Tôi choàng tỉnh dậy sau giấc
ngủ dài mê mệt. Buổi sáng hừng nắng quanh thân tôi. Tôi chói mắt quay đi chỗ
khác. Mẹ tôi vẫn còn ngủ. Mẹ ngủ say hơn cả tôi. Có lẽ vì đêm qua phí quá nhiều
sức đi tìm mồi dành ăn cho hôm nay. Hơi thở mẹ điều hòa.
Trông mẹ, tôi hình dung một con suối ngoằn ngoèo cơ cực trong một cánh rừng gần đây. Con suối chảy nhẹ nhàng, thân mật với từng bờ đất, từng phiến đá, từng bụi cây đám cỏ. Con suối chảy qua bao miền, hát hoài bài ru cho khu rừng câm lặng. Rừng ngủ ngoan dưới nắng trời tươi đẹp. Mây bay cao cho chim chóc lượng vòng.
Mẹ là con suối đó. Mẹ đẹp và tình thương của mẹ cũng đẹp vô song. Mẹ thương tôi như đã thương chính mẹ trong những ngày mùa đông. Tôi còn nhớ, nhớ rất rõ, một ngày đau thương của mẹ. Mẹ bị thương ở cánh vì một viên đạn tàn ác chẳng rõ từ đâu. Mẹ đành nằm lì một chỗ dù biết mùa đông sắp trở về, nghĩa là mẹ sẽ chịu đói rét và sẽ đi đến cái chết nếu mẹ không rời khỏi miền này. Những năm trước mẹ thường nhập bọn với các bạn bay đến một vùng thật xa, có thể ở tạm được để trốn chạy mùa đông. Mùa đông, cây xơ xác, trời lạnh giá, rất khó tìm được thức ăn. Thế rồi mẹ cảm bịnh, ngày một tăng dần. Nhưng một chiều, mẹ cố gắng bay đi, bỏ xa tổ ấm, tìm nơi bình yên ấm áp hơn. Loài người tàn ác, và lại rủi cho mẹ, mẹ bị trúng đạn lần thứ hai. Mẹ cố lết đi, trốn chui trốn nhủi trong các bờ cỏ rậm. May mà mẹ thoát được, nếu không, tôi chẳng được một phút một giây nhìn ngắm mặt trời.
Mẹ hy sinh rất nhiều cho tôi. Mẹ hình như già đi trước tuổi. Tôi thương mẹ vô cùng, nhiều lần tỏ ý xin đi tìm mồi giúp mẹ phần nào, nhưng mẹ cương quyết không cho. Và, mẹ giận tôi nguyên ngày đó. Thế là tôi hầu như bỏ hẳn ý định đó.
Tổ ấm của mẹ con tôi mấy ngày nay bỗng dưng trống hở xơ xác rất thảm hại. Theo lời một người bạn, thì cứ chiều chiều, có một con chim thật to, mỏ dài và nhọn đến gần tổ cắp vài cọng rơm bay đi. Tôi thường ngủ vào buổi chiều nên không hay biết gì. Mẹ biết được chuyện ấy, giận lắm, vì bấy lâu nay mẹ có thù hằn gì với ai đâu. Mẹ nói mẹ sẽ cố gắng rình rập bắt cho kỳ được “tên côn đồ” ấy.
Tôi vỗ vỗ đôi cánh cho đỡ mỏi, và đưa mắt nhìn phóng ra ngoài. Trời cao và xanh. Tơ mây vắt ngang ở giữa từng hiền hòa như mỉm cười. Cây lá quanh tôi chừng cũng muốn reo hò chào mừng mặt trời. Tôi như bị kích thích bởi ngoại cảnh, chim chíp lên mấy tiếng ngân. Tiếng tôi như lấn át hết tất cả những tiếng động xung quanh, nhưng không làm sao động giấc ngủ ngon của mẹ. Tiếng tôi nhảy múa trên nền đất, lăn chạy trên cây cỏ, chui vào những hang hốc của các loài côn trùng tôi không được quen. Tôi thấy vui hơn thường ngày. Tôi ao ước được bay thoát ra, lượn vòng trên con sông chảy nhẹ. Tôi muốn, tôi muốn…
- Nghĩ gì thế mầy?
