Chỉ Vì Chiếc Bóng

 

Ngày xưa, xưa lắm có một người đàn ông kia được phái đi chiến đấu dẹp giặc ở biên thùy, thuộc vùng mạn ngược.

Vào thời ấy các phương tiện giao thông thật khó khăn, trở ngại nên đã ba năm qua người ấy ra đi mà vợ anh ta ở nhà không được tin tức gì về chồng cả.

Nàng hết sức buồn khổ trong lòng, song cũng còn chút an ủi là đứa con thơ, đứa trẻ ra đời sau khi cha nó rời nhà tám tháng. Sự có mặt của đứa trẻ làm nàng thêm can đảm, đủ sức chịu đựng buồn khổ trong lúc xa chồng.

Thấm thoát mà thằng bé đã bi bô biết nói. Niềm vui về đứa con càng lớn thì nỗi khổ vì sự bặt tin chồng cũng tăng theo năm tháng. Tuy nhiên, nàng vẫn kiên gan chờ đợi, không một lời ta thán phàn nàn.

Một chiều kia, nàng ngồi may áo cho con bên giường, con nàng thì đang ngủ thiếp ; bỗng cơn giông bão tố nổi lên dữ dội, sấm nổ vang rền làm cho con nàng tỉnh giấc và vô cùng kinh sợ. Người mẹ vội vàng buông kim chỉ bước lại bế con và hết sức dỗ dành, song đứa trẻ không ngừng gào khóc. Chưa bao giờ nó tỏ ra kinh sợ đến mức ấy.

Bên ngoài trời đất tối sầm trong phút chốc, mưa như trút, thỉnh thoảng một tia chớp sáng lóe lên và gió... chao ơi! gió hung hãn gào thét như muốn cuốn phăng trọn gian nhà nhỏ bé của mẹ con người đàn bà cô đơn, khốn khổ.

Thiếu phụ sẽ sàng đặt con xuống và lần dò trong bóng tối, đốt ngọn đèn lên.

Thật là khó khăn, vì gió như tốc mái tranh nhà nàng, luồn vào tất cả các khe hở ở cửa lớn, cửa sổ, lửa chưa kịp bén vào tim đèn thì đã bị gió làm tắt ngấm. Gió day, gió tạt khắp các hướng, lồng lộn như một con thú bất kham.

Tuy nhiên, sau cùng thiếu phụ cũng đốt được ngọn đèn nhỏ bé, soi sáng gian nhà.

Nàng bế con lên và dịu dàng dỗ nó. Thằng bé chừng như thêm hờn giận, thêm hãi hùng vì mẹ đã đặt mình xuống trong bóng tối, càng khóc tợn. Thiếu phụ chỉ tay vào chiếc bóng mình in lên vách đất mà rằng:

- Con đùng sợ! Đã có cha con về kia! Cha con về thăm con đấy! Đừng khóc cha giận bây giờ!

Thấy chiếc bóng, đứa trẻ lấy làm thích thú, không khóc nữa.

*

Từ ấy, đêm đêm, những lúc nào con quấy, dỗi, người mẹ lại chỉ vào bóng mình mà dỗ dành con. Ngay cả khi nó không quấy, dỗi, thiếu phụ vẫn đùa bảo nó gọi cái bóng là CHA, bảo nó vòng tay cúi chào bóng mình trước khi đi ngủ.

Đứa trẻ quen dần với trò chơi ấy, đến nỗi mỗi chiều nó chỉ ngong ngóng chờ mặt trời tắt là giục mẹ đốt đèn lên để cha về chơi với nó. Nô giỡn chán chê với chiếc bóng mẹ cho đến khi díu hai mắt lại, nó vòng tay, cúi đầu bập bẹ:

- Thưa cha, con đi ngủ!

Rồi mới vào giường.

Trong lúc con yên giấc, thiếu phụ ngồi lặng lẽ cho đến nửa đêm, một mình với chiếc bóng của mình âm thầm tưởng nhớ đến người chồng biệt tích.

*

Chiến tranh chấm dứt, người đàn ông nôn nả trở về. Thiếu phụ nhận ra chồng từ xa, nàng vô cùng mừng rỡ song nàng chưa dám tin vào sự thật. Khi chồng đến gần, nàng không dám ngẩng nhìn anh, không dám nói một lời nào, cũng không có một cử chỉ nào tỏ ra mình mừng cả. Sự xúc động làm nàng nghẹn lời, sửng sốt, bàng hoàng. Nàng tưởng như mình cất tiếng lên, mình làm một cử động nhỏ nào thì chồng nàng sẽ tan biến như chàng thường tan biến trong những giấc mơ của nàng tự bấy lâu nay. Thiếu phụ quay mặt đi, lén lút lau hai giòng lệ nóng trào ra ràn rụa. Giây lâu, nàng mới nói bằng giọng kính cẩn thế này:

- Ba năm đằng đẵng em không bao giờ dám mơ đến ngày sum họp cùng mình. Có lẽ nhờ hồng đức tổ tiên lớn lắm nên mới có ngày nay. Vậy chúng ta phải tỏ lòng thành kính và biết ơn bề trên mới phải. Mình hãy trông con hộ, em xuống phố mua sắm chút đỉnh để làm lễ tạ ơn.

