Bệnh đậu mùa gây nên bởi một loại cực vi khuẩn hình hộp, phát ra khắp ngoài da tạo thành những nhọt có mủ. Bệnh đậu mùa truyền nhiễm, làm hại không riêng gì trẻ em mà cả người lớn và người già đều có thể chết vì bệnh này. Có hai thể bệnh:
- THỂ BỆNH NẶNG : nhọt mọc ở cả phổi, gan ruột ; khi nhọt bắt đầu vỡ mủ, cơn sốt nổi lên kịch liệt, người bệnh bị trúng độc, ngạt thở rồi chết.
- THỂ BỆNH NHẸ : đến ngày thứ 19, người bệnh bớt dần và nhọt bắt đầu vỡ mủ, dẹp đi, đóng vảy rồi vài ngày sau, vảy bóng dần để lộ ra nhiều vết sẹo.
Ngày nay, đối với chúng ta, bệnh đậu mùa không còn đáng sợ ; nhưng, cách non một thế kỷ trước, chứng bệnh truyền nhiễm này đã gây nên những thảm trạng kinh khủng. Đa số bệnh nhân đều chết, một số ít thoát nạn thì lại mang chứng tích trên khuôn mặt đầy sẹo, rỗ chằng rỗ chịt.
Hồi thế kỷ thứ XVI, ở Âu Châu có 6 trận dịch đậu mùa lớn. Mỗi năm, hơn năm trăm ngàn người chết vì chứng bệnh quái ác này. Chỉ cần đụng chạm vào quần áo hoặc tay chân của người mắc bệnh là bị truyền nhiễm tức thì.
Tuy nhiên, từ thời xa xưa, người ta cũng đã từng nhận xét rằng, một người sau khi may mắn lành khỏi chứng bệnh hiểm nghèo này sẽ không bao giờ mắc lại nữa. Người đó đã có tính miễn nhiễm trong cơ thể. Và người ta nghĩ rằng có lẽ những người may mắn thoát chết là những người chỉ mắc một loại bệnh đậu mùa nhẹ. Như vậy chỉ cần để cho nhiễm dịch bởi những "con bệnh nhẹ" ấy là chắc chắn suốt đời chẳng lo mắc bệnh đậu mùa nữa. Chính người Trung Hoa, đầu tiên, từ thế kỷ thứ 6 đã áp dụng biện pháp nhiễm dịch này. Họ cho trẻ con mặc quần áo của những người mắc bệnh đậu mùa nhẹ. Phương pháp này truyền bá sang Âu Châu và được thực hành nhiều nhất hồi đầu thế kỷ thứ XVIII. Một vị y sĩ danh tiếng người Ý, ông Antonio Vallisneri đã từng viết, năm 1726:
"Người ta mua đậu mùa ở khắp xứ Lombardie ; với một đồng quatrain (đơn vị tiền tệ thời bấy giờ) trẻ em có thể sờ tay một người bệnh và như vậy sẽ được miễn nhiễm suốt đời"
Về sau, các vị y sĩ đích thân đảm nhiệm công tác "cấy đậu" cho dân chúng bằng chính chất mủ lấy trong các mụn nhọt của những người đang mắc bệnh đậu mùa. Thoạt đầu, phương pháp này được mọi người hưởng ứng, nhưng càng ngày càng tỏ ra vô hiệu : trên 300 người, ít nhất có 4 người chết. Những người khác không khỏi hoàn toàn ; tinh độc còn trong máu, bệnh đậu mùa tái phát và bệnh nhân chết.
Mãi đến cuối thế kỷ 18, Edouard Jenner, một y sĩ hương thôn ở một làng nọ bên Anh Cát Lợi, được các nông dân cho biết nhiều người trong bọn họ đã mắc bệnh đậu mùa và đã khỏi chỉ trong vòng vài ngày. Họ còn xác nhận là đã lây bệnh từ những con cái của họ. Jenner để tâm nghiên cứu và khám phá rằng bò cái có thể mắc một bệnh đậu tương tự như bệnh đậu mùa của người. Bệnh "đậu bò" này cũng phát hiện ra ngoài da con vật những nhọt nhỏ đầy mủ. Sau nhiều lần quan sát, ông nhận xét rằng những nông dân lây bệnh "đậu bò" chỉ mắc bệnh rất nhẹ và các nốt đậu không để lại sẹo. Không còn nghi ngờ gì nữa : quả thực chứng bệnh "đậu bò" không làm chết người. Nhưng không hiểu một khi đã nhiễm bệnh "đậu bò", người ta có thể được miễn nhiễm khỏi bệnh "đậu mùa" không?
