Bóng Mát

Thu siết mạnh viên phấn lên mặt bảng, nét chữ to đậm màu vùng vằng bực tức. Đứa em trai nàng ngồi như bất động trước mặt, mi mắt lờ đờ lơ đãng trông ra sân, chỉ trừ đôi chân. Thằng bé ngồi trên ghế cao khẽ chao đi chao lại trong vẻ chán nản thụ động. Thu giận muốn điên, gằn giọng cố nén bực tức:

- Mày nghe tao nói gì không, tự nãy đến giờ có lọt vào tai chữ nào chưa?…

Chính cúi đầu lầm lì di di tay trên mặt bàn, đôi mắt chớp nhanh, giọt nước rất nhỏ bắt đầu thành hình trên đôi mi chỉ chực rơi xuống. Thu nhìn dáng em gầy guộc, mái tóc đen nhánh bờm xờm phủ kín tai, bỗng dưng nàng nghe muốn khóc. Mi mắt nặng trĩu cay cay. Thu nghẹn ngào cố lấy giọng dịu dàng tự nhiên:
- Chính! Nghe chị bảo đây, mày phải linh động lên một tý chứ, bắt đầu làm lại từ đầu bài toán đi…

Thu trao cho em cục phấn. Chính nhẩy xuống ghế, hí hoáy viết xào xạo trên mặt bảng, bụi phấn trắng xóa hai bàn tay và đọng trên mái tóc. Thu đăm đăm nhìn đôi mắt em sáng rực rỡ với đôi hàng mi hay chớp rất nhanh, nước da trắng xanh yếu ớt, đôi môi đỏ khô se lại càng thêm vẻ bệnh hoạn. Thu đứng im lìm dựa vào bàn rồi cúi xuống bảo em:

- Chính cố làm xong đi nhé, chị ra phố một chút!

Như còn giận dỗi, Chính cúi đầu không đáp vờ mím môi suy nghĩ. Thu mỉm cười nhìn em một lúc trước khi quay gót. Khoác nhanh chiếc áo dài vào người, Thu vội vã khép cửa bước ra đường.

Tiếng guốc khua trên lề đường làm Thu chợt tỉnh, nàng vẫn còn mang đôi guốc ở nhà, đôi guốc cũ kỹ đến thảm hại. Thu ngần ngừ định về nhà thay rồi lại quyết định mặc kệ. Cái nghèo đem đến cho nàng nhiều mặc cảm, không phải chỉ có mặc cảm tự ti mà còn mang vẻ kiêu hãnh tự tôn. Tự kiêu về cái gì nhỉ, Thu bật cười một mình. Bề ngoài nàng còn cái gì đáng để hãnh diện nữa đâu. Với ý nghĩ đó, tiềm thức Thu lại bắt đầu thành hình một niềm kiêu hãnh rất mong manh và xa lạ. Nàng cố xua đuổi và bắt mình trở về ý nghĩ cũ. Đôi lúc Thu chợt thấy mình có vẻ ích kỷ, cuộc đời nàng là cả một khung trời đầy dẫy những suy tư không thể diễn tả thành lời. Thu bâng khuâng tưởng đến quãng đời học trò của mình mà thoáng chút nuối tiếc. Những đêm ngồi gò lưng trên ghế gạo bài, những ly cà phê đen đắng để mong tìm một sự minh mẫn tỉnh táo nghiền ngẫm chồng sách, để đến bây giờ nàng đã tìm thấy chút nào sự nghỉ ngơi đền bù chưa nhỉ. Thu nghĩ đến những người chung quanh nàng nơi sở làm mà thấy ngao ngán. Từ cô thư ký cùng phòng với đôi mắt hay soi mói dò xét, đến ông chủ sự già lẩm cẩm khó tính, hay xét nét bắt lỗi. Ngày hai buổi đều đặn đến sở, nhiều lúc Thu thầm nghĩ lâu ngày mình cũng đến trở thành cái máy tính mất thôi…

