 |
| Chân thành cảm ơn bạn Nhị Linh đã scan tặng số báo này |
Xế trưa, Quang ra vườn, leo
lên mấy cây mận, cây ổi, ngồi vắt vẻo trên cành, hái quả ăn. Một lần, Quang
trông thấy một cây khế sai những quả chín, liền mừng rỡ leo lên hái. Nhưng mới
giật được một quả, Quang đã vội vàng tụt xuống vì bị lũ kiến vàng đeo cắn khắp
người. Sau khi phủi hết kiến, Quang đưa trái khế to ửng đỏ ngon lành kia lên
miệng nhấm một tí. Bỗng Quang nhăn mặt, quăng mạnh nó xuống đất. Thì ra một
giống khế chua!
Đêm về, như mọi người, Quang
đi ngủ sớm. Đêm ở đây êm ả quá, giúp Quang tìm được giấc ngủ khỏe khoắn ngon
lành.
Được nhàn hạ như thế, thêm
sự mến yêu của hai bác và người chị họ, lòng Quang vui sướng nhiều…
Nhưng chỉ một tuần thôi,
Quang bắt đầu buồn chán trước cảnh sống bình thản của nhà quê, cảnh sống đều
đều lặng lẽ. Nhất là những buổi trưa, không gian vắng lặng càng thêm vắng lặng.
Rồi Quang chạnh nhớ đến thành đô, nhớ xe cộ, nhớ những thú vui nhộn nhịp, ồn
ào… Quang muốn làm một công việc gì để giết bớt thời giờ cứ chầm chậm trôi qua.
Một trưa, Quang đi tìm bác
Hai và nói:
- Bác chỉ cho con giúp một
việc chi đi bác.
Bác Hai mỉm cười:
- Con về đây là để nghỉ ngơi
dưỡng sức, chứ đâu phải để làm việc… À, hay con buồn vì không có bạn? Nè, bác
giới thiệu cho con một người bạn tốt nhé? Con hãy làm quen với thằng Mạnh nhà ở
kế bên mình đó. Chắc chắn nó sẽ giúp con được vui.
Cậu trai mà bác Hai nói,
Quang đã biết mặt khi anh ta qua mượn cuốc của bác Hai mấy hôm trước. Quang
nghĩ thầm:
- Anh ta trạc tuổi mình,
nhưng trông nghèo bẩn quá, thật không xứng để mình làm bạn chút nào. Song đành
nghe lời bác Hai vậy, không thì buồn chết!
Quang lững thững đi qua ngôi
nhà lá kế cận. Vừa tới cửa cổng nhà ấy, Quang gặp Mạnh xách rổ bước ra. Cả hai
vui vẻ chào nhau. Quang hỏi:
- Anh đi đâu đó?
Mạnh đáp:
- Tôi đi đổ nò anh ạ.
Quang ngạc nhiên:
- Đổ nò là làm cái chi?
Mạnh tươi cười:
- Anh đi theo tôi sẽ rõ. Anh
rảnh chứ?
- Vâng. Tôi định sang chơi
với anh đây.
Quang theo Mạnh tiến về phía
rạch, vừa đi vừa chuyện trò. Mạnh hỏi:
- Lúc nầy nghỉ hè nên anh về
đây chơi phải không?
Quang gật đầu:
- Phải. Còn anh, anh có đi
học chăng?
- Có chứ. Tôi vừa học tới
lớp nhứt. Nhưng theo lời ba má tôi, từ bãi trường nầy tôi sẽ thôi học luôn.
Quang nhìn Mạnh, khinh
thường : Anh ta kém mình xa quá! Cùng trạc tuổi, nhưng mình đã là một học sinh
ưu tú của bậc trung học!
Đến đầu ngọn rạch, Mạnh dừng
lại:
- Đến chỗ đặt nò rồi đây.