- Anh cũng nghĩ như mình. Chúng ta phải tạ ơn trên. Mình cứ đi, để con đó cho anh.

Chồng âu yếm trả lời vợ. Nàng tức thì làm theo lời chồng bảo.

Trong lúc vợ vắng mặt, người chồng tìm cách làm quen với con trai. Anh vô cùng sung sướng khi nhìn kỹ nó : nó giống anh từ cánh mũi, nét mày, nó giống anh đến cả vành tai, mầu tóc. Tóm lại, nó đúng là hình ảnh của anh ngày còn bé!

Anh đến gần con, run giọng gọi:

- Con trai yêu quý! Hãy lại đây với CHA nào!

Thằng bé giương to đôi mắt ngây thơ nhìn anh chăm chú và nó lùi dần, lùi dần vào bức vách, miệng không ngớt gọi mẹ, như cố tìm một sự che chở của mẹ nó trước thái độ cầu thân của người lạ mặt đột nhập vào nhà.

Người cha không phật ý chút nào. Làm sao anh lại có thể trách con?

Từ khi mở mắt chào đời cho đến nay, con anh chưa hề một lần thấy mặt anh kia mà! Nó làm mặt lạ với anh là phải, nó có lỗi gì đâu? Anh kiên nhẫn dỗ dành con, tìm đủ cách làm quen với nó. Thằng bé vẫn không chịu để cho cha bế, nó đứng yên một chỗ, tuy đã có vẻ bớt sợ, nhưng vẫn giữ vẻ xa cách, lạnh lùng.

Anh kêu lên trong lúc sà xuống bế bồng con vào lòng, hôn tới tấp vào mặt, vào má nó:

- Nào xem! Chú bé có chịu nhận cha không...

Nhưng anh xiết bao kinh ngạc : nó giằng khỏi tay anh, miệng nói:

- Không! Ông không phải cha tôi! Ông không được hôn tôi!

Người cha bàng hoàng khi lọt tai lời con trẻ, song còn cố giải thích:

- Con còn bé nên chưa biết đó thôi. Cha chính là cha con. Cha đi dẹp giặc phương xa nên con không gặp cha. Nay cha về...

Thằng bé một mực cải chính:

- Không! Ông không phải cha tôi. Ông nói dối. Cha tôi không bao giờ về ban ngày. Cha tôi chỉ về lúc lên đèn.

Người cha thắt ruột lại khi nghe đến đó, anh choáng váng ngồi phệch xuống, lòng bời rối. Có thể như thế được ư? Vợ anh đã phản bội anh ư? Thằng bé điềm nhiên tiếp:

- Tối cha tôi mới về với tôi. Cha tôi không bao giờ nói gì cả. Cha tôi chỉ đi theo bên mẹ tôi. Mẹ tôi làm gì thì cha tôi làm theo : mẹ tôi đi ra cha tôi đi ra, mẹ tôi đi vào, cha tôi đi vào, mẹ nằm cha cũng nằm, mẹ đứng cha cũng đứng... Ông đừng nói dối, phỉnh tôi.

- Con ơi! Cha đây chính là...

Giọng người cha nghẹn ngào như sắp khóc. Bé tiết lộ thêm:

- Khi nào tôi vòng tay thưa cha đi ngủ thì mẹ tôi cúi xuống hôn tôi, bấy giờ cha tôi cùng cúi xuống...

Người đàn ông ù cả hai tai. Anh không nghe gì nữa. Người ta chả thường nói rằng: "Đi hỏi già về nhà hỏi trẻ" đó sao? Con chàng nói thật. Nó làm gì biết bịa chuyện? Mà bịa làm chi? Anh không khóc được, tuy lòng đau xót vô ngần.

Niềm vui sum họp tắt lịm như ngọn đèn trước gió.

*

Người mẹ không mảy may hay biết gì về những lời ngây ngô của con trai, song nàng linh cảm như một bất hạnh đang đe dọa hạnh phúc của mình khi tất tả trở về nàng gặp ngay thái độ lầm lì, khó hiểu của chồng.