Tiếng rao hàng quảng cáo bên đường hỗn độn khiến Thu cảm thấy khó chịu lạ lùng. Nàng thầm tính số tiền nhỏ nhoi không đủ để sắm một món đồ. Mải suy nghĩ Thu đều chân bước suýt đụng phải một cửa tiệm. Tiếng cười lố bịch làm Thu quay phắt lại, những khuôn mặt thanh niên nham nhở nhìn nàng chằm chằm. Thu mím môi nóng bừng mặt, vùng vằng hất mái tóc lòa xòa trước trán, bước chân dẫm mạnh trên lề đường. Bàn tay nàng nắm chặt chiếc khăn lụa đẫm ướt mồ hôi. Bỗng dưng Thu thấy bực tức không đâu. Nắng chiều chói chang trên đường phố, mái tóc nàng âm ấm và da mặt rát bừng đỏ. Tà áo Thu phất phới, tay áo bắt đầu sờn rách nhưng vẫn còn mịn màng óng ả, màu xanh lam đằm thắm rực rỡ. Chiếc áo lụa mẹ sắm hồi Thu mới đậu Trung Học. Ánh nắng trải lớp vàng óng ánh trên màu áo. Thu giấu bàn tay trong tà áo bước nhanh. Nàng bồi hồi nhớ lại màu áo trắng học trò, tuy mới chỉ xa cách hơn một năm mà Thu tưởng chừng đã quá xa xưa. Thu cảm thấy mình bắt đầu cằn cỗi, ý nghĩ đó làm Thu nôn nao xót xa. Nàng cắn ngón tay rưng rưng, bạn bè thân thiết không còn gì nữa, mớ sách vở bụi đóng đầy Thu không buồn giở lại, những vết tích kỷ niệm quãng đời học trò êm ả lướt qua như một thoáng mây mờ… Thu nghe bước chân rời rạc nặng trĩu, nàng lang thang đến công trường Hòa Bình lúc nào không hay. Tượng Đài Đức Mẹ vươn cao, màu trắng tinh khiết in trên nền trời xanh rực rỡ. Thu chậm rãi bước vào nhà thờ, tìm chỗ khuất sau bệ cao, nàng run run quỳ xuống, đôi tay chắp trước ngực mà tâm hồn còn để đâu đâu. Mắt nàng hoa lên vì ánh nắng một lúc mới trở lại bình thường. Thu thở mạnh thành tiếng, một vài người quỳ chung quanh tò mò quay lại nhìn làm Thu nóng bừng hai má. Nàng đưa mắt nhìn lên cao bất động. Chỉ có đức tin làm nàng mềm lòng và cảm thấy thân phận mình bé nhỏ. Lòng giáo đường hun hút chạy dài, bóng mát êm ả. Thu nghe lòng thanh thản kỳ lạ, nàng không cầu nguyện thầm thì van xin chi cả, mà chỉ quỳ lặng lẽ nghe lòng mình êm êm kỳ diệu. Thu nín thở cho bầu không khí thiêng liêng xâm chiếm tâm hồn, mà nghe một trời bình an hạnh phúc bao bọc rất đỗi thiết tha thành hình.

Thu bước xuống bậc cuối cùng của thềm giáo đường. Nàng thong thả bước vào tiệm sách Liên Châu, thích thú ngắm nghía, tò mò như một đứa trẻ. Cô thu ngân nhìn nàng như mỉm cười tỏ thiện cảm. Thu hé môi sung sướng với cảm giác được thương yêu ấp ủ. Nàng xoay xoay hộp hình trên tay ngẫm nghĩ, những màu sắc xanh đỏ thật vui mắt như nhẩy múa nhộn nhịp. Thu chép miệng:

- Thôi để đến đầu tháng, chỉ còn mười hôm nữa…

Thu nghĩ đến em, đến những món quà biết bao nhiêu lần định sắm cho em, rồi lại ngần ngừ, lại hẹn cuối tháng – Biết bao giờ chị em mình được sung sướng? Chính ơi! Thu gọi khẽ trong miệng mà nhẹ thở dài tiêng tiếc…

Nắng chiều dịu hẳn, làn gió mơn man những sợi tóc dài bay bay. Trời sắp tắt nắng. Thu vội vã bước đến sở làm, nàng băn khoăn không biết lấy lý do gì để xin phép nghỉ với ông giám đốc. Thu bỗng thoáng thấy bứt rứt, chỉ vì mải cắt nghĩa bài toán cho Chính để trễ giờ đi làm, để lại phải xin phép xin tắc lôi thôi. Nhưng chẳng lẽ trách em, Thu vẩn vơ suy nghĩ để quên chuyện thắc mắc: – bị la rầy là cùng, hay quá lắm là bị đuổi. Mà không lẽ đến thế… – Tính lạc quan làm Thu thấy yêu đời trở lại, nàng vui vẻ bước nhanh lên thang gác đến phòng làm việc, nhưng nét mặt của ông chủ sự làm Thu cụt hứng. Khuôn mặt nhăn nheo sau chồng bản thảo đánh máy nhìn nàng chằm chằm. Thu cảm thấy uất ức, nàng lạnh lùng nhìn lại đăm đăm. Một lúc sau ông ta mới thong thả gỡ gọng kính trắng lấy vẻ trịnh trọng, gật gù nhìn Thu mát mẻ:

- Cô Thu đi làm giờ này à!