Tôi giật mình suýt đụng vào người mẹ tôi. Tôi quay về phía tiếng nói:
- A! Chào chị Yến mới đến.
- Ừ. Mẹ mầy còn ngủ à?
- Dạ, mẹ tôi còn ngủ nhưng có lẽ cũng sắp dậy.
- Mầy đi chơi với tao không?
- Đi đâu hở chị?
- Thì lượn vòng gần đây một chút cho sảng khoái, luôn tiện ăn sáng luôn. Buổi mai nhiều món ăn ngon lắm.
Mới nghe chị Yến nói, tôi đã thấy thèm. Thèm được thở hít gió mát. Thèm được nhai nuốt kỹ càng những món ăn béo bở lạ miệng. Tôi nhìn mẹ, không hiểu sao mẹ không thức dậy đi tìm mồi lúc này như chị Yến, lại đi vào những buổi khác, vào những giờ khác rất lạ kỳ. Mẹ sống nhiều và lâu hơn chị Yến, có lẽ nào lại không có những kinh nghiệm cỏn con ấy. Tôi phân vân, chưa biết có nên đi hay không.
- Đi không?
- Mẹ tôi không cho phép.
- Cần gì phép tắc nữa. Mầy đã lớn sộ rồi chứ bộ còn nhỏ nhoi gì lắm sao. Phải có quyền tự do chứ. Vả lại, mình đi gần đây thôi.
Nói đoạn, chị dợm bay đi. Tôi gọi với theo chị Yến, chị Yến : chờ em với.
Bây giờ thì hai chúng tôi đã ở lưng trời. Tôi không còn lo âu gì nữa cả. Tôi quên, quên hết. Tôi thở hít những hương thơm lá cỏ, ngắm nhìn say mê những cảnh trí thần tiên quyến rũ. Chị Yến dường như quá quen thuộc, nên chỉ thả lượn tìm mồi. Tôi vui sướng hơn bao giờ hết, vút cánh bay thật xa, thật xa, trời xanh thăm thẳm, trời quá bao la.
Và, trong giây phút, tôi thấy giận mẹ tôi, tại sao tôi cũng “lớn sộ” rồi mà cứ bắt tôi ở mãi trong tổ, nhìn ra trời cao mơ ước thèm thuồng. Tôi không được tự do, bị giam hãm trong một không gian hạn hẹp, oi bức, chán nản.
Tôi cứ buông cánh lững lờ trên những ngọn tre xanh. Phía dưới là con đường làng ngoằn ngoèo xanh um hai bờ cỏ. Những mái nhà tranh thân thuộc, khói tỏa mơ hồ. Ôi! Đẹp làm sao. Bay chán, tôi đậu trên một nhánh cây khá thấp. Tôi hát lên một bài ca thuộc nằm lòng. Tiếng tôi quả có sức thu hút lạ lùng. Tôi say sưa với giọng hát. Nắng đã xối ngập cả cảnh trí.
Bỗng, tôi giật mình vì một tiếng động, quay lại thì… Ái! Một con trăn khá to, mắt tóe lửa, chồm vụt đến và cắn vào đôi cánh tôi. Tôi rú lên, dãy dụa, la hét… May thay, tôi rơi bịch xuống đất. Hắn lườm lườm nhìn tôi như tiếc rẻ một mồi ngon.
Đôi cánh tôi bị trầy xát gần hết. Tôi không sao cất cánh bay cao hơn được nữa. Tôi cố lết, từng bước, từng bước, như mẹ tôi ngày nào. Mệt đuối, nhưng tôi nào dám đứng dừng lại nghỉ, vì ngại rằng kẻ thù đang tứ phía vây bọc theo đuổi. Tôi thấy đời hết đẹp, trời không còn sáng, tất cả hình như biến đổi mù tối thăm thẳm. Mẹ ơi! Mẹ ở đâu? Mẹ ở đâu? Mẹ hay biết gì không? Sao mẹ không đến với con?