Quang nhìn thấy dưới rạch
hai tấm đăng dựng theo hình rẽ quạt, đầu trong mở ra chạm vào hai bờ đất, đầu
ngoài khép lại giữa dòng nước chỉ chừa một khoảng hẹp. Nơi khoảng hẹp có đặt
một dụng cụ bắt cá : cái nò. Như vậy khi nước ròng, cá tôm sẽ theo ra sông, và
chui cả vào đó, vì không còn lối thoát nào khác nữa…
Mạnh tiến ra cây cầu bắc
ngang rạch, cạnh nò, mở dây kéo nò lên. Đó là một ống to làm bằng những song
tre nhỏ kết liền nhau. Sau khi đem nò lên bờ, trút cá ra rổ, Mạnh chỉ cửa nò,
giải thích:
- Hai “cánh cửa mở hé về
phía trong” nầy gọi là cái hom. Nhờ nó cá vào nò không thể nào trở ra được.
Dựng nò dựa vào gốc xoài gần
đấy, Mạnh bưng rổ lên:
- Chà hôm nay được nhiều
tép!... Thôi ta về anh Quang.
Quang được Mạnh mời vào nhà
tiếp đãi trà nước. Cả hai cùng trò chuyện vui vẻ, xem ra rất hợp ý nhau.
Quả như lời bác Hai, Quang
nhận thấy Mạnh rất vui tánh, hoạt bát. Quang không còn lo lắng về sự buồn chán
nữa, vì từ nay mình đã có một người bạn để vui sống qua mấy ngày hè ở làng quê.
*
Chiều hôm sau, Quang vừa
dùng cơm xong, Mạnh sang hỏi:
- Anh muốn đi hái bần không?
Quang giơ hai tay, vui vẻ
đáp:
- Đi liền! Mà đi bằng gì?
- Bằng chân chứ bằng gì.
- Lội sình à?
Mạnh cười:
- Đùa đấy, mình đi bằng
thuyền.
Quang reo:
- Thích nhỉ! Để tôi xin phép
hai bác tôi nhé!
Vài phút sau, cả hai đã ngồi
gọn gàng trong lòng chiếc thuyền con : Mạnh ngồi đàng lái, chèo thuyền, Quang
ngồi trước mũi vui vẻ khoát nước. Nhẹ nhàng, thuyền đi len lỏi, tiến dần ra
sông.
Chẳng mấy chốc cửa sông đã
hiện. Nước lớn đầy, dòng sông như rộng thêm ra. Sông nhỏ, nước trôi dờ dật êm
đềm như để hòa hợp với cảnh trí nơi đây.
Quang quay hỏi Mạnh:
- Sông nầy tên chi, anh?
Mạnh cho thuyền đi sát bờ,
đáp:
- Sông Tiên Thủy anh ạ.
Gió êm êm thổi. Vài cây bần
đưa cành ra ngoài ve vẩy trên mặt sông như cản trở, đùa cợt với chiếc thuyền.
Quang vừa vẹt chúng, vừa nhìn Mạnh hỏi ý.
- Bần nầy trái nhỏ lắm. Mình
đi lên trên kia hái bần to hơn.
Mạnh bảo, đoạn khom người
khuấy mạnh mái giầm.
Thật thế, thuyền đi được một
đỗi, Quang đã thấy hiện ra một dãy bần, thân cây nào cũng cao lớn.
Mạnh cặp thuyền vào cây bần
sai quả nhất, rồi vừa buộc thuyền vào thân cây, vừa phân công:
- Anh ở dưới nầy, còn tôi
leo lên hái nhé!
Mạnh thoăn thoắt leo lên cây,
chuyền từ nhánh nầy sang nhánh nọ hái những quả bần to quăng xuống cho Quang.
Vì mỗi lần đứng lên, thuyền tròng trành trông khiếp quá, nên Quang đành chỉ ngồi
xổm dưới khoang thuyền đón bắt.
Một lúc sau bần đã nhiều,
Quang gọi lên:
- Thôi xuống đi.
