Vết Hằn Trên Đá

Ranu học mà chẳng hiểu tí gì cả. Những giòng chữ trên trang giấy như nhảy nhót trước mắt, không chịu nhập vào khối óc mù đặc của cậu. Chẳng phải tại Ranu lười biếng đâu. Trái lại! Trong đám trẻ con đến thụ huấn Maharadja - thầy đồ khả kính - Ranu là cậu học trò chăm chỉ nhất. Cậu học ngày học đêm, mải miết với sách vở.

 

Nhưng khối óc của Ranu cứ như đá cứng, khó lòng ghi khắc vào được nét chữ nào.

 

Vì thế đã mấy năm tới trường theo học, mà chữ thầy đành trả cho thầy. Thấy Ranu đã mười hai tuổi, thầy đồ liền kêu lại bảo:

 

- Cha mẹ con giao phó con cho thầy thấm thoát đã mấy năm rồi. Thầy đã cố công dạy bảo con. Phần con, con cũng hết sức cố gắng. Nhưng xem ra chẳng có kết quả gì. Trí óc con kém cỏi quá đến nỗi học hoài mà không lĩnh hội nổi những lời thầy chỉ dạy, không đọc nổi một giòng chữ.

 

Thầy nghĩ có lẽ Thượng đế muốn đặt con vào hạng người mạnh chân khỏe tay, chứ không phải là hạng người thông minh trí tuệ. Vì thế ngài mới để cho con có khối óc cứng rắn như đá. Theo ý thầy con chẳng nên nán lại ở đây làm gì nữa. Ngày mai con hãy lên đường trở về làng. Thầy sẽ cho con một ít gạo rang làm lương khô ăn dọc đường. Thôi con sửa soạn đi để mai lên đường cho sớm.

 

Ranu buồn bã đứng lên chắp hai tay lên ngang mắt kính cẩn chào thầy rồi trở ra.

 

Hôm sau Ranu lên đường. Trên đường trở về quê cũ, Ranu thấy nghẹn ngào, cổ họng như bị tắc lại. Thỉnh thoảng nước mắt trào ra, lăn dài trên má. Cậu gạt nước mắt bước đi, lòng ngậm ngùi, tan tác. Bọc hành lý trong có đựng ít gạo rang lủng lẳng bên sườn, lâu lâu phải kéo về phía sau cho đỡ vướng. Theo nhịp chân bước, đầu óc Ranu vang lên câu nói: "Rắn như đá... Rắn như đá..."

 

Trời nóng ngột ngạt, tiếng côn trùng vo ve trong bầu không khí nặng nề, Ranu vẫn bước đều.

 

Ngày thứ nhất, Ranu đi qua các thôn xóm đầy bụi, băng đồi, vượt suối, cho tới chiều mới lấy gạo rang ra trộn với nước ngồi ăn và ngủ một giấc dưới vòm trời đầy sao.

 

Ngày thứ hai, đôi chân Ranu bắt đầu mỏi. Cậu bước đi từng bước ngắn và luôn luôn ngồi nghỉ. Trên mặt Ranu, những vết bụi quệt dài, lem luốc. Tới trưa, Ranu đã thấy đói, tính lấy gạo ra ăn, thì chợt xa xa thấy có một hồ nước, chung quanh hồ có những bóng dừa phủ mát. Lần theo lối đi bị cỏ lau mọc đầy che khuất, Ranu tiến tới một ngôi dinh thự đổ nát. Nhiều thềm đá nối tòa lâu đài xuống hồ nước. Ranu ngồi xuống một bực thềm, đã nứt nẻ nhiều chỗ. Cậu lấy gạo trong bọc ra và bỗng để ý thấy trên thềm đá có nhiều vết trũng tròn sâu trên mặt đá.

 

Ranu thầm nghĩ:

 

- Vị vua chúa nào ngày xưa ở đây thật có lòng nhân hậu. Chắc hẳn vị đó đã cho đẽo những hũng đá này để cho các khách bộ hành qua đây lấy chỗ ăn uống nghỉ ngơi.