Tôi thở dốc từng hồi, thân thể rã rời. Tôi đứng nghỉ mệt trên một tảng đá cao phủ đầy rong rêu. Cơn đói lại như gió thốc đến dồn dập. Tôi thấy bất lực. Phía sau tôi có nhiều tiếng hét la. Đúng là con người. Họ đuổi rượt tôi. Trời ơi! Làm sao đây? Thôi thì cố chạy. Ba lần rồi những bàn tay bạo ác ấy bắt vuột tôi, và cũng ngần ấy lần tôi suýt chết giấc. Tôi cố đẩy mình bay cao, nhưng thân thể chừng mang nhiều đá sỏi nặng trĩu. Tôi cầu cứu ai đây. Tiếng la hét mỗi lúc một
gần và nhiều. Tôi đuối sức ngã quỵ xuống đất và mơ hồ nghe thấy tiếng cười…
*
Vừa thấy thấp thoáng bóng thằng Khánh ngoài ngõ, thằng Phấn đã ôm cặp chạy vội ra. Thằng Khánh đưa cho bạn xem chiếc ná thun vừa đẽo xong. Thằng Phấn khen:
- Mầy đẽo “nghề” lắm.
- Đố mầy bao nhiêu lâu mới xong?
- Một ngày.
- Trật.
- Nửa ngày.
- Trật luôn.
- Chứ bao nhiêu?
- Một tiếng rưỡi đồng hồ.
Thằng Phấn nhìn bạn khâm phục và đôi mắt nó thoáng vẻ thèm muốn.
- Tao cho mầy đó, Phấn!
- Mầy nói gì? Mầy cho tao cái ná này à!
- Ừ.
- Sao mầy làm rồi không chơi?
- Tao có nhiều lắm. Mầy muốn chơi thì lấy đi.
Thằng Phấn sung sướng ra mặt, nó cảm ơn bạn bằng ánh mắt.
- Mầy ăn sáng chưa? Tao có gói xôi đậu nè.
- Ai nấu đó?
- Má tao.
Gói xôi còn nóng hổi nằm gọn trong tấm lá chuối xanh. Hai đứa vừa ăn vừa nói cười vui vẻ. Buổi sáng hồng mơn mởn như một búp non. Thằng Khánh ăn thật ngon và ăn nhiều hơn thằng Phấn đã no vì có chiếc ná.
- Mầy thuộc bài học thuộc lòng chưa?
- Rồi.
- Mầy dò bài dùm tao nghen.
- Ừ.
Thằng Phấn bắt đầu đọc:
- Con cò mà đi ăn đêm
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.
Ông ơi! Ông vớt tôi nao
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con.
Thằng Khánh gật đầu:
- Mầy thuộc lắm rồi đó.
Rồi hai đứa bắt đầu tiến bước đến trường. Thằng Phấn mân mê hoài chiếc ná thun. Nó lắp sỏi vào, giương ra, buông tay. Phát đạn bay vèo trong đám lá xanh. Nó sung sướng lắm. Và nó hình dung đến những buổi bắn chim sắp tới.
- A! Con chim.
- Con chim gãy cánh. Mầy ráng đuổi dồn nó vô góc nầy nghen.
- Ừ.
Hai đứa bao vây con chim nhỏ lông cánh trầy sướt gần hết. Con chim cố lết đi, vòng qua phía này, vòng qua bên kia. Thằng Phấn bắt trượt một lần, té bò càng. Thằng Khánh không sao nín cười được. Nhưng rồi nó lại trượt như thằng Phấn và trượt đến hai lần. Con chim coi bộ cũng đuối lắm. Hai đứa dồn con vật vào một góc. Đến thế cùng rồi, con chim đành nằm gọn trong lòng tay của thằng Phấn.
- Con chim đẹp quá. Mầy biết chim gì hôn?
- Hình như là chim… Tao cũng quên mất tên.
- Lông cánh nó rụng gần hết. Đáng đời mầy lắm ai biểu đi chơi làm chi.