- Để tôi hái trái cuối cùng
nầy đã.
Mạnh đáp, và trườn người ra
một nhánh nhỏ tận ngoài xa, có vói hái một trái bần chín treo ở đầu nhánh.
Quang kêu:
- Khéo coi chừng đấy!
Vừa dứt lời thì bỗng “Rắc,
rắc” chiếc nhánh gãy phăng, Mạnh rớt đùng xuống nước. Quang rú lên, khiếp hãi
nhìn mặt nước xao động một chốc rồi trở lại phẳng lặng lạnh lùng…
Quang gào to kêu cứu, nhưng
chưa dứt tiếng thì thấy Mạnh trồi lên. Quên cả sợ sệt, Quang mừng rỡ chồm người
ra khỏi thuyền:
- Trời, anh Mạnh, may quá,
có sao không?
Mạnh vuốt mặt cho ráo nước,
rên rỉ:
- Chết rồi, anh ơi!
Quang lại hoảng hốt:
- Sao? Anh chạm phải đá?
Mạnh níu be thuyền leo lên:
- Không phải, gói muối ớt
tôi bỏ trong túi áo ướt hết rồi.
Quang phát vai bạn:
- Có thế mà làm tôi hết hồn.
Mạnh cởi áo vắt nước:
- Cám ơn anh đã lo sợ cho
tôi. Nhưng dân ở vườn không chết đuối đâu anh ạ.
Tháo dây buộc thuyền, Mạnh
cười tiếp:
- Chỉ tại tôi quên mất “bần
giòn, ổi dẻo, me dai”… Thôi đem mấy trái bần nầy về nhà ăn vậy.
- Đâu để tôi chèo thử coi.
Quang nói, đoạn bắt chước
điệu bộ Manh, cầm mái giầm khuấy nước. Nhưng con thuyền cứ đảo đi đảo lại không
chịu đi. Mạnh bật cười:
- Thôi ông kẹ, chèo kiểu đó
có ngày chìm xuồng.
Quang trao giầm cho bạn.
Mạnh tiếp lấy, đưa giầm xuống nước đẩy con thuyền tiến tới một cách dễ dàng.
Bỗng nhiên, Quang cảm thấy
thẹn thuồng hết sức. Quang nhớ đến lòng khinh rẻ của mình đối với Mạnh hôm qua.
Quang cho mình tài giỏi hơn Mạnh, nhưng giờ đây Quang lại thua kém Mạnh rất
nhiều. Quang vụt hiểu. Ở đời không ai hoàn toàn hơn ai cả. Mình có hơn người
điểm nầy rồi cũng thua người điểm khác. Vì thế mình tự phụ với ai thật là sái
quấy, đáng thẹn.
Quang hỏi bạn:
- Nầy Mạnh, anh bao nhiêu
tuổi?
- Mười bốn anh ạ.
- Tôi cũng vậy. Ta nên gọi
tên nhau cho thêm thân mật, Mạnh nhé!
*
Quang dời cần câu, thả mồi
cạnh một tàu dừa nằm dài dưới mương, rồi vừa rung rinh chiếc cần, vừa phùng má
đánh lưỡi “trục, trục…” Cái mồi trùn to bằng ngón tay cái, nhún nhẩy như một
con vật sống. Bỗng một cái đầu đen đủi từ trong tàu dừa thò ra, thình lình đớp
lấy cục mồi. Quang giựt mạnh cần lên. Một con cá bóng dừa mắc ở đầu sợi nhợ.
- Mạnh ơi, tôi được thêm một
con nữa!
Mạnh cũng đang câu ở bờ đất
bên cạnh, quay sang:
- Thế à! Quang có “tay câu
cá” đấy!
Quang bắt con cá, bỏ vào cái
gáo dừa mang ở bên hông, cười nói:
- Cá bóng dừa tham ăn quá,
Mạnh nhỉ? Cắn được mồi chúng nhất định không chịu nhả ra.
