nhớ nép vào trong thân cây để tránh khi lão quay nhìn trở lại có thể trông thấy chúng ta.
- Phải rồi. Tao đi trước cho.
Kha Li nói xong, rảo bước đi tới. Cây rừng rậm rạp che kín người chúng, nhưng cả hai đứa vừa đi vừa cúi lom khom, cứ tưởng như mình cao lớn ai cũng nhìn thấy dễ dàng.
Bỗng Kha Li dừng bước lại, đưa tay ra hiệu cho Min Pay. Cả hai cùng lũi vào bụi ki-cha (2) gần đấy.
- Gì thế?
- Sa Keo cột trâu ở gốc mơ-nin (3) trước mặt, chờ xem lão ấy làm gì.
Hai đứa nhẹ nhàng bò tới bụi cây phía trước, vạch lá nhìn xem. Lão phù thủy đang bám vào một tảng đá lớn, leo lên. Ì ạch một lúc, lão trèo tới đỉnh, đứng giương đôi mắt ốc nhồi nhìn về phía buôn Nước Ràng. Lão nhìn chăm chắm một lát rồi đảo mắt nhìn chung quanh như soi mói từng lùm cây hốc đá, xong lão ngồi xuống, lấy thuốc ra hút. Trong lúc bì bập nhả khói, cặp mắt của lão không ngừng soi tìm từ xa tới gần, cố gắng lục soát tất cả những chỗ đáng nghi ngại trên chặng đường vừa qua. Lúc lão nhìn xuống gần chỗ hai đứa trẻ ngồi, bàn tay Min Pay bám vào cành cây bên mình không ngăn được sự run rẩy khiến cho cành lá xao động. Cặp mắt của lão Sa Keo dán chặt vào đó.
Hai đứa tưởng như tim mình ngừng đập, nhưng Kha Li đã choàng tay ôm chặt lấy lưng Min Pay, thì thầm:
- Đừng sợ, đừng sợ. Lão không nom thấy mình đâu.
Bỗng lão phù thủy ngồi xổm ngay dậy, lấy cây nỏ trên vai xuống. Lúc lão rút một mũi tên găm ở sau lưng gài lên cây nỏ, Kha Li thừa dịp lão cúi đầu xuống, kéo thằng Min Pay nép qua một gốc cây lớn kế bên. Một tiếng "tách" khô khan vút vào đám lá chỗ chúng ẩn mình vừa rồi. Mũi tên găm vào một thân cây nhỏ, làm tóe chất nhựa đỏ tươi như máu. Min Pay khiếp đảm bấu chặt lấy người Kha Li.
Lát sau, Sa Keo ì ạch tuột khỏi tảng đá.
Min Pay thì thầm:
- Chúng ta chạy khỏi đây thôi.
- Đừng sợ. Tao đoán lão không nom thấy ta đâu. Bây giờ chạy đi nơi khác sẽ gây tiếng động, lão lại đuổi theo.
Lão phù thủy xuống tới đất, dừng lại nghe ngóng một lát rồi đến gốc cây mơ-nin mở dây và lùa trâu đi. Kha Li bèn lại bụi cây rút mũi tên ra, cài sau lưng khố của mình. Nó nói:
- Sa Keo thấy động, lão sợ thú rừng vồ lấy đôi trâu nên bắn phòng chừng vậy đó. Chúng ta cứ đi thật chậm, tránh xa tầm mắt của lão là được.
Hai đứa lại tiếp tục đi cách khoảng, vừa cúi lom khom vừa nhướng mắt nhìn tới trước. Đường núi bây giờ khó khăn hơn nhiều, cây lá um tùm, chằng chịt. Tới một hẻm núi, Min Pay đang hồi hộp bước, bỗng thấy Kha Li ngồi thụp xuống trước mặt nó. Nó cũng vội vàng ngồi theo:
- Gì đó?
Kha Li quay lại thì thầm:
- Lá bùa.
Trong giọng của nó có thoáng một ý run sợ. Min Pay rón rén bước tới, thấy một vỏ cây khắc hình chằng chịt đặt giữa lối đi. Nó nói:
- Bùa gì thế này?
- Đâu có biết được. Chắc lão Sa Keo không muốn cho ai đi theo.
- Thôi, mình trở về đi.
Kha Li do dự. Quay về, nó thấy được yên tâm hơn. Nhưng mất bao nhiêu công phu theo dõi lại chịu bỏ về nửa chừng hay sao? Rốt cuộc nào có biết gì về con quỉ dữ, về cái chết của con trâu mà nó thương yêu không biết chừng nào. Nó nói:
- Đã đi thì phải tới nơi, tới chốn đó Min Pay à. Mày nghe con yông (4) nói gì ở trên cành cây kia không?