- Bây giờ tụi mình nuôi hay làm thịt?
- Nuôi đi. Làm thịt tội nghiệp vì nó còn nhỏ.
- Mầy có lồng hôn?
- Có.
- Vô nhà lấy đi. Lẹ lên nghe.
Thằng Phấn chạy vụt vào nhà, mang ra một cái lồng tre đan thô sơ. Thằng Khánh bắt con vật bỏ vào rồi hai đứa đến trường. Con chim đã tươi tắn hơn lúc trước. Nó bấu chặt vào thanh tre ngó ra ngoài vùng vẫy mãnh liệt.
Vào lớp, thằng Phấn giấu cái lồng chim ở dưới ghế ngồi. Thầy giáo dạy chúng không biết việc này gần suốt buổi học, nhưng gần đến giờ ra về, chợt có tiếng chim hót lanh lảnh. Âm thanh trầm bổng lả lướt nghe êm tai làm sao. Thầy giáo lấy làm lạ trong khi cả lớp đều quay hướng về thằng Phấn.
Thằng Phấn tuy vui khoái lắm nhưng cũng hơi lo. May sao, tiếng chuông tan học reo vang. Thế là thoát. Hai đứa mang lồng chim chạy ra khỏi lớp trước nhất.
- Để tao bắt châu chấu cho nó ăn.
- Chắc nó đói lắm.
- Mầy giữ dùm tao cái lồng.
Thằng Phấn chạy lại mé rào để bắt châu chấu. Con chim sáng rực mắt trước những món ăn
béo bở. Nó ăn trông thật ngon lành. Cứ điệu này, chẳng mấy chốc con chim sẽ lại sức ngay.
Tới nhà thằng Phấn, thằng
Khánh nói:
- Mầy cất lồng đó ở nhà mầy đi, trưa tao lại chơi.
- Mầy tốt với tao quá.
Còn lại một mình, thằng Phấn kê mũi vào chiếc lồng nói thật nhỏ:
- Mầy ở chung với tao nghen chim.
*
Tôi vẫn đứng không cử động nhìn mãi ra ngoài. Buổi tối bắt đầu từ lâu. Tôi nghe hồn trống trải lạ. Tôi buồn hơn bao giờ hết. Mấy ngày qua rồi không được nhìn thấy khuôn mặt hiền từ phúc hậu của mẹ. Tôi nghẹn ngào trong tiếng hót không còn thanh tao như ngày xưa. Tôi vùng vẫy để rồi nghe ê ẩm mỏi rời thân thể. Không còn hy vọng gì để được thoát ra. Chiếc lồng tre nầy là nhà tù của tôi, của chúng tôi, cũng như của cả đồng loại tôi vì ngu khờ chậm chạp mà bị bắt.
Tôi hối hận. Sự hối hận làm tôi không sao nhắm mắt ngủ im. Giờ nầy chắc mẹ tôi đang trông chờ. Mỗi phút qua đi là mỗi phút lòng tôi có thể đứt đoạn đi được. Tôi giận mình nhẹ dạ,dại khờ cãi lời mẹ dặn dò.
Mẹ ơi! Mẹ dặn con nhiều lắm, nhưng con nào có nghe và vâng lời. Con là đứa con bất hiếu. Mẹ thương con nhiều lắm, nhưng con không biết thương mẹ, đã làm mẹ buồn. Mẹ héo hắt từng chiều không có con. Mẹ nhạt nhòa mắt đỏ trông chờ. Con khóc đây mẹ ơi! Vì con không dằn được cảm xúc. Phải chi con không nghe lời rủ ren của người ta giờ nầy con đang ngủ say cạnh mẹ, bên hơi thở tràn hơi ấm mẫu thân. Mẹ sẽ xòe đôi cánh lớn lên thân con, xua đuổi sương gió lạnh rét vây phủ bên ngoài.