 

Nghĩ thế, Ranu liền vốc nước hồ lên lên một chỗ trũng rồi đổ gạo rang vào trộn cho dỏe để ăn. Ăn xong, Ranu thấy mệt mỏi. Lần đầu tiên trong đời Ranu cảm thấy lười biếng. Cậu tìm một bóng mát nằm ngủ. Vừa thiu thiu, chợt nghe có tiếng cười nói từ xa xa đến gần. Mở mắt ra nhìn thấy có ba thiếu nữ, mỗi cô ôm một chiếc vò tới hồ múc nước. Ranu lễ phép chào và hỏi:

 

- Thưa các chị, tòa lâu đài ngày xưa kia là của ai vậy?

 

Ba cô gái đáp:

 

- Chúng tôi không biết. Ngay cả cụ cố chúng tôi cũng không nhớ rõ xưa kia vị vua chúa nào đã ở đây. Cứ xem những tường xiêu, vách nát, những lối đi cỏ mọc rêu phong như thế kia cũng đủ hiểu cung điện này hoang phế đã lâu đời rồi. Không ai vào đây làm gì, trừ có bọn thiếu nữ chúng tôi đến đây lấy nước.

 

Vừa nói, các cô gái vừa múc nước vào đầy vò, rồi nhắc lên ngang hông, sửa soạn quay trở về làng.

 

Ranu nói:

 

- Ông hoàng này, chắc phải giàu có lắm, và cũng có lòng nhân hậu nữa.

 

Ba cô gái ngừng lại, hỏi:

 

- Tại sao?

 

- Tại ông ta đã nghĩ đến những kẻ bộ hành tới đây nghỉ chân, bên bờ hồ này. Đây các chị xem, ông đã cho đẽo sẵn những lỗ trũng này trên thềm đá rất tiện dùng để ăn uống.

 

Nghe Ranu nói như vậy cả ba ci6 gái phá lên cười rũ rượi.

 

- Cậu nhỏ ơi, cậu thật ngu tối nên mới có thể nghĩ như vậy được! Những vết trũng mà cậu tưởng là chỗ để dọn thức ăn, chẳng phải do ai mất công đẽo ra cả. Đấy chỉ là những vết chân vò, trải bao thế hệ, do chị em phụ nữ chúng tôi ra đây lấy nước, đặt lên đã làm trũng xuống thành từng khoanh tròn như thế đó. Cậu không nhớ câu "nước chảy đá mòn" ư? Với thời gian, đá dù cứng đến mấy đi nữa cũng có thể mòn đi được.

 

Nói đoạn, các cô gái cười ngặt nghẹo quay đi, để mặc Ranu ngồi một mình trầm ngâm suy nghĩ.

 

Cậu bé thầm nhủ:

 

- Ta vẫn tưởng trí óc ta rắn như đá, không học hành gì được. Nhưng cứ xem như phiến đá này, tuy rắn mà vẫn bị trũng xuống thành vết. như vậy thì trí óc ta dù có cứng rắn như đá đi nữa cũng có thể ghi khắc những điều học hỏi được. Miễn là ta cố công nhắc đi nhắc lại hàng trăm lần, hàng ngàn lần một bài học, cũng như những người con gái kia, đã đặt vò nước trên thềm đá, ngày này qua ngày khác, nhắc đi nhắc lại một cử chỉ, khiến mặt đá phẳng lì đã phải trũng xuống.

 

Nghĩ ra điều ấy, Ranu cảm thấy phấn khởi. Cậu đứng ngay lên, quay trở về đường cũ. Ranu đi ròng rã ngày đêm quên cả mệt nhọc. Và khi tới trường, cậu vào năn nỉ với thầy. Ông thầy trước lòng quyết tâm, kiên trì của cậu, đành nhận lời, thử lần nữa xem sao.

 

Ranu dùi mài năm này qua năm khác, những năm cố gắng đầy cực nhọc... Nhưng rồi Ranu đã trở nên một nhà thông thái, và đã viết ra một bộ văn phạm đặc biệt dành cho những đứa trẻ có bộ óc quá cứng rắn. Bộ sách ấy, trải hai ngàn năm, nay vẫn còn được dùng ở Ấn độ.

 

 

XUÂN VŨ       

 

(Trích từ tuyển tập truyện ngắn Tuổi Hoa Thú Quê)