Hương Hoa Bưởi

 

Nếu có ai hỏi tôi chuyện gì làm tôi xúc động trong thời thơ ấu? Tôi sẽ trả lời: cái chết của em Huy tôi. Cái chết của Huy ám ảnh tâm trí tôi cho đến bây giờ ; nhiều khi nghĩ lại tôi vẫn nhớ như in.

Thày mẹ tôi chỉ có hai con: tôi và Huy. Tôi lớn hơn Huy hai tuổi. Ngày em Huy chết em vừa lên sáu tuổi. Thày mẹ tôi thường nói Huy khôn ngoan, kháu khỉnh hơn tôi nhiều. Có khi thày tôi xoa đầu tôi cười bảo: "Con đầu lòng ngớ ngẩn như gà tồ". Có bận mẹ tôi nói chuyện với thày tôi về hai anh em tôi, người vui vẻ nói:

- "Mình ạ, nhà có hai con thì thằng Huy khôn ngoan, lanh lợi hơn thằng Dương nhiều. Sau này chắc nó sẽ khá hơn anh nó".

Thày tôi trầm ngâm nhả khói thuốc lào, uống ngụm nước vối, chậm rãi nói với mẹ tôi:

- "Tuy vậy thằng Dương xem như thật thà và phúc hậu hơn".

Mẹ tôi cười:

- "Thì tôi có nói về tính tình hai đứa đâu. Tôi chỉ nói về sự lanh lợi và trí thông minh của con thôi".

Trầm ngâm suy tư một lúc lâu thày tôi chậm rãi:

 "Tôi xem thằng Huy yểu tướng vì các cụ xưa thường bảo con sinh cùng mang tuổi cha thì một là xung khắc hai là chết yểu".

Mẹ tôi ngắt lời thày tôi:

- "Thôi mình lại nói gở rồi. Cha với con cùng cầm tinh một con vật thì con nấp bóng cha. Tôi tin nó sợ mình nen nét. Chứ có đâu như mình nói".

Thày tôi trả lời mẹ tôi sau khi đã hút xong một điếu thuốc lào và uống cạn chén nước vối:

- "Thì tôi thấy người ta bảo vậy chứ mình biết đâu đến đâu mà dám nói chắc".

Đối với tôi mỗi lần thày mẹ tôi trò chuyện đến chúng tôi, tôi chỉ biết nghe mà không biết phân tách hay tìm hiểu. Tôi phải công nhận rằng nhiều lúc em Huy hiểu được mẹ tôi buồn, thày tôi giận chỉ qua một vài cử chỉ nhỏ mà tôi thì vẫn vô tư chả hiểu gì. Có lần hai anh em nghịch ngợm thày tôi hoặc mẹ tôi bắt gặp quở mắng thì em Huy tươi tỉnh nói vài câu thớ lợ để xí xóa làm hòa còn tôi chỉ đứng thần lần, mặt đỏ vang chẳng biết nói gì. Mẹ tôi khều nhẹ lên đầu Huy mắng yêu:

- "Mày chỉ láu cá mẹ biết rồi đừng dối. Thôi anh em chơi tử tế không mẹ giận mẹ bảo thày đánh đòn".

Em Huy toét miệng cười làm lành, mẹ tôi cũng mỉm cười bỏ qua trở lại làm công việc.

I. - Bờ ao nhà tôi có một cây bưởi lớn. Thày tôi bảo cây bưởi ấy do ông tôi trồng khi thày tôi mới vừa bằng tuổi tôi. Thày tôi kể chuyện với mẹ tôi rằng, khi ông tôi đi ăn cỗ ở nhà một người bạn trên mãi tận Bắc Giang, lúc về người bạn của ông tôi biếu một quả bưởi lớn. Về nhà bổ bưởi ăn, ông tôi thấy giống bưởi đào ngọt, thơm, trái lớn nên chọn một hột đem ương trồng ngoài bờ ao. Bốn năm sau cây bưởi bói, quả sai lúc lỉu. Ông tôi được ăn trái bưởi mùa đầu tiên, sau đó ít lâu ngã bệnh rồi mất. Từ đó đến nay đã mấy chục năm nên cây bưởi to lớn rườm rà như vậy. Năm nào cây bưởi cũng chỉ ra hoa kết trái có một lần vào độ một chạp, chi chít những quả chĩu hẳn cả cánh. Nhiều năm thày tôi bảo phải chống các nhánh sai trái phòng gió lớn thổi gẫy cành rụng trái.