Min Pay lắng nghe tiếng chim ríu rít trên cành. Kha Li nói tiếp:
- Con yông nó cười bọn mình nhát gan, không bằng mấy chú trâu kia. Chúng ta cứ đi tới nào.
Hai đứa khép nép vòng quanh lá bùa chứ không dám bước ngang qua. Min Pay không còn dám đi sau xa như trước mà bám sát theo Kha Li.
Cứ thế, hai đứa lom khom luồn lõi theo vết chân trâu trong rừng không biết bao lâu, mồ hôi thấm ướt thân mình. Thỉnh thoảng qua đôi kẽ lá chúng mới nhìn thấy một chút ánh sáng lạc loài nhễu xuống từ một vòm trời xa thẳm.
Tới một rẫy hoang, phù thủy Sa Keo dùng lại, hú một tiếng lớn, cả hai đứa bé cùng cúi rạp xuống, chui vào bụi rậm. Rồi Sa Keo lùa trâu vào một ngôi nhà sàn rách nát ở giữa đám rẫy um tùm.
Kha Li bảo với Min Pay:
- Mình bò vào trong xem nào.
- Thôi đi. Lão thấy được mình thì chết.
- Làm sao mà lão thấy được? Thế mày ngồi yên ở đây chờ tao, để tao tìm xem Sa Keo làm gì trong ấy.
Min Pay vội níu lấy tay Kha Li.
- Ngồi đây một mình tao cũng sợ lắm.
Bỗng tiếng ngựa hí, tiếng móng ngựa đập đì độp trên đất mỗi lúc một gần. Hai đứa nín thở, ngồi sát vào nhau. Bây giờ bóng chiều đã đưa màu đêm lảng vảng trong các bụi rậm, hai đứa cố nhướng mắt nhìn qua những kẽ lá dày đặc ra ngoài rừng cây âm u.
Một người to lớn, râu phủ đầy miệng, đeo chiếc gùi nặng sau lưng, cưỡi con ngựa đen khỏe mạnh tiến vào trong rẫy. Con ngựa lướt sát chỗ hai đứa trẻ, quất đuôi sàn sạt lên vòm lá cây che phủ trên đầu bọn chúng.
Kha Li thì thầm bên tai Min Pay:
- Chẳng lẽ đó là con quỉ hay sao?
- Biết đâu... nó là con quỉ đội lốt người.
- Chúng ta bò vào xem thử thế nào.
Nói xong nó trườn mình tới, len vào giữa các bụi rậm. Min Pay không kịp cản Kha Li lại, đành phải bò theo. Rẫy đã hoang phế từ lâu nên loài gai, cỏ mọc đầy, hai đứa phải khó khăn lắm mới tiến đến gần được ngôi nhà sàn.
Một tiếng "tố hộ" của con công nào lạc loài nhắc nhở trời đã về chiều. Ánh nắng vàng tỏa xuống mái nhà sàn rách nát. Kha Li cố nhướng người lên nhưng chỉ thấy con ngựa đang gặm cỏ phía trước và hai con trâu nằm dưới sàn nhà. Có tiếng trò chuyện trên nhà vẳng xuống rời rạc, mơ hồ.
- Này, Min Pay ơi, trời sắp tối rồi. Chúng ta không thể về nhà kịp đâu. Đành phải ở lại đây thôi.
- Nằm ngủ trong bụi này sao? Mình nhịn đói hả Kha Li?
Giọng thằng Min Pay run run gần như muốn khóc.
- Ừ, đành phải nhịn đói một đêm nay vậy. Nhưng ngủ trong bụi sợ không yên đâu. Ở các rẫy hoang thường có nhiều loài rắn độc. Đợi trời sụp tối, chúng ta leo lên một ngọn cây cao mà ngồi.
Hai đứa yên lặng ngồi sát bên nhau nghe những tiếng rừng xao động khi chiều sắp tắt. Gió lạnh đã bắt đầu thổi rì rào lay chuyển cây rừng. Tiếng hú của những bầy vượn nổi lên từ xa ở những vòm cao, tiếng mang tác, tiếng chim rừng cùng muôn ngàn tiếng động khác báo hiệu ngày tàn.
Kha Li bảo với Min Pay:
- Cứ ngồi yên đây, tao luồn trong rẫy tìm xem có gì sót lại ăn cho đỡ đói, kẻo đêm nay lạnh chịu làm sao nổi.
Nó vỗ vai người bạn nhỏ mấy cái tỏ ý ân cần. Rồi không đợi thằng Min Pay trả lời, nó lủi ra ngoài. Kha Li cứ mon men bò một quãng khá xa, rồi lọm khọm dậy bò quanh đám rẫy um tùm. Có chỗ nó tìm thấy một dây khoai đã già bò trên mặt đất và sẵn mũi tên của lão phù thủy nó đào bới lên được mấy củ nhỏ. Đây đó một đôi cây bắp đã già mọc chen giữa lùm cỏ dại. Nó còn hái được mấy trái cam đã chín vàng, vài trái ổi chua. Khi nó trở lại chỗ cũ thì thằng Min Pay đang ngồi thu mình như một con nhím trong hang. Nó mở tấm dồ đặt các thức ăn ra trước mặt bạn, rồi cả hai cùng ngốn ngấu vội vàng trước khi mặt trời sụp hẳn.