- Nhờ vậy mình mới khỏi dùng
lưỡi câu đó… Thôi, khá trưa rồi mình nghỉ một tí rồi về, Quang.
Đôi bạn dắt nhau đến ngồi
dưới một gốc dừa tơ. Nơi đây là bờ cuối cùng của vườn dừa. Tiếp nối ngoài kia
là một đám cây cỏ hoang dại um tùm, xanh ngát.
Quang hỏi:
- Sao miếng đất kia bỏ hoang
thế hở Mạnh?
- Không phải đâu. Nơi đấy
trước là ruộng, sau người ta lên bờ để lập vườn. Lên bờ xong, họ phải đợi cho
đất hết phèn mới đem trồng cây ăn trái. Thừa dịp nầy, cây cỏ hoang mặc sức mọc
lên rần rần đó.
Quang ngồi dài trên đất,
chống tay ngước nhìn một cây dừa cao:
- Cây dừa dáng thật dẹp. Cây
lá dịu dàng tha thướt quá!
Mạnh mỉm cười:
- Tôi không thấy nó đẹp mà
chỉ thấy sự ích lợi của nó thôi. Cả cây dừa không có chỗ nào vô dụng. Nầy nhé :
Rễ nó giữ đất cho chắc, thân làm cột làm cầu, tàu lá làm củi, trái để ăn…
Một trái dừa non chợt rụng
trước mặt đôi bạn. Quang nhỏm dậy nhặt lấy, cười bảo:
- Mạnh đã quên một sự ích
lợi quan trọng của trái dừa đấy.
- Ích lợi gì?
- Trái dừa còn để rụng trúng
bể đầu người ta nữa chứ!
Cả hai cười vang vui vẻ.
Quang vung tay ném trái dừa con về phía đám cỏ. Trái dừa rớt xuống một lùm cây
rậm. Bỗng từ dưới, một con chim nâu, to bằng con quạ, bay vụt lên.
Mạnh reo:
- Ý, con bìm bịp! Chắc nó
làm tổ ở đó. Đâu mình lại xem.
Quang theo Mạnh, vẹt cỏ tiến
đến lùm cây nọ.
- A, đây rồi!
Trước mắt hai đứa, một tổ
chim nằm trên đám cỏ cao, kết bằng những cọng lác, những dây nhãn lồng vẫn tươi
sống. Trong tổ lót cỏ khô, ba quả trứng trắng tinh lớn gần bằng trứng gà ác nằm
kề liền nhau, xinh xắn quá!
Mạnh bàn:
- Mình đem trứng về luộc ăn.
Nhưng Quang kéo tay bạn:
- Đừng. Tội nghiệp con chim
mẹ lắm!
- Tội nghiệp gì? Người ta
còn bắt nó ăn thịt nữa kia.
- Mặc họ. Riêng tôi, tôi
không muốn hại một con vật nào cả.
Mạnh nhìn Quang:
- Quang giàu tình thương quá
nhỉ!
Thôi ta trở ra.
Đôi bạn vừa rời khỏi bờ cỏ,
tự dưng trời tối sầm lại. Mạnh ngước nhìn lên:
- Chà, sắp mưa! Ta vào nhà
mau.
Lẹ làng Quang, Mạnh xách gáo
dừa đựng cá, vớ lấy cần câu, cùng bước đi nhanh. Song muộn mất, mưa đã bắt đầu
rơi rào rào trên ngàn cây.
- Chạy nè!
Gặp một cái mương chắn
ngang, Mạnh không kịp tìm cầu, vội vàng nhảy vụt qua. Quang làm theo, nhưng
khốn thay lại rơi tòm xuống nước!
- Thôi, đổ cá của tôi hết
rồi!
Quang kêu lên tiếc rẻ, quên
cả quần áo bết đầy sình đất, và những hạt mưa lạnh rơi lộp bộp trên đầu.