Ngày em Huy lên sáu tuổi, vào tháng một, cây bưởi nhà tôi ra hoa đầy cành, tôi thường rủ em Huy ra chơi ngoài bờ ao dưới gốc bưởi, nhặt những cánh hoa bưởi rụng xâu thành từng vòng quàng lên cổ. Hoa bưởi tỏa hương thơm ngào ngạt đậm đà hơi hăng hắc nhưng ngây ngất, hương hoa bưởi khá đượm và bền mùi, có khi hoa đã héo úa mà hương thơm vẫn còn ngào ngạt. Tôi thích trò chơi nhặt hoa bưởi xâu lại từng tràng quàng lên cổ, hoặc đeo tay cho em Huy và tôi. Hai anh em có khi thà thiên cả buổi dưới gốc bưởi ngoài bờ ao.

II. - Hôm ấy vào cuối tháng chạp, tôi rủ em Huy ra bờ ao nhặt hoa bưởi để chơi. Vào tháng này cây bưởi đã kết trái khá nhiều nên hoa chỉ còn thưa thớt. Tôi dặn em Huy đứng dưới gốc rồi trèo lên cây hái hoa. Trong khi tôi đang mải hái hoa ở một cành thì em Huy tôi cũng ỳ ạch leo lên được một cành thấp nhất chỏ ra bờ ao. Cây bưởi nhà tôi tuy lớn nhưng các cành rất thấp có nhánh thày tôi đứng chỉ đến lưng chừng đầu gối rất dễ leo trèo. Em Huy bò tới nhánh bưởi vươn ra bờ ao, ngẩng lên gọi tôi:

- "Anh Dương, chỗ này nhiều hoa quá, em lấy được vô khối".

Tôi đứng trên cao trả lời:

- "Ừ coi đấy kẻo ngã".

Tôi vừa dứt lời thì nghe tiếng rắc rắc thật mạnh, tiếp theo một tiếng ùm dưới ao. Tôi nhìn xuống chỉ kịp nhận ra cành bưởi nhỏ em Huy đứng đã gẫy lìa, em Huy và cành bưởi cùng lăn xuống ao. Tôi thấy em Huy cố gắng ngoi lên rồi lại chìm xuống hai ba lần, không lần nào em ngoi lên được khỏi mặt nước. Tôi sợ hãi tột độ, tim đập liên hồi như muốn vọt khỏi lồng ngực, tụt vội xuống khỏi cây chạy vào nhà, vừa chạy vừa kêu thất thanh đứt quãng:

- "Thày mẹ ơi... em Huy... ngã..."

Mẹ tôi từ trong bếp chạy ra hỏi dồn:

- "Sao, cái gì, em Huy sao?"

Thày tôi nghe nói quăng vội chén nước đang uống từ trong nhà chạy ra hỏi:

- "Nó ngã ở chỗ nào?"

Tôi trả lời không kịp thở:

- "Ngoài gốc bưởi".

Thày tôi không thèm hỏi thêm điều gì, chạy vùn vụt ra gốc bưởi ngoài bờ ao, nguyên cả áo quần đang mặc, nhẩy tùm xuống lặn mò em Huy. Mẹ tôi cà cuống vừa chạy theo vừa gào khóc:

- "Ôi con ơi là con ơi. Ơi Huy ơi làm sao con khốn khổ thế này".

Tôi cũng chạy theo mẹ tôi khóc thút thít trong lòng chỉ mong em tôi thoát chết.

