CHƯƠNG CUỐI
Câu chuyện số vàng bạc hoàn lại chủ cũ đã yên xong, nhưng sự xáo trộn
trong lòng bác San chưa dịu hẳn. Bác ngồi yên lặng trong một góc, hút thuốc
không ngừng.
Bà Vinh hiểu ý, biết bạn cần
được yên tĩnh nên giục con:
- Chúng ta về thôi, Quang ạ!
Mẹ buồn ngủ quá rồi.
Sau khi hai mẹ con bà cáo
từ, Hạnh kéo ghế ngồi cạnh cha, cầm lấy tay cha, mắt nhìn cha chăm chú, nhưng
vẫn lặng lẽ không nói gì, khác với thói quen nhanh nhẩu thường ngày.
Trên bàn, cạnh ngọn nến là
số vàng bạc được xếp thành từng chồng cao, lấp lánh. Hạnh không thể im nữa, cô
hỏi cha:
- Cha làm sao thế? Con lo
quá, cha có mệt không?
- Không, con ạ! Cha kinh
ngạc đấy. Có lúc, cha hơi hoảng, tưởng con sắp biến mất khi số vàng trở lại với
cha. Cha không thiết chi vàng nữa, cha sợ mất con. Đêm nằm ngủ, cha thấy vàng,
cha lại lo lo. Quay phía nào cũng chói mắt vì vàng. Phải! Con không hiểu cha,
cha còn thiết chi của cải. Cha chỉ cần có con thôi. Con ơi! Chính con là kho
báu của cha! Lúc trời gửi con đến cho cha, con bé tí, con làm sao biết được là
cha yêu con đến ngần nào! Nếu mà con lại biến đi bất ngờ như khi hiện đến, chắc
cha đến chết mất thôi!
- Cha ơi! Con có phải thần
tiên trong truyện cổ tích đâu mà cha sợ? Con là con cha mà! Con ở đây với cha
và ở mãi với cha thôi.
- Con yêu quí! Cha thật là
có phước! Chao! Kỳ diệu biết chừng nào! Con không biết đâu, cha yêu con hơn
hết, hơn cả bản thân cha…
- Con biết, con biết chứ!
Không có cha thì con chắc chả ra sao, hoặc con chết khổ như mẹ con, hoặc con
lạc loài trôi nổi…
- Ủa, như là có người đến
nhà ta?
- Ai thế nhỉ?
- Không chừng lại thằng
Quang?
- Anh ấy còn đến làm gì vào
giờ này? Để con ra xem…
Cô gái nói và đứng lên, tiến
lại cửa. Cô ngạc nhiên vì sự thăm viếng quá bất ngờ của khách : ông bà Tấn đến
thăm cha con cô vào lúc đêm tối thế này!
Song cô giấu vẻ ngạc nhiên,
lễ phép cúi chào và mời họ vào nhà. Bà Mỵ Lan nhìn Hạnh bằng đôi mắt nồng nàn
trìu mến:
- Chúng tôi đến quấy rầy
quá, phải không, con?
Cô chủ kéo ghế mời ông bà
Tấn ngồi đoạn lại đứng sau lưng cha, tay vịn lên vai cha âu yếm. Nhìn cảnh ấy,
bà Mỵ Lan khe khẽ thở dài. Bà đưa mắt nhìn chồng ra hiệu và ông Tấn dặng hắng,
mở đầu:
- Bác San này, tôi rất mừng
thấy bác lấy lại đủ số vàng bạc ngày xưa. Vì chính em tôi làm khổ bác, tôi thấy
có bổn phận phải đến xin lỗi bác, và nếu bác cần gì, xin cứ bảo, tôi hứa sẽ cố
gắng làm bác hài lòng. Có thế, tôi mới chuộc được phần nào lỗi của em tôi.
- Cảm ơn ông bà, nhưng tôi
chả cần gì hết. Bao nhiêu năm trời nay, của cải mất sạch, tôi vẫn sống như ông
bà thấy đó…
- Vẫn hay rằng thế, nhưng…
bác San này, tôi thấy bác nuôi nấng chăm chút cháu Hạnh thật chu đáo. Bây giờ,
thấy nó được sung sướng đầy đủ, chắc bác bằng lòng lắm, phải không?
