Cây Ô-liu

 

Từ hồi xa xưa, các bộ lạc miền Trung Đông đã khám phá ra nguồn thực phẩm vô tận của cây ô liu, nên họ khai thác triệt để loại cây này. Họ coi nó như là một loại cây thiêng mà thần thánh đã ban cho nhân loại, để nuôi dượng con người trên mặt đất. Cũng vì vậy mà có biết bao nhiêu huyền thoại đã đặt ra về giống cây này. Nó còn được dùng để làm biểu hiệu cho khoa học, mỹ thuật, thành công, chiến thắng và hòa bình thịnh vượng.

Theo cựu ước của Thiên chúa giáo thì con người xúc phạm đến Thượng đế nên ngài phạt nhân loại bằng một cơn hồng thủy vĩ đại. Nước biển dâng lên, mưa trên trời tuôn xuống đủ 7 đêm 7 ngày, ngập lụt hết, ngoài ra còn có những trận cuồng phong gây nên những làn sóng thần vĩ đại xô ngập tất cả mọi kiến trúc vững chắc nhất của loài người. Do đó mọi sinh vật đều bị tiêu diệt. Riêng có gia đình ông Noé, người được coi như công chính trước mặt Thượng đế, ông được ngài báo trước hình phạt sẽ xẩy ra. Ông Noé đóng 1 con tầu cho gia đình và các súc vật ông mang theo trú ngụ. Sau trận hồng thủy này, ông thả một đôi chim câu ra để thăm dò tình hình. Quả nhiên đôi chim bay về, miệng ngậm cành ô liu non xanh ngắt, chứng tỏ cho chủ biết hình phạt đã chấm dứt và cuộc sống hòa bình sung mãn đã bắt đầu. Hình ảnh này ngày nay còn được dùng để chỉ một nền hòa bình thịnh vượng.

Tại Hy Lạp, La Mã ngày xưa, cây ô liu dùng để dâng hiến cho thần Minerva, Athena. Cành ô liu kết thành những vương miện đội cho những anh hùng chiến thắng ngoài mặt trận trở về, và những lực sĩ chiếm giải vô địch tại các thế vận hội, tương tự như ngày nay chúng ta choàng vòng hoa cho các chiến sĩ hay các khách danh dự.

Ngoài những thần thoại kể trên, về phương diện thực vật học, ô liu thuộc về loại cây trái nhiều ruột, có tên khoa học là "Oléa". Đây là một loại cây bốn mùa xanh tươi, thân to, chắc, mọc xoắn và cành lớn và cứng. Ở những nơi có điều kiện thích hợp về đất đai, về khí hậu, ô liu cao tới 30 thước, trung bình thì chỉ cao từ 4, 6 thước. Lá ô liu mọc thưa thớt, dài như lưỡi giáo, khá dầy. Mặt trên xanh xám, mặt dưới xanh lợt. Rễ ăn lan rất rộng.

Mùa hoa ô liu bắt đầu từ tháng 4 đến tháng 6 mới tàn. Có nơi không nở vào những tháng trên mà lại tùy theo khí hậu dịu mát của vùng đó. Hoa ô liu mọc từng chùm, rất thơm, mỗi hoa có 4 cánh mầu sữa trắng, 2 nhị đực, 1 nhị cái. Trái ô liu khi còn xanh, mầu xanh thẫm, hình bầu dục, lúc chín đổi sang mầu đen lợt. Tháng 9 thì trái già và bắt đầu chín cho tới giáp mùa đông.

Gỗ ô liu rất cứng, mịn, không mấy khi có mắt nên được dùng để đóng tủ bàn ghế quí và nhất là để chạm những đồ vật có giá trị. Trung bình nó có thể sống trên 2 trăm năm. Tại nhiều nơi có đất và khí hậu tốt như ven bờ sông miền Trung Đông có cây sống từ 5 đến 8 trăm năm. Vì ở đây khí hậu chỉ ở mức 15° đến 25° là cùng.

Vùng trồng ô liu thích hợp nhất và có thể đạt đến một kết quả khả quan cho các mùa trái là vùng khí hậu êm dịu, đất mềm, không ẩm ướt. Những nơi có khí hậu nóng quá hay lạnh quá hoặc những vùng dại gió, có gió bể thổi hơi mặn vào đều không thích hợp cho loại cây này. Ngoài ra, ô liu cũng cần được săn sóc kỹ càng, trung bình mỗi năm bón phân 1 lần và phải trừ tuyệt tất cả những cây chùm gửi sống bám trên thân cây ô liu. Trồng ô liu chừng 8 năm thì có trái. Trong vòng 30 năm đầu, cây ô liu có trái rất sai, sau đó giảm dần dần cho tới khi cây già cỗi.

Trái ô liu dùng để ép dầu khi còn xanh. Đây là một loại trái cây có nhiều dầu nhất trong tất cả các loại trái có dầu như thầu dầu, mè, đậu phọng v.v... Phương pháp ép dầu thì đại loại xưa cũng như nay không mấy thay đổi, chỉ có dụng cụ là được tân trang bằng máy móc để thay thế nhân công và gia súc.

Sau khi trái ô liu đã được rửa sạch và lau chùi khô ráo, người ta để nguyên hột, đập dập cho vào túi vải hay máy dùng một sức nặng để ép. Nước chảy ra là dầu.

Sau khi ép, dầu chưa dùng được, cần được dự trữ tại một nơi tháng khí, có nhiều ánh sáng với một nhiệt độ trung bình từ 16-18° trong vòng 1 tuần lễ. Khi thấy dầu trong và có màu vàng trắng, đưa ra lọc lại một lần nữa cho thật tinh khiết, lúc đó mới đem ra dùng. Ngoài công dụng rất hữu ích là làm thực phẩm cho người, dầu ô liu còn được dùng trong kỹ nghệ, đều chế savon, mỡ hóa học, thắp đèn v.v...

(Trích tuần báo Thiếu Nhi số 61, ra ngày 22-10-1972)