Lúc này thày tôi từ dưới ao ngoi lên, hai tay xốc hai bên nách em Huy lên khỏi mặt nước bơi dần vào bờ ao. Vào tới bờ đặt em Huy nằm trên mặt đất rồi thày tôi bò lên sau. Mẹ tôi chạy xô lại ôm lấy em Huy kêu gào khóc lóc thảm thiết. Thày tôi vừa lên khỏi ao đã quát:

- "Tránh ra".

Mẹ tôi lui trong khi thày tôi hấp tấp cởi bỏ hết áo quần em Huy xốc em lên vai chạy ba bốn vòng. Nước trong bụng em Huy chảy túa ra miệng. Sau khi nước trong miệng em Huy không còn nữa, thày tôi đặt em nằm ngay ngắn làm hô hấp cho em. Tôi trông thấy đôi mắt Huy mở trừng trừng như nhìn tôi oán trách. Thày tôi làm phép thở cho em Huy một hồi lâu vẫn không thấy dấu hiệu nào kết quả, người thở dài lắc đầu tuyệt vọng. Mẹ tôi xáp tới ôm Huy vào lòng gào lớn:

- "Ới con ơi, ới Huy ơi con đừng bỏ mẹ con ơi".

Đột nhiên, tôi thấy một dòng máu tươi chảy ra hai bên mép em Huy. Thày tôi nhìn đăm đăm vào mắt em nói một mình:

- "Không thể lấy lại được nữa".

Sau đó người vuốt hai mắt em Huy khép kín lại rồi bế xốc em lên mang vào nhà. Mẹ tôi lếch thếch theo sau gào khóc thảm thiết. Tôi nhìn thày tôi thấy mặt người lầm lì, hai giọt nước mắt chảy dài xuống hai má. Nhìn mẹ tôi lõng thõng kêu gào khóc lóc tự nhiên tôi òa khóc nức nở. Thực ra lúc đó tôi không biết thương tiếc như thế nào tôi chỉ thấy lòng tôi xao xuyến pha nỗi lo sợ và tâm hồn tôi giao động khác thường. Tôi không thể dùng danh từ nào để diễn tả sự xúc động của tôi ngày đó cho đúng được. Tôi chỉ thấy tâm trí tôi xôn xao vì nhiều cảm nghĩ bừa bộn: lo sợ, tiếc thương và tự trách, tự giận mình vì cái chết của Huy.

Hàng xóm nghe tiếng mẹ tôi gào khóc chạy xô đến hỏi thăm. Thày tôi ngồi trầm ngâm một mình không nói năng nửa lời. Tôi khép nép thu hình đứng dựa bên chiếc cột góc nhà, còn mẹ tôi khóc nhễu nhão, kể lể không đầu không cuối:

- "Ới con ơi, Huy ơi! Ới các ông các bà ơi thế này có khổ thân tôi không? Cháu nó đi chơi với anh ngoài gốc bưởi bờ ao, rồi ngã xuống ao... Ới con ơi là con ơi, sao con vội bỏ thày mẹ con đi, con giận hờn gì thày mẹ mà con vội đi con ơi là con ơi".

Mấy người hàng xóm xúm lại lau lót cho em Huy và mặc quần áo cho em trước khi liệm xác vào quan tài. Họ nắn chân tay em cho ngay ngắn và bóp bàn tay cho xuôi. Bên trong lòng bàn tay trái em Huy vẫn còn nắm chặt mấy bông hoa bưởi đã nát. Tôi nhìn nắm hoa bưởi trong lòng bàn tay em Huy tự nhiên tôi khóc òa lên nức nở và tức tưởi. Tôi bỗng thấy đôi mắt Huy nhìn tôi chằm chằm giống hệt đôi mắt của em lúc thày tôi vừa vớt lên khỏi ao.

III. - Sau khi chôn cất em Huy tôi xong, nhà tôi trở nên vắng vẻ lạ lùng và buồn vô kể. Thày tôi trầm ngâm ngồi suy tư hút thuốc lào. Mẹ tôi ngồi ở xó nhà, hai  tay ôm thái dương khóc tỉ tê kể lể:

- "Ới con ơi, sao con nỡ bỏ thày mẹ con đi. Ới con ơi hòn vàng thì mất hòn đất thì còn".