- No chưa Min Pay?
Min Pay đã tươi nét mặt, vỗ nhẹ vào bụng:
- Còn ăn được nữa, mày à.
- Thôi ráng nhịn đi. Tao có nhìn thấy một cây xoài lớn ở góc bên kia nhà sàn. Chúng ta vòng quanh lại đó thì trời đã tối quá rồi. Mình leo lên đấy mà ngồi cho qua đêm nay. Biết đâu không còn có đôi trái xoài sót lại.
Hai đứa lọm khọm len lỏi qua những lùm cây. Ở rừng, trời sập tối gấp, nên chúng men tới cây xoài thì không còn nhìn thấy mặt nhau nữa. Kha Li sờ soạng đỡ Min Pay leo lên cây rồi nó hì hục leo sau. Cả hai men tìm một chạc cây lớn ngả xuống trên mái nhà sàn để ngồi. Từ trên cao nhìn qua mấy chỗ dột nát của ngôi nhà, chúng thấy ngọn lửa bên trong đã được đốt lên và lão Sa Keo đang ngồi uống rượu với lão cao lớn đi ngựa ban chiều. Ánh lửa hoi hóp khi cao, khi thấp soi chiếu lờ mờ khuôn mặt hai người rọi những hình bóng chờn vờn lên vách như những ma quái nhảy nhót cợt đùa giữa chốn hoang vu. Kha Li cố bám vào một cành cây nhoài đầu xuống sát lỗ hổng để nhìn cho rõ. Một lát, nó trườn lên bảo Min Pay:
- Thơm quá mày ạ. Bọn họ nướng thịt trong bếp.
Min Pay thèm ăn, quên cả nỗi sợ, vội hỏi:
- Đâu nào, cho tao nhìn thử chút coi.
- Khéo đấy, lỡ tay rớt xuống thì nguy.
Kha Li chuyền sang một nhành cây khác để cho Min Pay trườn tới. Thằng bé chồm đầu xuống chỗ lỗ hổng hít những hơi dài mùi khói thơm tho từ dưới bốc lên. Khi ngóc đầu dậy, bàn tay của nó quờ nhằm một nhánh xoài khô. "Rắc!". Cành cây gãy lìa, rơi xuống mái nhà. Hốt hoảng, Kha Li nhoài tới dìu nó ngồi lên. Tiếng lão Sa Keo từ trong lè nhè nói lớn:
- Cái gì động đậy trên nóc nhà kìa!
Một giọng ồ ề trả lời:
- Cành khô nào gãy đó mà. Thôi, ngủ đi. Mai tôi đánh trâu về sớm. Trưa nhớ đem ngựa trả lại tôi nghe.
Có tiếng chân người lạch bạch đi trên sàn nhà được ít bước thì dừng lại. Một tiếng ngã xuống nặng nề. Kha Li cúi nhìn thấy cả hai người say mềm cùng nằm chỏng gọng bên lửa, thỉnh thoảng miệng còn trệu trạo nhai thịt, mắt ríu cả lại.
Hai đứa trẻ ôm lấy nhau ngồi nghe tiếng gió rạt rào và thấy lạnh buốt tay chân. Chúng nghĩ tới cha mẹ chúng ở nhà giờ này chắc đang thao thức vì thấy chúng không trở về. Có lẽ cả buôn cũng đang hốt hoảng vì sự vắng mặt của hai đứa trẻ. Bà Bù Đốp chắc khóc nhiều lắm. Ông Tha Na chắc cũng khóc nhiều như thế. Mất của rồi lại mất con, ai không đau đớn trong lòng. Chúng thấy hối hận vì sự liều lĩnh ra đi của mình và thằng Kha Li như đoán biết được nỗi buồn của bạn khi nghe Min Pay thở dài, bèn nói thì thầm:
- Đừng buồn, Min Pay. Mình thương con trâu, thương cho dân làng mà mình đi theo Sa Keo. Mình đâu có làm những điều dại dột. Đừng buồn mà tao cũng buồn nhiều đó, nghe mày.
Hai đứa nín lặng, cùng chuyền hơi ấm trên người cho nhau, cố chịu đựng sự mệt nhọc đọng lại sau một ngày dài lặn lội và sự lạnh lẽo của một đêm dài ở chốn hoang vu.
