Haley cho xe chạy vùn vụt giữa đám bụi mù mịt. Quang cảnh quen
thuộc ven đường lướt qua trước mắt Tom như những bóng ma, bác ngồi lặng thinh,
như không nghe, không thấy gì hết.
Lát sau, xe vượt ranh giới trại ông Shelby và đến con đường chính.
Được một dặm nữa, Haley dừng xe trước cửa một lò rèn. Gã vào đó để
chọn mua cho Tom một cái còng vừa tay bác. Chỉ vào cái còng gã cầm trên tay,
chỉ vào bác Tom đang ngồi ủ rũ trên xe, gã nói:
- Cái còng này quá nhỏ đối với tên nô lệ to con…
Nhận ra Tom, người thợ rèn giật mình, kinh ngạc:
- Sao? Tom của trang trại ông Shelby mà bị chủ bán đi ư? Tôi không
tin điều này, ông ấy không bao giờ bán nô lệ đâu, nhất là nô lệ cỡ Tom.
- Phải! – giọng Haley ngạo nghễ – ông chủ quí thằng ấy lắm, nhưng…
chính ông ta đã bán nó cho tôi.
- Lạ thật! Chuyện khó tin quá. Shelby bán Tom? Tôi biết chú Tom
này, một tên gia nhân đắc lực, trung thành của ông Shelby. Mà thưa ông, ông
khỏi phải còng tay chú ấy làm gì, tôi cam đoan…
- Thôi đi bạn, cẩn tắc vô ưu.
Chính những thằng nô lệ khôn ngoan trung thành mới là đáng sợ, chúng sẵn sàng
bỏ trốn bất cứ lúc nào. Còn bọn ngu si thì kể gì, chỉ cần ăn no là được, chúng
nó biết chi đâu? Hạng lão Tom này thì không ưa đổi chủ, nguy hiểm ở chỗ đó. Tôi
có cách trị : xích kỹ chúng lại thì vững tâm nhất, khỏi thắc thỏm gì ráo trọi.
Tiền không đấy nhé, mà lại đắt giá nữa chứ. Thôi, đừng làm cố vấn cho tôi, bà
Shelby ban nãy cũng nói như bác đấy, mà tôi có nghe đâu.
Vẻ đăm chiêu, bác thợ rèn nói:
- Hình như bọn nô lệ da đen ở Kentucky này rất sợ và ghét vùng đất
phía Nam. Họ bị chết dễ dàng…
- Phải, khí hậu ở đó hơi độc, và còn, còn nhiều thứ nữa kia.
- Chính thế, thật là một bất hạnh lớn cho bác Tom, một người tốt
như thế mà phải đầy xuống miền Nam. Ngay tôi đây, không liên hệ gì, trông thấy
thế tôi cũng không vui được. Tội nghiệp quá!
- Tuy vậy, hắn vẫn còn may mắn chán, tôi đã hứa sẽ đối xử tử tế
với hắn, tôi sẽ bán hắn cho gia đình nào có tiếng và hiền lành, không đối xử
khắc nghiệt với nô lệ da mầu và tôi tin là hắn sẽ không đòi hỏi chi hơn.
- Nhưng ông quên rằng chú ấy phải xa lìa con và vợ chú…
- Ố! Kể gì chuyện đó.
Suốt cuộc đối thoại, Tom ngồi yên trên cái xe đậu trước cửa lò
rèn. Thình lình, bác nghe có tiếng vó ngựa nện trên đường lớn, khô khan và gấp
rút. Rồi thì tiếng động nhanh hơn, rõ hơn và nhanh như cắt, cậu tiểu chủ lao
tới, leo lên xe, đưa tay ôm chặt quanh cổ bác Tom, miệng kêu lên mừng rỡ trong
khi Tom cũng mừng không kém nhưng chưa hết sững sờ vì sự có mặt bất ngờ. Cậu
nói bằng giọng hậm hực:
- Thật là nhục nhã! Thật là xấu hổ! Không ai cho tôi biết việc này
cả. Nếu tôi là người lớn thì việc này không bao giờ xảy ra, không bao giờ!
- Cậu Georges ơi! Tôi mừng quá khi thấy cậu đến đây – Tom tươi
ngay nét mặt lên – Tôi sẽ khổ sở biết ngần nào nếu ra đi mà không gặp cậu. Cậu
đã tốt với tôi biết bao nhiêu, tôi xin thề như vậy!