*
- Quang ơi, sáng nay chúng
mình đi hớt cá lia thia nhé!
- A, cá lia thia! Tôi thích
nuôi chúng lắm. Nhưng hớt ở đâu Mạnh?
- Ngoài ruộng ấy mà. Quang
hãy kiếm một cái rổ thưa thưa, rồi theo tôi, phần tôi đã có cái rổ nầy và ve
đựng cá đây.
- Sao lại rổ thưa?
- Như thế, con cá nào mình
hớt được mới là cá to, cá quí chứ!
Một lúc sau, Quang và Mạnh
xách rổ vui vẻ ra khỏi nhà. Thấy Mạnh vắt trên túi áo một gói lá chuối, Quang
hỏi:
- Gì thế?
- Vôi đa.
- Đem thứ đó theo làm chi?
Tính ăn trầu hả?
Mạnh mỉm cười:
- Ậy, rồi có chỗ dùng mà.
Qua khỏi vườn cây, đồng
ruộng giải rộng trước mắt đôi bạn. Ruộng đã ngập nước, nhưng người ta chỉ mới
phát cỏ xong, chưa cày xới chi cả.
Quang hỏi:
- Hớt cá ở chỗ nào?
- Mình tìm ở chỗ nước êm, bờ
đê rậm cỏ hớt mới được nhiều cá.
Mạnh đáp đoạn tiến tới
trước. Quang bước theo, cùng đi trên con đê dài, nhỏ hẹp.
Gió thổi nhè nhẹ. Quang
khoan khoái nhìn ngắm xung quanh. Đó đây, ruộng đồng bát ngát tươi sáng dưới
ánh nắng ban mai dịu dàng. Rải rác mấy người câu cá. Gần đê, một đóa hoa súng
trắng lung linh thanh bạch.
Đi một quãng, Mạnh dừng lại:
- Chỗ nầy được đa. Để tôi
hớt cho Quang coi nhé!
Nói xong, Mạnh đưa rổ xắn
xuống nước, rồi giậm chân lên đám cỏ mục nằm ven đê, cạnh rổ.
- Phải làm thế cho cá lia thia
trốn trong cỏ chạy vào rổ.
Mạnh giải thích, đoạn hai
tay bưng rổ lên. Nước chảy hết, trong rổ còn lại… mấy cọng rác!
Mạnh lại tiếp tục hớt chỗ
khác. Quang cũng làm theo. Được một lúc, Quang reo to mừng rỡ:
- Tôi hớt được một con đây
nầy, Mạnh ơi!
Mạnh chạy lại nhìn vào rổ
Quang. Trong ấy, một con cá lia thia đen mun lấp lánh những vảy xanh, đang giãy
giụa.
Quang rối rít:
- Cái ve đâu? Đưa tôi múc
nước bỏ nó vào.
Xong, Quang hăng hái xách rổ
đi hớt nữa. Một chốc lại đến Mạnh hớt được một con. Rồi cả hai thi nhau, xem ai
hớt được nhiều, cùng cười nói vang rộn, phá tan sự yên tĩnh của đồng không. Quang
lội cả xuống ruộng để hớt. Nhưng sau đó Quang chợt quát to, sợ hãi nhảy lên bờ:
- Ối Mạnh ơi, con gì thế
nầy? Ghê quá, nó đeo chân tôi, phủi không rớt!
Mạnh bỏ ve, quăng rổ chạy
lại bên bạn:
- À, con đỉa!
Vội vàng móc túi áo lấy gói
lá chuối, Mạnh quệt vôi dí vào hai đầu con vật. Nó co rút mình lại, lăn tròn
xuống đất.
Quang rùng mình:
- Lần đầu tiên tôi thấy con
đỉa.
Mạnh cười hỏi:
- Bây giờ Quang đã biết công
dụng của gói vôi nầy chưa?
Quang gật đầu:
- Vâng, hay thật!