Một lát chúng nghe tiếng ngáy vang dậy từ dưới nhà sàn. Tiếng ngáy kéo dài như tiếng cưa gỗ tạo một âm thanh kỳ quái giữa sự im lặng mênh mông. Kha Li chồm người nhìn xuống, rồi nói:
- Bọn họ ngủ say cả rồi. Để tao thử xem.
Nó bèn cúi xuống mái nhà quờ tay tìm lấy nhánh cây gãy rụng ban nãy đập xuống mái tranh. Những tiếng ngáy vẫn sóng đôi kéo dài, không dứt.
- Mình chuyển xuống dưới mà ngủ cho ấm, Min Pay. Họ uống rượu nhiều ngủ vùi như chết, không có hay biết gì đâu.
- Lỡ họ thức dậy thì sao?
- Mình dại gì ngủ gần họ. Nhà sàn có ba, bốn ngăn, chúng ta xuống ngủ ở ngăn cuối cùng. Gần sáng, ta leo xuống trước. Tao quen dậy sớm để lấy nước suối, không ngủ quên đâu. Bọn họ ăn uống no say như thế, ngủ cho đến l1uc mặt trời leo cao cũng chưa dậy nổi. Để tao xuống trước, mày đi theo nghe.
Nói xong, nó bèn dò dẫm leo xuống. Min Pay cũng sờ soạng theo sau nó. Kha Li đứng dưới gốc xoài đỡ Min Pay xuống cho được nhẹ nhàng rồi cả hai lại rón rén đi về phía trước, lần mò tìm cái thang gỗ. Tới chỗ trâu nằm, hai đứa đều dừng bước lại. Ở trong bóng tối chúng như nhìn thấy đôi mắt con vật ngước nhìn lên chào hỏi chúng. Không ai bảo ai, đứa nào cũng quờ quạng đến gần bên con trâu của mình, ve vuốt trên mình của nó. Con vật nằm yên ve vẫy chiếc đuôi, nghếch cái đầu lên đặt mõm trên vai của chúng. Chúng áp má mình vào má con trâu và ngồi như thế một lát. Kha Li thì thầm:
- Ước gì chúng ta tháo dây dắt chúng đem giấu vào rừng, mẹ ta khỏi buồn đó Min Pay à.
- Nhưng mày có dám đem nó về đâu? Không nạp cho con quỉ sao?
- Tao thấy cái người cưỡi ngựa đáng ngờ lắm mày. Không biết quỉ có ăn thịt trâu không?
Min Pay làm thinh, không biết trả lời thế nào. Kha Li nói tiếp:
- Thôi, mình cứ ráng chờ, coi sao. Ngủ đi trâu nhé, ngủ đi.
Hai đứa trẻ vỗ nhẹ lên đầu con trâu của mình rồi lại tiếp tục quờ quạng đi trong bóng tối, tìm đến thang gỗ, leo lên. Tới sàn, nhìn bên tay mặt, chúng thấy hai người vẫn ngủ mê mệt bên bếp than hồng. Chúng bước qua bên tay trái rẽ về một buồng ở cuối căn nhà.
Vừa nằm xuống sàn, Min Pay đã nói:
- Ước gì có một miếng thịt mà ăn. Tao nhớ mùi thơm bốc nồng cả hai lỗ mũi.
- Chắc họ còn nhiều thịt đấy. Để tao đi tìm một miếng cho đỡ đói lòng.
Kha Li ngồi dậy, rón rén đi về phía bếp. Nó quờ quạng tìm trong cái gùi lớn của người cưỡi ngựa lôi ra được một miếng thịt nai khô khá dài. Nó định đặt lên nướng trên bếp lửa nhưng lại do dự. Ăn vụng như thế xấu lắm, và thằng Kha Li chưa hề làm vậy bao giờ. Nó bị thúc đẩy bởi cơn đói từ lúc chiều, thúc đẩy bởi lòng thương bạn, nhưng khi cầm lấy miếng thịt trong tay nó bỗng cảm thấy ngượng ngùng. Bỗng người cao lớn trở mình, lảm nhảm nói trong cơn mê. Kha Li vội bỏ miếng thịt trở lại trong gùi, rồi bò về phía Min Pay.
- Có thịt không mày?
- Có đấy mày ạ. Nhưng thôi, sáng ngày chúng ta tìm đào củ rừng mà ăn.
Rồi nó nằm xuống, đưa tay choàng lấy Min Pay cho thêm hơi ấm:
- Ngủ đi, Min Pay. Ngủ đi, rồi sẽ quên đói.
--------------------------
(1) một loại cây rừng lá lớn, mọc dày và thấp
(2) Loại cây miền núi, lá nhỏ, có gai, mọc từng bụi rậm.
(3) Loại cây lớn, gỗ làm ná, có trái to, vị chua.
(4) Yông : loài chim như nhồng, sáo.
_______________________________________________________________
Xem tiếp CHƯƠNG NĂM