Những buổi mẹ đi tìm mồi về, con đứng trước tổ, ríu rít chào mẹ, mẹ hôn con và trao thức ăn. Con cười., và nũng nịu tiếng hát thanh thanh. Đêm xuống mẹ con ta nằm cạnh, mẹ kể cho con nghe những chuyện cổ tích, những lịch sử oai hùng của giòng giống chúng ta. Con say sưa nghe và ngủ lúc nào không biết.
Có mẹ, là con có cả hơi thở để thở, để sống. Niềm vui đến với con đầy ngập. Con biết mẹ hy sinh nhiều cho con, mẹ gánh mang tất cả những gian khổ, để dành riêng sự bình an vui sướng cho con. Trời ơi! Bao nhiêu công lao đó, bao nhiêu sự chiều chuộng, thân yêu đó, con đã hủy phá mất.
Tôi đang khóc thật ngon. Đêm trùm lên thân thể tôi. Sương xuống nhiều. Không gian rơi vào cõi u tịch lạnh lùng. Tôi một mình, không được hơi thở mẹ ủ ấp nữa. tại tôi, chính tại tôi hết.
Những ngày tháng buồn rũ lặng lẽ qua, tôi thêm tàn tạ héo hắt. Tôi không ca hát gì nữa. Cơn bệnh đến với tôi một chiều. Tôi nghe mỏi rũ cả toàn thân. Tôi quỵ xuống và biết mình sắp chết. Vậy là hết, con đành xa mẹ. hơi thở nầy xin gởi riêng cho gió làm món quà cuối cùng cho mẹ. Mẹ ơi! Con thương mẹ…
*
Thằng Phấn lấy làm lạ khi hôm nay là ngày bắt châu chấu chuồn chuồn nhiều nhất của nó mà con chim lại không thèm ăn. Suốt ngày nó ủ rũ. Đôi mắt thẫn thờ trông thật tội nghiệp. Thằng Phấn bắt nó nằm trên tay, vuốt xoa nó, nhưng nó không buồn ngước lên.
Con chim buồn làm nó buồn lây. Nó không thèm đi chơi nữa, để trọn thời giờ săn sóc cho chim. Những bữa trước, thằng Phấn bắt được bao nhiêu châu chấu là con chim ăn sạch bấy nhiêu. Thằng Phấn mừng lắm, nó tin rằng con chim sẽ mạnh và lớn hơn.
Thằng Phấn khoe với tụi bạn là mình có con chim đẹp nhất không ai sánh bằng. Tụi bạn phải công nhận là đúng. Vì con chim đẹp thật, không quá đáng với lời khoe của thằng Phấn. Những buổi sáng nghe tiếng hót của chim là nguyên ngày đó, nụ cười luôn luôn được gắn trên môi thằng Phấn. Tiếng hót như một chất nhựa ngọt ngào làm dậy sống những gì khô khan nứt nẻ.
Má thằng Phấn cũng ưa con chim nầy lắm. Bà nói chừng ba bốn táng nữa là bà sẽ kiếm tên đặt cho con chim. Thằng Phấn tán thành ý kiến của mẹ, nó còn thêm: sẽ mua lồng khác mới hơn cho chim ở.
- Nghĩ gì vậy Phấn?
Thằng Phấn nhìn bạn:
- Mầy mới đến hả.
- Ừ.
Thằng Khánh ngồi đối diện với bạn:
- Con chim có hót không mầy?
- Không biết sao mấy hôm rày nó nằm rũ như chết chẳng hót một tiếng.
Thằng Khánh bắt chim để trên tay mình. Nó ngắm nghía. Con chim đôi mắt lờ đờ nhìn nó,rồi chợt khép kín, đầu ngả sang bên. Con chim mềm nhũn toàn thân.
- Nó chết rồi.
Thằng Phấn muốn ứa nước mắt. Nó ôm con chim vuốt ve, không biết phải nói gì. Chiếc lồng trơ trụi hoang vắng như cánh đồng không bóng người. Trong mơ hồ, thằng Phấn nghe tiếng nói của bạn:
- Chắc nó nhớ nhà.
Vũ Chinh
(Trích từ bán nguyệt san Tuổi Hoa số 77, ra ngày 15-9-1967)