Thu nuốt nước bọt thật nhanh, nói thật khó khăn trong cổ:

- Thưa ông, tôi xin phép chiều nay được nghỉ…

Ông ta gằn giọng dứt lời:

- À thì ra cô đến để xin nghỉ. Nếu công việc muốn nghỉ lúc nào thì nghỉ như vậy thì còn ra làm sao nữa.

Thu cúi mặt không đáp. Ông già vẫn đều một giọng:

- Thôi được, tôi sẽ cảnh cáo lên ông giám đốc cô làm việc không được bình thường, nay làm mai nghỉ…

Thu uất ức ngửng phắt đầu run giọng:

- Thưa ông đây là lần đầu tôi xin nghỉ từ ngày tôi bắt đầu làm việc…

Nhưng ông ta đã kéo ghế đứng dậy, sền sệt lê bước ra ngoài. Thu chớp nhanh mắt bước ra theo, nàng mím môi cố giữ vẻ bình thản nhưng giọt nước mắt rơi xuống từ bao giờ. Thu chẳng cần gìn giữ cho nước mắt mặc sức lăn trên má. Trí óc nàng mơ hồ nhớ đến bức thư dì Hạnh gửi buổi sáng, những dòng chữ viết vội của dì làm nàng phân vân, nghe lời dì cuộc sống nàng có lẽ sẽ dễ thở với số lương khá hơn lương thư ký hiện tại của nàng. Nhưng không biết Thu có hợp với nghề dạy học hoàn toàn xa lạ với nàng không. Thu nhếch môi cười tự tin, nàng vẫn cảm thấy một chút thích thú tò mò khi tưởng tượng đến một khung trời mới, ít ra là vui hơn cuộc sống hôm nay. Thu mong muốn tìm được niềm vui nơi những tâm hồn trẻ thơ, trong tiếng cười tiếng hát đơn sơ bé bỏng. Nhưng chính vì phải bắt buộc đi xa nên Thu còn ngần ngại, và bây giờ thì Thu đã có quyết định rõ rệt, nàng nhắm mắt nhẹ thở dài – Đi đâu cũng được miễn là xa những khuôn mặt dễ ghét kia… – Tự nhiên Thu nghĩ rằng nàng không thể nào bước chân vào sở làm một lần nào nữa, nàng không thể nào thở hít không khí đầy u ám này… Thu bước vào chợ sắm mấy đồ lặt vặt trước khi đi xa. Thế là hết một buổi chiều, Thu vội vã bước nhanh như trốn chạy, nàng về đến nhà khi trời vừa tối. Đôi mắt khô ráo mở lớn, nàng cảm thấy bình thản đến lạnh lùng, chán ngán. Thu thở nhẹ – thôi cũng là một lối thoát – nàng lặng lẽ đi vào căn nhà tràn ngập bóng tối. Mẹ đang lúi húi bên bếp lửa, ánh lửa hồng soi rõ những nét nhăn nheo trên khuôn mặt mẹ, chiếc áo cánh sậm màu làm khắc khổ và tối tăm thêm cho nét mặt mẹ. Trong khung cảnh chập chờn, đồ đạc trong nhà như méo mó cũ kỹ, ảm đạm lạ lùng. Con chó già nằm im lìm trong bóng tối, chậm rãi bước đến gần Thu ve vẩy đuôi mừng. Thu bỗng cảm thấy ấm áp thanh thản giữa những người thân yêu quen thuộc. Nàng đưa tay vuốt bộ lông con chó, những chiếc xương sườn nhô ra thảm hại, con vật thở phù phì mệt nhọc. Trong phút chốc, Thu thoáng thấy tất cả vẻ nghèo nàn của gia đình hiện ra trước mắt. Thu nghĩ tới mẹ nàng, khuôn mặt mẹ khắc khổ đến nhẫn nhục, bình thản lạ lùng, mi mắt trĩu xuống như đã quá đau khổ với ngày tháng lớp lớp chồng chất. Mẹ không quay lại, đột ngột cất tiếng hỏi Thu, giọng nói nhè nhẹ yếu ớt nhưng cũng đủ phá vỡ không khí nặng nề của đêm đen:

- Con vừa đi phố về đấy à?