Bác Tom dịch chân, cậu tiểu chủ nhìn thấy mấy cái xiềng sắt, cậu
khựng lại sững lặng vì đau đớn. Giây sau cậu la to:
- Khốn nạn chưa! – Georges giơ cả hai tay lên trời – Tôi phải đập
thằng quỉ này một trận, tôi phải đập nó… Nó dám xiềng người ta…
- Không! Cậu Georges! Không! Đừng gây với ông ta, ông ta giận lên
thì khổ cho tôi thêm mà thôi, cậu à!
Bác Tom nói với tiểu chủ, giọng khẩn thiết làm cho cậu hiểu rằng
sự nóng nảy của mình có hại cho Tom : cậu đâu có thể theo cạnh Tom để bảo vệ
che chở như ý muốn? Tom hiện giờ thuộc quyền lão buôn người rồi. Georges dằn
lòng xuống:
- Thôi, tôi nghe lời bác vì tôi tôn trọng bác, tôi thương bác lắm…
nhưng bố Tom ơi! Hễ nghĩ tới điều này thì tôi không chịu nổi, xấu hổ quá đi
thôi! Bác có biết không : cả nhà đều giấu tôi chuyện này, có ai cho tôi hay
biết gì đâu, may nhờ có anh Thomas báo tin cho tôi đó nghe… Hừ! Vậy mà tôi luôn
luôn kính trọng họ đấy chứ… Khốn nạn quá đi!
- Georges ơi! Đừng nên nói như vậy, cậu lầm đấy…
- Hừ! Lầm à, không đâu! – chợt cậu con trai đổi giọng thấp xuống
và có vẻ bí mật – này bố Tom, tôi có đem cho bố cái này này, đồng đô-la vàng
của tôi…
- Ờ, không đâu. Cậu ơi, tôi không nhận đâu, dù tôi rất quí cậu,
quí hơn…
- Bác phải cầm lấy – Georges cương quyết nói – Tôi đã bàn với bác
gái rồi, bác bày tôi đục một cái lỗ nho nhỏ giữa đồng vàng, xâu một sợi dây
xuyên qua đó để bác mang vào cổ. Bác phải giấu nó trong áo, đặng thằng khốn đó
không thấy, nó mà thấy thì, ờ, nó dám cướp đó nghe bác Tom! Đừng để tôi buồn,
bác phải nhận tôi mới bằng lòng.
- Coi, đừng cậu Georges! Tôi không dám nhận đâu.
- Sao lại không? Bác cứ ngồi yên!
Cậu nói và nhanh nhẹn luồn sợi dây có buộc đồng vàng quanh cổ bác
Tom, giọng cậu hăng hái:
- Đó, có gì đâu? Hễ khi nào bác nhìn thấy nó thì bác nhớ đến tôi
và hãy tin là một ngày kia tôi sẽ sang tận đó tìm chuộc bác về. tôi đã hứa với
bác gái và chắc chắn sẽ thực hiện lời hứa. Tôi sẽ tự lo và còn ba tôi nữa, tôi
sẽ nhắc ông hoài, không để ông quên đâu.
- Đừng cậu! Đừng giục giã ông, tôi van cậu đó, tiểu chủ ơi!
- Kìa bác Tom, bác sợ gì? Với lại tôi sẽ biết cách, tôi sẽ lựa lời
chứ.
- Georges ơi! Kể từ đây tôi xa cậu. Tôi mong cậu sẽ tỏ ra là một
người đàng hoàng. Đừng quên là ông bà đặt nhiều tin tưởng ở cậu. Đừng để bị lôi
cuốn vào những tư tưởng cũng như hành động xấu, đừng để cho tuổi trẻ ngông
cuồng làm hỏng đời mình. Đừng tưởng là cậu lớn rồi. Cậu nên nhớ là có rất nhiều
thứ hạnh phúc mà Chúa cho ta hưởng đến hai lần, nhưng ngài chỉ ban cho ta duy nhất
một cha, một mẹ thôi. Hơn nữa, tôi dám nói là cậu sẽ không tìm ra một phụ nữ
nào từ tâm, đại lượng, có lòng hơn bà, dù cho cậu có sống lâu trên trăm tuổi đi
nữa. Hãy sống cạnh bà, lúc trưởng thành cậu sẽ là nơi cho bà nương tựa tuổi
già. Cậu Georges ơi, cậu nghe lời tôi vừa nói chứ?