Bác San thoáng vẻ giận trên
mặt, nhưng cố nén, dằn lòng để khỏi làm phật lòng khách. Bác nghĩ là khó mà nói
cho họ hiểu rõ lòng mình. Bao nhiêu năm trời nay, bác đã quên chuyện cũ, quên
nốt số vàng. Bác không cần đến nó, dù là thoạt tiên, khi mới mất, bác tiếc xót
tưởng có thể phát điên…
- Thưa ông, dĩ nhiên là tôi
chỉ mong cho con gái tôi được sung sướng, tôi không còn tha thiết đến số vàng…
- Bác San ơi! – Ông Tấn đành
phải đi thẳng vào đề – Tôi có một chuyện muốn nói với bác : chúng tôi không có
con, nên muốn, nếu bác bằng lòng chúng tôi sẽ đưa cháu Hạnh về làm con chúng
tôi. Chúng tôi cam đoan là cháu sẽ đi về luôn luôn để thăm nom bác, và chúng
tôi sẽ lo lắng mọi sự cho bác đấy đủ đến mãn đời.
Hạnh cảm thấy cha cô đang
run, chẳng rõ vì xúc động hay tức giận, nhưng bác vẫn lặng nghe cho đến khi ông
Tấn dứt lời. Bác quay sang con gái:
- Hạnh! Con muốn sao? Con
nghe ông Tấn nói chứ? Con hãy trả lời, cha cho phép con muốn thế nào cứ thế mà
nói.
Hanh bước lại gần cúi đầu
trước bà khách, đoạn trước ông khách, lễ phép:
- Con xin cảm ơn ông bà, cảm
ơn lòng tốt của ông bà, ông bà đã thương con mà nghĩ đến chuyện nhận con làm
con cho con sung sướng, nhưng con không thể rời cha con được. Vả lại. con cũng
vốn quen với đời sống cần lao. Con nghĩ
là con khó mà trở thành một tiểu thư. Con chịu thôi!
- Con không nên nói thế – ông Tấn vẫn dịu dàng
– chúng ta thương yêu con lắm, rồi con xem, con sẽ được vừa ý về mọi mặt, con
cần suy nghĩ…
- Thưa ông bà, con đã thưa
ông bà rồi đấy thôi. Con tưởng không cần phải suy nghĩ lâu lắc làm chi.
- Chúng ta không vội, con
đừng quyết định ngay, con ạ!
Giọng ông Tấn hơi run vì quá
cảm động, vợ ông hiểu tâm trạng chồng : mãi sau bao nhiêu năm tháng có con, bây
giờ mới được một dịp gọi “con”!
- Thưa ông bà – cô gái rắn
giọng – nói ra bây giờ hay để đến tháng sau, năm tới cũng vậy thôi : con không
thể rời cha con để đi bất cứ chỗ nào.
Bà Mỵ Lan thấy chồng lấm tấm
mồ hôi trên trán, bà thương quá, bèn đỡ lời:
- Hạnh ơi! Con thật là một
cô gái hiếu thảo, đáng yêu. Thuở nhỏ, ta cũng giống như con, ta yêu cha ta lắm,
ta chả muốn rời ông lấy một ngày, nhưng rồi… con nghĩ xem, sẽ đến một lúc…
- Thưa bà, con không hiểu bà
muốn nói gì, kia ạ!
Mỵ Lan đã trót, đành phải
nói luôn:
- Ý ta muốn nói… ơ… ơ… chẳng
hạn như khi con lấy chồng… đó, con xem!
- Thưa bà, con sắp lấy chồng
đấy ạ! Nhưng con cũng phòng xa, giao hẹn với chồng chưa cưới của con, rằng :
“anh phải ở đây với cha tôi, vì tôi chỉ có một bố một con, nếu anh không chịu
thì thôi vậy”.
Mỵ Lan biết cần phải có thái
độ hòa hưỡn, kiên nhẫn:
- Vậy thì Hạnh ơi! Ta hỏi
khí tò mò, con tha lỗi nhé, anh ấy bảo sao? Anh ấy có thuận không?
Hạnh cười hồn nhiên:
- Thưa bà, anh ấy bằng lòng,
ạ!
Bác thợ dệt thấy như mình
vừa mọc cánh, người bác nhẹ lâng. Bác nhìn con gái và sung sướng vì Hạnh tỏ ra
lễ phép và rất khôn ngoan.