Mạnh trao ve cá cho bạn, sau
khi trở lại lấy rổ. Quang đưa ve lên ngang mắt, ngắm nghía:
- Bộn, Nhưng sao chúng hết
“mun” vậy?
- Tại chúng mệt. Đem về nuôi
riêng từng con chúng sẽ “mun” lại Quang ạ.
- Cá lớn dữ! Con nhỏ nhứt
trong nầy ở tỉnh bán hai, ba đồng đấy.
- Ở quê không ai mua bán cá
lia thia. Song người ta đi hớt về lựa con hay cho “đá” ăn tiền.
- Tôi không muốn cho cá “đá
thật”, chỉ thích nó “đá bóng” thôi.
Mạnh nhìn trời đoạn hỏi:
- Đi về chưa Quang?
- Vâng. Tôi đã đói tới rồi
đây.
Mạnh cười giòn:
- Đói bụng hay sợ đỉa?
*
Tuy chưa tựu trường nhưng
hôm nay Quang phải trở ra tỉnh để lo học thêm.
Hơn một tháng sống ở Hàm
Long vui những thú vui thanh bạch, cảm tình đã vương vấn nhiều ở mọi người mọi
vật, giờ phải lìa xa chốn nầy, lòng Quang không muốn rời khỏi hai bác, chị Mơ,
không muốn dứt bỏ bờ cau, khóm chuối và nhất là không muốn cách xa Mạnh, người
bạn tốt của mình chút nào. Dù chỉ mới quen nhau trong một thời gian ngắn, nhưng
Quang, Mạnh đã thân nhau lắm. Mạnh thích Quang có lẽ vì tánh Quang thành thực,
biết trọng lẽ phải. Quang mến Mạnh vì Mạnh tuy nghèo khó, song lòng tốt thì
không thiếu, không vơi.
Tối qua, Mạnh sang chơi với
Quang, mãi khuya mới về. Cả hai ngồi bên nhau trò chuyện thật thân thiết. Mạnh
lại ca vọng cổ cho Quang nghe, những câu ca buồn thấm thía, giãi bày tâm sự lúc
phân ly.
Hôm đến đây Quang chỉ mang
một chiếc cặp, giờ trở về lại có thêm một giỏ lớn đầy trái cây nữa.
Lúc ra đi, Mạnh giành xách
giỏ, tiễn Quang ra xe. Bước chầm chậm bên nhau, Quang nói:
- Ước gì Mạnh cùng ra tỉnh ở
với tôi. Nếu có dịp ra tỉnh sống, Mạnh thích chăng?
Mạnh tươi cười:
- Tôi đã có lần ra tỉnh ở
rồi chứ. Song những ngày ở đấy thật buồn ghê!
- Sao lại buồn? Nhớ ba má à?
- Nhớ ba má cũng có, nhưng
thứ nhứt là nhớ quê. Nào mái nhà tranh, chiếc cầu, nào cây dừa, bụi tre… Mỗi
lần nhớ đến chúng, tôi lại thấy bồn chồn trong dạ.
Ra đến chợ quận, xe sắp
chạy, Quang siết tay Mạnh, không biết nói gì để tỏ hết nỗi lòng mến yêu quyến
luyến, sau cùng đành chỉ buông một câu:
- Mạnh ở lại mạnh giỏi nhé.
Mạnh cũng cảm động, vỗ vai
bạn:
- Quang đi, rồi bãi trường
tới lại nhớ về đây chơi nghe!
Quang bước lên xe. Chiếc xe
đò ọp ẹp từ từ rời bến. Mạnh tần ngần nhìn theo. Quang cố chồm người ra khỏi
xe, vẫy tay chào bạn lần cuối nhưng bóng Mạnh đã mờ đi sau lớp bụi mờ.
SA BIỆT LƯU
(Trích từ
tạp chí Tuổi Hoa số 17, ra ngày 25-5-1964)