Riêng tôi ngồi cạnh thày tôi nghĩ ngợi vẩn vơ những chuyện không đầu không cuối về em tôi hết sức lan man chắp nối.

Buổi tối tôi nằm trên bộ ngựa cạnh thày tôi lơ mơ ngủ, thỉnh thoảng tôi nghe tiếng thở dài não nuột của thày tôi và tiếng khóc ti tỉ của mẹ tôi ở trong buồng. Nửa đêm hôm đó, tôi mơ thấy em Huy gọi tôi, rủ đi hái hoa bưởi. Hai anh em trèo lên cây mải mê hái hoa, một lúc sau cành bưởi em Huy đứng bỗng nhiên gẫy răng rắc làm em lăn tùm xuống ao. Tôi nhìn thấy mớ tóc của em Huy trồi lên chìm xuống mấy lần. Rồi thấy đôi mắt em Huy trừng trừng nhìn tôi như trách móc oán giận. Tôi sợ hãi bật chạy. Thày tôi thấy tôi chạy biết tôi mơ hoảng, người níu tôi lại ôm vào lòng. Tôi tỉnh dậy mồ hôi toát như tắm, tim tôi đập như muốn phá tan lồng ngực và chân tay run bần bật.

Trong buồng mẹ tôi vẫn khóc lóc vẫn kể lể:

- "Ới con ơi, con khôn ngoan sao con nỡ bõ cha bỏ mẹ mà đi một mình. Ới con ơi là con ơi. Hòn vàng thì mất hòn đất thì còn con ơi".

Thày tôi nghe mẹ tôi khóc lóc kể lể, người thở dài bảo mẹ tôi:

- "Thôi mình đừng khóc nữa, đằng nào con nó cũng chết rồi, khóc cũng không lấy lại được. Mình kể lể vậy con nó hiểu nó buồn mà tôi cũng buồn".

Nghe thày tôi nói vậy mẹ tôi không kể lể nữa nhưng vẫn còn khóc sụt sùi. Tôi suy nghĩ vẩn vơ về lời kể của mẹ tôi. Tôi chỉ lơ mơ đoán rằng mẹ tôi ám chỉ hòn vàng là em Huy và hòn đất là tôi. Tôi phân vân không hiểu giá trị của vàng như thế nào nhưng tôi cũng chắc rằng vàng quí hơn đất nhiều nên mẹ tôi mới ví thế.

Từ ngày em Huy mất thày mẹ tôi buồn chẳng làm ăn gì cả suốt mấy tháng trời. Thày tôi hay đi vắng, có bận đi ba bốn ngày mới về. Lần nào về cũng mua quà bánh cam quít cho tôi. Nhiều lúc tôi có ý tưởng rất ngô nghê: giá em Huy sống lại tôi sẽ giành hết bánh trái mà thày tôi mua về. Trí non nớt của tuổi trẻ có những điều tưởng tượng rất ngớ ngẩn. Mỗi lần thày tôi đi đâu đều dặn mẹ tôi trông tôi không được cho ra chơi ngoài bờ ao. Nhiều khi gió thổi đưa hương thơm vào nhà. Vừa ngửi thấy hương hoa bưởi trí tôi liên tưởng ngay đến mớ tóc của em Huy nhô lên lều bều rồi lại chìm lỉm, và bắt gặp đôi mắt của em nhìn tôi lúc thày tôi vừa vớt lên khỏi ao. Tự nhiên tôi rùng mình vì những ám ảnh ma quái, lo sợ vu vơ...

Một bận thày tôi đi vắng, ở nhà chỉ có mẹ tôi ngồi khâu vá, còn tôi ngồi đọc các bài học thuộc lòng trong sách Quốc Văn Giáo Khoa Thư lớp Ba. Mẹ tôi sai tôi rót chén nước cho người. Tôi rót nước bưng đến cho mẹ tôi uống và tôi tẩn mẩn hỏi:

- "Mẹ ơi vàng là gì?".

Mẹ tôi trả lời tôi:

- "Vàng là thứ gì quí lắm".