Thu lại gần mẹ, nàng bắc thanh gỗ làm chỗ kê ngồi ngay trên mặt đất, nàng dựa vào mẹ trả lời thật khẽ:

- Vâng, mà con chẳng mua được gì cả!

Mẹ nàng ngập ngừng:

- Sao con không sắm lấy cái áo dài mà mặc, đi làm mà có mỗi một cái gần rách rồi còn gì…

Thu cười, giọng nũng nịu:

- Con đã nói với mẹ là con nhất định mặc cho đến bao giờ không thể mặc được nữa mới thôi cơ mà. Con định sắm cho Chính ít đồ vật mà… cuối tháng rồi…

Mẹ thở dài không trả lời, lặng lẽ cúi xuống thổi bếp lửa, ánh lửa bừng sáng soi rõ thêm một khoảng. Thu chợt nghe ấm một bên tai, nàng ngẩng mặt nhìn lên, đôi má nhăn nheo mẹ đẫm ướt từ bao giờ. Thu ôm vai mẹ run giọng:

- Mẹ khóc đấy à…

Bà cụ khẽ lắc đầu, gỡ tay nàng nặng nề lê bước lên nhà, đôi vai gầy guộc run run sau làn vải phin mỏng. Thu mở rộng đôi mắt đăm đăm nhìn ánh lửa hồng, gò má nàng rát vì nóng. Trong phút chốc Thu mới thấy nỗi khổ của mình chẳng thấm vào đâu với nỗi buồn của mẹ. Trước mắt nàng, khuôn mặt của ông chủ sự già sao không còn vẻ khó khăn xét bét, nét mặt của cô thư ký hiền hòa chi lạ… Tất cả mọi người như bình thường xa lạ, chỉ có riêng Thu, vào đời với đôi bàn tay trắng, với mớ kiến thức mỏng manh, nàng như con chim bơ vơ giữa giá rét mùa đông, mang tâm trạng lạc loài tách biệt trong vỏ ốc hoang vu của nàng…

Thu cố xua đuổi tất cả những âu lo, nàng nuốt hơi thở nặng nề. Khói bếp cuồn cuộn làm Thu tối tăm mặt mũi. Thu đẩy thanh củi vào đám lửa cho ngọn lửa bừng cao, rồi cầm chiếc đèn dầu nhẹ bước lên nhà trên. Ánh đèn dầu trên tay Thu vàng vọt lù mù nhưng cũng đủ soi rõ cảnh vật trong nhà. Bóng mẹ nàng in trên vách bất động, bàn tay mân mê tràng chuỗi im lìm trong bóng tối. Thấy bóng Thu, mẹ gọi khẽ như hơi thở:

- Cơm chín chưa con?

Thu loay hoay đặt chiếc đèn trên giá, quay lại dịu dàng ngồi bên mẹ:

- Thưa mẹ, cũng gần rồi đấy ạ!

Bà cụ tiếp lời, giọng lo âu:

- Hơn 7 giờ mà sao chưa thấy thằng Chính về nhỉ!!…

Rồi nhìn Thu đăm đăm, mẹ nàng thở dài:

- Con nghĩ thế nào, có định lên Kontum với dì Hạnh không?

Thu ngước mắt nhìn lên trần nhà không chớp, như quên mất quyết định lúc chiều, Thu lại cảm thấy phân vân những tư tưởng hỗn độn trong óc nàng. Thu mân mê cọng chiếu xoắn gần đứt rồi đành đáp buông xuôi:

- Thôi… tùy mẹ vậy!

Mẹ hơi mỉm cười, giọng âu yếm:

- Sao lại tùy tôi. Mặc cô chứ… – rồi bà cụ ngần ngừ:

- Hay… con thử lên trên ấy ít tháng xem sao cho đỡ buồn, ở nhà mẹ đã có em Chính.