Edouard Jenner bèn thực hiện một thí nghiệm táo bạo ngày 14-5-1796. Ông chủng vào cánh tay một đứa bé nhà quê chất mủ lấy trong mụn đậu của bò cái, sau vài ngày ông chủng tiếp cho nó chất mủ đậu mùa của người. Jenner hồi hộp và lo sợ chờ đợi kết quả. Không biết cuộc thí nghiệm liều li4ng chảu ông có làm thiệt mạng đứa trẻ không? May mắn thay, cậu bé không những không phát bệnh mà lại được miễn nhiễm luôn khỏi bệnh đậu mùa nữa.
Vấn đề đã sáng tỏ : Chủng "đậu bò" cho người, có thể phòng ngừa cho người thoát khỏi mắc bệnh "đậu mùa" được.
Chứng bệnh nguy hiểm và truyền nhiễm đã bị đánh bại. Từ đó về sau, phương pháp "trực tiếp nhiễm dịch" được thay thế bằng phương pháp "chủng đậu" của y sĩ Jenner. Phương pháp này truyền bá rất mau lẹ trên thế giới. Chính Hoàng đế Nã Phá Luân Đệ I, khi được biết kết quả của phát minh lớn lao này, đã cho chủng đậu cho chính Hoàng Nam của ngài và ra lệnh thiết lập 26 trung tâm chủng ngừa đậu mùa trong toàn quốc.
Năm 1800, quận công De La Roche foucault Liancourt phổ biến phương pháp này vào nước Pháp. Năm 1801 ở Luân Đôn, hơn 10.000 người được chủng đâu. Năm 1903, Vua xứ Tây Ban Nha ra lệnh cưỡng bách chủng đậu cho dân chúng.
CHẾ THUỐC CHỦNG ĐẬU NHƯ THẾ NÀO?
Bây giờ các em nên biết qua phương thức điều chế thuốc chủng, cách chủng và công hiệu của sự chủng ngừa bệnh đậu mùa như thế nào.
Muốn có thuốc chủng, người ta cạo sạch lông sườn một con bê lành mạnh, rồi rạch nhẹ vào da hàng trăm nhát nhỏ để bôi mủ đậu bò vào đó. Bốn ngày sau, các nhọt mọc lên rồi mưng mủ. Người ta cạo lấy mủ và vảy nghiền nhỏ ra, thêm glycerol vào để vi khuẩn khác không sinh sản được. Đoạn cho nước ấy vào ống thủy tinh đã tiệt trùng trước, hàn cẩn thận để thuốc chủng khỏi hỏng.
Trước khi chủng phải sát trùng da cánh tay hay đùi. Dùng một ngòi chủng đặc biệt, lấy một ít thuốc vào ngòi rồi khía một vài nhát nhẹ vào da cho khỏi chảy máu. Chủng xong mà đậu lên thì thấy nhọt mọc, mưng mủ rồi đóng vảy. 21 ngày sau, vảy bong để lại vết sẹo trắng.
Chủng được 8 ngày, cơ thể mới có tính miễn nhiễm, có thể lâu tới 10 năm.
Tới bán thế kỷ thứ 19, việc chủng đậu bị bắt buộc thi hành khắp các xứ văn minh trên thế giới.
Các em thiếu nhi thân mến.
Đã đọc qua "lịch sử" của phương pháp chủng đậu, hãy cùng nhân loại nhớ ơn cha đẻ ra phương pháp này: Y sĩ Edouard Jennr (1749-1823) người Anh Cát Lợi.
Giáo Sư NGÔ HƯNG ĐAN
(Trích tuần báo Thiếu Nhi số 16, ra ngày 29-11-1971)
Không có nhận xét nào:
Không cho phép có nhận xét mới.