Tôi tò mò thêm:

- "Vàng quí bằng gì hở mẹ?".

Mẹ tôi mắng yêu:

- "Con trai mẹ dốt quá. Vàng quí nhất, không có thứ gì quí bằng.

Mẹ tôi cắt nghĩa thêm:

- Vàng bạc là những thứ quí giá để làm đồ trang sức, giữ làm của thay tiền...

Và người vạch tai ra cho tôi thấy chiếc khuyên đang đeo, người nói thêm:

- "Đây là bạc, vàng còn quí hơn bạc gấp nhiều lần".

Tôi ngồi ngẩn ngơ suy nghĩ về câu mẹ tôi kể lúc em Huy chết: "Hòn vàng thì mất hòn đất thì còn" mà đâm băn khoăn. Một lúc sau tôi lại tỉ tê hỏi:

- Vàng quí hơn đất nhiều phải không mẹ?

- Chứ còn gì nữa.

- Vậy em Huy là vàng còn con là đất hở mẹ?

Mẹ tôi sửng sốt:

- Ai bảo con thế?

Tôi ngập ngừng:

- Mẹ... bảo... Hôm em Huy chết... Mẹ khóc thế!

Mẹ tôi cười buồn:

- Không phải đâu, đấy là câu ví tỏ sự thương tiếc khi con cái hoặc người nào chết đó thôi, chứ đâu phải em Huy là vàng con là đất, con đừng nghĩ lẩn thẩn như vậy.

Tôi lại hỏi mẹ tôi;

- Mẹ có thương con bằng em Huy không?

Mẹ tôi nhìn tôi hai mắt long lanh, rồi người ôm tôi hôn lên trán,nói:

- Mẹ thương hai đứa như nhau. Lúc nào mẹ cũng coi các con bằng nhau, không đứa nào hơn đứa nào kém. Mẹ là mẹ cần phải công bằng đối với các con. Đứa khôn ngoan mẹ phải lo lắng ít, đứa khờ dại mẹ phải lo lắng nhiều hơn. Nhưng mẹ phải xử thật công bằng cả hai anh em để các con khỏi nghĩ mẹ yêu con này ghét con kia, biết không con trai mẹ.

IV. - Năm sau, cây bưởi nhà tôi trổ hoa đầy cành, hương thơm ngào ngạt đưa vào tận trong nhà. Nỗi buồn em Huy đối với thày mẹ tôi đã nguôi ngoai nhiều. Cả ngày tôi chỉ thơ thẩn chơi ở trong sân, nhổ những mầm mạ non bắt cồng cộng trong các lỗ khe sân gạch. Đôi khi quấn quít bên mẹ tôi trò chuyện vu vơ. Thú xâu vòng hoa bưởi đối với tôi không còn hào hứng nữa. Tôi không muốn ra chơi dưới gốc bưởi ngoài bờ ao bởi tôi đã mang ấn tượng về cái chết của em Huy tôi nơi đó. Mỗi lần ngửi thấy mùi hương của hoa bưởi tôi lại mường tượng tới mớ tóc nổi lều bều cố ngoi lên rồi chìm nghỉm. Tôi thấy đôi mắt em Huy đăm đăm nhìn tôi không chớp và dòng máu ứa ra bên mép làm tôi chán nản sợ hãi vẩn vơ.

Mỗi năm hoa bưởi nở, hương hoa bưởi bay là mỗi lần gây cho tôi niềm cảm xúc sâu xa mãnh liệt. Mỗi lần nhìn hoa bưởi nở đầy cành rơi trắng xóa dưới gốc cây trong lòng tôi trở nên xao xuyến lạ lùng và tâm trí tôi bị những ám ảnh khôn nguôi. Những ám ảnh đó đã làm tôi xúc động tâm hồn suốt cả quãng đời thơ ấu và còn đi theo ám ảnh đến tận bây giờ.

Đêm mưa nhớ lại ngày qua.  

10-72                    

DƯƠNG YÊN ĐẶNG       

(Trích từ bán nguyệt san Ngàn Thông số 39, ra ngày 5-12-1972)