Georges nghiêm giọng trả lời:
- Vâng! Tôi xin hứa với bác đó, bác Tom! Tôi sẽ làm y như lời bác
dặn dò. Tôi sẽ cố để nên người tốt sau này. Mà bác nữa, bác đừng nản chí nghe?
Tôi sẽ cố gắng để có thể cất lại căn lều cho bác, từ nóc tận nền. Bác sẽ có một
phòng khách thật ngon lành, một tấm thảm thật lớn, thật đẹp, khi tôi lớn lên.
Tôi hứa phải làm cho bác sung sướng tuổi già để bù lại những khổ nhục do cha mẹ
tôi gây ra, bác nhớ chưa? Tôi xin hứa!
Haley từ trong lò rèn trờ mặt tới, tay lủng lẳng cái còng sắt.
Georges hết sức bất bình nên dù đã hứa với Tom, cậu không thể làm ngơ, cậu bảo
gã ta:
- Ông Haley, sao ông lại còng xích bác Tom? Tôi sẽ cho ba mẹ tôi
biết cách cư xử tồi tệ này, ông phải nhớ…
Giọng thách thức, gã buôn người cười khẩy:
- À, cái đó quyền của cậu, còn còng tên này hay không là quyền của
tôi. Cậu chủ nhỏ ơi! Cậu đã quên là tôi đã trả tiền cho cha cậu mới bắt được
tên mọi này đi hay sao?
Georges giận sôi lên:
- Ông không biết xấu hổ ư? Đáng lẽ ông phải biết chứ : cái nghề
buôn người của ông… xiềng xích người ta như đối với súc vật. Thứ nghề hạ tiện…
- Cứ mắng đi cho sướng miệng! Nhưng mà này, thưa công tử! Công tử
nghĩ kỹ chưa mà dám mạt sát kẻ khác chứ? Nếu không có hạng người làm cái nghề
hạ tiện như kẻ hèn này thì ông già khả kính của cậu sẽ lúng túng lắm đấy nhé!
Kẻ dư nô lệ và cần tiền thì bán, người thiếu nô lệ thì mua. Tôi theo đúng luật
cung cầu mà, sao cậu lại bảo tôi phải xấu hổ, xấu hổ chỗ nào? Chả lẽ người sang
trọng quí phái như cha cậu mà lại đánh xe đưa nô lệ đi rao bán, coi sao được?
Đáng lẽ cậu cám ơn tôi thì đúng hơn.
Georges tức lộn gan lên, nhưng không thể nào trả đũa lão ta, lão
nói cũng… đúng đấy chứ? Georges nói như quát:
- Sau này lớn lên, tôi sẽ không bao giờ làm người mua nô lệ mà
cũng không bao giờ bán. Tôi ghét việc mua bán này, nhục nhã lắm. Trước nay tôi
rất hãnh diện là một công dân ở đất Kentucky này, nhưng bây giờ tôi xấu hổ quá,
quá lắm!
Cậu quay sang Tom:
- Thôi tạm biệt bác Tom! Can đảm lên bác nhé!
- Vĩnh biệt cậu, cậu Georges! Xin Chúa từ tâm ban ơn cho cậu! Chúc
cậu được nhiều phúc lành ở xứ Kentucky này.
Tom nhìn đăm đăm vào tiểu chủ, bằng đôi mắt nồng nàn, trìu mến,
giọng nghẹn ngào, thổn thức.
Georges quay vội đi, lên ngựa, ra roi. Tom dõi mắt theo cho đến kỳ
khuất bóng cậu, cho đến khi vó ngựa nhỏ dần, nhỏ dần và tắt hẳn.
Mắt Tom mờ đi, tai Tom ù đặc, miệng Tom câm lặng. Bác không nói,
không thấy, không nghe gì nữa. Trong mơ hồ, ngôi trại của chủ nhân như hiện ra…
cùng với cái bóng dáng nhỏ nhắn của cậu con trai. Bác nấc lên khóc, khóc, khóc…
Trong đời bác chưa bao giờ bác đau đớn đến mức này. Và rồi đồng tiền cậu trai
mang vào cổ bác chạm vào da lành lạnh khiến bác như được an ủi phần nào. Tom ép
sát nó vào ngực mình, trong khi nước mắt cứ dâng lên làm nghẹn cổ, mờ mắt con
người đáng thương kia.
MINH QUÂN
(trích trong “Túp lều của chú Tom”
của Harriet - Beecher - Stowe)
của Harriet - Beecher - Stowe)
(Trích từ bán nguyệt san Tuổi Hoa số 216, ra
ngày 1-1-1974)