Thu úp mặt vào tóc không trả lời, đầu óc nàng quay cuồng với muôn ngàn ý nghĩ, trán Thu hầm hập nóng mà chân tay thì lạnh giá. Mẹ nhìn nàng hơi hoảng hốt:

- Con làm sao vậy? Chết, khéo lại cảm đấy!

Thu bất động im lìm, tâm hồn nàng lâng lâng trong một thế giới xa xăm nào, nàng mơ màng thấy mình đi trong nắng ấm, trên đám cỏ xanh ngọt ngào. Cỏ non rất êm và nắng ấm rất dịu dàng. Thu thấy mình thật bé bỏng, ba nàng dắt Thu và bế Chính trên tay lướt rất mau. Thu cảm thấy tràn trề hạnh phúc trong nỗi niềm hân hoan vô bờ. Ba nàng cười thật tươi, nét mặt trẻ trung rạng rỡ, không phải vẻ bình thản lạnh lùng mà nàng trông thấy ba lần cuối khi người ta vuốt mắt. Ba nàng dẫn hai đứa lên trên đồi cao, chỉ cho Thu xem từ xa chân trời xanh rực rỡ mà bảo – quê hương của ba đó – Rồi ba nàng lặng lẽ đứng, tóc tơi bời lộng gió phất phới. Thu bỗng kinh hoàng thấy mình lạc lõng trên cao rất cao và mênh mông, không có ai ở bên Thu cả. Thu thoáng thấy sợ hãi, nàng chới với đưa tay quờ quạng chung quanh rồi thét lên – Ba ơi, Chính ơi!

Thu mở mắt bừng tỉnh dậy, trán đẫm ướt mồ hôi. Chính đứng bên Thu từ lúc nào, giọng lo lắng:

- Chị làm sao vậy? Làm em sợ quá!

Thu thấy cổ họng khô đắng, nàng nuốt khó khăn hơi thở:

- Chính về rồi đấy à…

Chính gật đầu nét mặt vẫn lo âu, trao cho Thu ly nước:

- Mẹ thấy chị nóng quá mẹ đi mua thuốc rồi. Chị uống cho tỉnh.

Thu mỉm cười mệt mỏi, nàng vịn vai em run rẩy bước xuống đất, gió lùa từng cơn gây gây lạnh. Chính vội vàng bước theo như sợ Thu ngã. Thu dừng bước trên ngưỡng cửa, nàng vịn tay lên chấn song sắt đứng im lìm. Chính ngập ngừng như muốn nói rồi rụt rè hỏi:

- Chị sắp lên Kontum với dì Hạnh hả?

Thu mở to mắt nhìn em:

- Sao?

Chính lắc đầu chớp mắt thật nhanh:

- Không… em hỏi vậy thôi!

Thu cúi mặt nhìn em thật lâu, trong bóng tối đôi mắt Chính long lanh ướt. Trước mắt Thu, cảnh nghèo nàn của gia đình lại hiển hiện. Thu chẳng còn gì phải lo cho mình, nàng chỉ thương mẹ đã già mà còn vất vả nhọc nhằn, thương em còn nhỏ mà thiếu thốn mọi bề, nàng muốn em được đầy đủ sung sướng như bao đứa trẻ khác, nhưng đôi tay nàng quá bé nhỏ yếu ớt, làm sao tìm thấy trọn vẹn điều mơ ước cho em.

Trong cơn sốt gây gây lạnh, Thu bỗng cảm thấy ấm áp vì được thương yêu thiết tha, nàng quay lại nói với Chính như nói với chính mình:

- Em có sợ nghèo, sợ khổ không hả Chính?

Chính ngỡ ngàng nhìn Thu đăm đăm:

- Chị hỏi gì cơ, chị Thu?

Thu mỉm cười vuốt mái tóc lòa xòa, nói rõ ràng từng tiếng:

- Chị không đi đâu cả, vì chị còn mẹ, còn em, Chính ạ!!…

Chính ngơ ngác rồi nhoẻn miệng cười theo. Thu cảm thấy sung sướng đầy đủ hơn bao giờ. Cuộc đời có nghĩa lý gì khi nàng không còn tình thương. Thu khe khẽ nhủ thầm:

- Chỉ có tình thương… Phải rồi, chỉ cần tình thương là con người tìm được tất cả…

Bích Thảo 

(Trích từ bán nguyệt san Tuổi Hoa số 89, ra ngày 15-4-1968)