Có Bao Nhiêu Tình Bạn

 

 Các em thân mến,

 

Trong số báo vừa qua, chúng tôi nói chuyện với các em về tình bạn.

 

Ở trên đời có biết bao nhiêu thứ bạn cũng như tình bạn.

 

Bạn cố cựu là bạn cũ, bạn mà mình quen đã lâu. Ở thôn quê chắc các em thường hay nghe hát ru em:

 

Tới đây dây ngắn gàu thưa,

Hỏi người cố cựu giếng xưa ai đào?

 

Còn người bạn cũ, người bạn lâu ngày mình mới gặp lại, thì gọi là bạn cố hữu:

 

Giếng sâu có nước không gàu,

Hỏi người cố hữu sao đào giếng sâu.

 

Bạn mà mình kết giao đã lâu, mình chơi thân từ lâu, hay nói theo tiếng bây giờ, bạn mà mình biết nhau từ khuya là bạn cố giao:

 

Thâm tình thay bạn cố giao,

 Dầu xa xôi mặt, không xao tấc lòng.

 

Bạn mà mình chỉ quen biết từ lâu thường gọi là bạn cố tri:

 

Mang bầu tìm bạn cố tri,

Tìm không gặp bạn li bì những say.

 

Mang bầu đây là mang bầu rượu đi mời bạn uống. Không gặp bạn, buồn quá lại uống say li bì.

 

Tiếng nước mình phong phú quá, hay nói nôm na, quá giàu.

Người mà mình quen biết trước hoặc có kết bạn với nhau từ lâu lại gọi là cố nhân (người cũ):

 

Tới đây tứ cố vô thân,

Hò lên hỏi thử cố nhân tôi người nào?

 

Các em cũng nên phân biệt cố nhân (người cũ) người mà mình quen biết trước với cổ nhân (người xưa), người thuộc thời xa xưa.

 

Sách có ghi: Cổ nhân nuôi được cha mẹ một ngày còn hơn làm quan to.

 

Bạn thân như Bá Nha Tử Kỳ, chỉ nghe tiếng đàn mà hiểu được lòng dạ người đánh đàn, là bạn tri âm.

 

Mông mênh, góc bể chân trời,

Ngẫm trong thiên hạ, ai người tri âm?

 

Các em đừng lầm bạn tri âm với bạn tri tâm là bạn hiểu lòng dạ nhau và giữ chữ tín như truyện Quý Trát.

 

Xưa kia, đời Xuân Thu bên Tàu, vua Ngô có một người con thông minh và sáng suốt, đức độ tên là Quý Trát. Vua Ngô muốn lập Quý Trát làm thái tử để sau này nối nghiệp mình. Nhưng Quý Trát từ chối, xin dành ân huệ này cho anh. Vua sai Quý Trát đi chu du các nước (cũng trong địa phận nước Tàu, vì trong thời Xuân Thu, nước Tàu phân chia ra nhiều nước) để tính việc trị dân cũng như bây giờ Tổng Thống Mỹ Nixon sai tiến sĩ Kissenger đi chu du khắp Á Âu để tìm hòa bình. Khi qua thăm nước Từ, Quý Trát kết bạn với vua nước này. Vua nước Từ thích cây kiếm quí của Quý Trát. Quý Trát muốn cho, nhưng thấy cần kiếm để giữ mình khi còn qua nhiều nước khác, nên định bụng khi xong việc sẽ trở về tặng kiếm cho bạn. Nhưng khi trở về, Quý Trát ghé lại nước Từ để tặng kiếm thì vua nước này đã mất rồi. Quý Trát giữ chữ tín với lòng, đến trước mộ bạn vái khóc và trao kiếm tại đây. Quý Trát là một người bạn tri tâm.

Các em muốn hiểu rõ nghĩa những chữ Hán như tri tâm chẳng hạn, các em nên phân tách ra: tri là biết, hiểu và tâm là lòng, lòng dạ. Tri tâm là hiểu biết lòng dạ nhau.

Cổ nhân có nói "tri vi nhân tử, nhiên hậu khả vi nhân phụ" nghĩa là: có làm con hoàn toàn, về sau mới làm cha xứng đáng và "tâm sầu bạch phát" nghĩ là: lòng lo buồn nhiều quá thì râu tóc mau bạc.

Hai người bạn tri đắc là hai người bạn hiểu nhau và thích nhau, nhưng khi nào họ chỉ quen và chơi với nhau, họ chỉ là bạn tri giao, và khi họ quen biết và kính trọng nhau, họ là bạn tri ngộ. Người ta thường nói: ơn tri ngộ, duyên tri ngộ.

Danh từ chỉ tình bạn còn nhiều như tình bằng hữu, bạn hiền, bạn tâm giao, bạn nối khố, bạn xưa...

Các em thân mến,

Ông Cicéron cho rằng: Tình cố hữu như rượu bồ đào, càng cũ càng đằm. Nhà triết học Đức cũng đồng quan điểm: Tình bằng hữu ví như tước vị xưa, càng lâu càng quí.

Vậy các em mỗi khi có bạn thân, các em nên cố gắng giữ tình bạn được bền lâu, như vậy tình bạn càng thắm thiết, đậm đà, quí giá vô song

Thân mến                 

NGUYỄN HÙNG TRƯƠNG  

 (Trích tuần báo Thiếu Nhi số 68, ra ngày 10-12-1972)