Tuy nhiên, nàng cố trấn áp mối lo sợ vẩn vơ, tự an ủi rằng: "Chắc anh ấy đi chinh chiến phương xa về nhọc mệt, và những ngày vất vả, đương đầu với tử thần làm anh ấy bẳn tính, không nên quan tâm làm chi".

Nàng lặng lẽ, cắm cúi lo nấu nướng mọi thứ, xong đâu đấy nàng bày biện lên bàn thờ gia tiên rồi mời chàng đến làm lễ.

Trong nàng hồi hộp lôi từ đáy rương lên chiếc áo dài mới tinh khôi - chiếc áo mà nàng chỉ mặc một lần trong lễ cưới và suốt thời gian chồng vắng mặt nàng chưa một lần ngắm lại - thì chồng nàng đã không chờ vợ mà đến bàn thờ đốt hương, đèn, thì thào khấn vái rồi lạy trước một mình. Đoạn, anh cuốn ngay chiếu lại, như có ý không cho vợ được đến làm lễ tạ cùng mình.

Thiếu phụ tưởng mình đang sống trong ác mộng : nàng hết sức tủi thân và đau đớn song nàng vẫn cắn răng chịu đựng, nén khóc dọn bữa cho chồng ; rồi lầm lũi vào phòng gấp áo lại cất vào đáy rương như cũ.

Cơm lạnh ngắt trong bát, những miếng mỡ đông lại dưới sức lạnh của một chiều đông.

Gã đàn ông không thốt một lời, mặc thêm cái áo ấm rồi băng mình ra khỏi cửa. Thiếu phụ kinh hoàng trước hành động kỳ quặc của chồng. Nàng muốn chạy theo níu anh lại, gạn hỏi nguyên do, bắt anh giải thích rõ ràng... Song nàng không cử động nổi, hai chân nàng như bị dán cứng xuống nền nhà! Và bởi quá tủi nhục, đau đớn nàng không nói nên lời trước cách đối xử tàn nhẫn của chồng.

Bao nhiêu buồn khổ được dịp tuôn ra... nàng gục đầu vào tay rưng rức khóc - Phải! Trong bao nhiêu năm tháng nàng đã cố gắng cầm nước mắt - nàng khóc đến cạn cả lệ và sau cùng, nàng ôn con, đoạn mím môi, nghiến chặt răng, chạy thẳng ra sông. Nàng quyết trầm mình xuống đó, nhờ giòng nước rửa sạch oan khổ của mình!

Nghe tin dữ, người chồng quày quả trở về. Anh không thể bỏ con một mình được. Anh không chút hối hận tiếc thương người đàn bà xấu số. Anh dửng dưng trước xác chết của nàng, anh nghĩ rằng nàng đã quá xấu hổ phải lấy cái chết đền tội cùng chồng, thế thôi.

Đêm đến, anh đốt đèn lên, ru con ngủ. Bóng anh in lên vách đất và... anh kinh ngạc xiết bao khi đứa trẻ reo lên vui vẻ:

- Kia! Chính cha tôi! Cha tôi đã trở về!

Tất cả sức mạnh trong người anh như tiêu ta trước lời con. Anh bủn rủn cả tay chân, vô cùng hối hận vì biết mình lầm, ngờ oan cho vợ, người vợ mà hơn ba năm anh vắng mặt, vẫn một dạ trung thành.

Anh kêu gào, khóc lóc mong linh hồn vợ thấu hiểu cho anh, anh không ngớt van xin nàng tha tội. Anh bỏ ăn, bỏ ngủ. Anh đặt bàn thờ trên bờ sông, nơi nàng tự tận, ngày đêm ở đó, thương nhớ không nguôi. Anh thề sẽ sống như thế suốt đời, không tục huyền cho trọn tình cùng người quá cố.

Một hôm, vua Lê Thánh Tôn vi hành ngang đó, trông thấy ngôi đền nhỏ dân chúng và người chồng đặt thờ người thiếu phụ đoan chính ấy, Ngài lấy làm thương xót, bèn đề tặng mấy câu thơ:

"Nghi ngút đầu gành tỏa khói hương

Miếu ai như miếu vợ chàng Trương?

Ngọn đèn dù tắt đừng nghe trẻ

Làn nước chi cho thiếp phụ chàng?

Chứng giám có đôi vầng nhật nguyệt

Giải oan chi đến mượn đàn tràng?

Qua đây mới biết nguồn cơn ấy

Khá trách chàng Trương quá phũ phàng!"

MINH QUÂN          

(Trích từ bán nguyệt san Thằng Bờm số 22, ra ngày 1-3-1973)