Về phần ông Tấn, ông biết
rằng thuyết phục vô ích, ông đưa mắt cho bà như ngầm nói : “Thôi, đừng dài dòng vô ích, để anh”. Và cái điều xui ông nói toạc
ra trước mọi người là vì ông trông thấy Hạnh vịn vai bác thợ dệt và nhìn bác
thợ dệt, thái độ, cử chỉ hàm chứa vô vàn thương yêu, âu yếm. “Người được hưởng cái hạnh phúc ấy là ta,
phải! Chính ta, cha ruột con đây, Hạnh ạ!” Ông cố ngăn để đừng kêu lên như
thế, vì tuy đau đớn ông vẫn còn biết lịch sự để khỏi tỏ ra lố bịch trước bác
thợ dệt nghèo hèn.
Ông Tấn nhìn thẳng vào mặt
cô gái, giọng cố làm ra dịu dàng nhưng vẫn pha chút hách dịch, vốn đã là thói
quen của những người giàu có và thế lực:
- Này Hạnh! Ta tưởng không
nên giấu con làm chi nữa, đã đến lúc ta phải nói thật cho con biết : con là con
của ta đấy! Con chính là con ta!
Bà Mỵ Lan sững sờ, hoảng hốt
trong lúc bác thợ dệt choáng váng như vừa bị ai giáng một búa vào đầu. Cả hai
đều ngồi lặng, một người thì kinh hãi, một người thì đau đớn. Hạnh ngẩng đầu
cao, nhìn trừng trừng vào ông Tấn như tuồng cô không tin lời ông, thái độ ấy
làm ông Tấn hiểu lầm, tưởng như mình được khuyến khích, nói tiếp luôn:
- Phải, con là con ruột của
ta, Hạnh ạ! Mẹ con đã chết rồi. Con nên biết rằng cha có bổn phận phải lo lắng
cho con và cha cũng có quyền hạn đối với con, quyền của một người cha! Con phải nghe cha! Bác San cũng vậy, hãy
nghe lời tôi!
Hạnh tái xanh, bàng hoàng vì sự tiết lộ bất
ngờ của ông Tấn. Cô quì xuống trước chân cha nuôi, ngẩng mặt nhìn ông, hai
giòng lệ chan hòa, cái nhìn tha thiết như ý giục:
- Cha nói đi! Cha cứ nói đi!
Cha cứ nói những gì cha nghĩ, con muốn thế!
Rồi cô gục xuống, hai tay và
mặt úp lên đùi cha thổn thức. Hai người khách lặng lẽ đợi chờ.
Bác thợ dệt đưa tay vuốt nhẹ
lên mớ tóc dài êm mượt của con, trong thoáng chốc, bác lấy lại được tự tin;
giọng cương quyết nhưng lễ độ, bác từ tốn nói:
- Thưa ông bà, tôi công nhận
ông có quyền ấy vì ông là cha ruột của con tôi, chỉ có một điều đáng tiếc là
ông đã để quá trễ mới dùng quyền ấy! Mười sáu năm trước đây trong cái đêm trời
đất dun rủi cho đứa trẻ bước vào cửa nhà tôi, thoạt thấy nó tôi đã đem lòng
thương mến, đã ngỡ như trời mang vàng đến trả lại cho tôi, như nó là vàng biến
thể! (Số vàng mà em ruột ông đến lấy trộm trong lúc tôi đi vắng!) Lúc ấy tôi
đang khổ sở, điên cuồng vì bao nhiêu của cải suốt mười mấy năm dành dụm mất đi
trong khoảnh khắc. Ấy thế mà, nhờ đứa trẻ, tôi tìm thấy niềm vui, tôi như được
phục sinh! Ông còn nhớ không : chính tôi bế nó đến nhà ông để tìm bác sĩ để cứu
mẹ nó, ông và tất cả quan khách, kể cả ông cụ của anh đều thấy nó, nào có ai
nhìn kỹ nó đâu? Ngay cả ông nữa, kia mà!
Bác San ngừng lại, hào hển
thở, không phải bác mệt vì nói nhiều mà vì phải cân nhắc từng lời, từng chữ để
kể lại chuyện xưa, với con người chất phác này thì sự thận trọng trong khi nói
chuyện còn làm cho bác mệt hơn là làm việc nặng, vì phải vận dụng trí óc nhiều.
Tay vẫn đặt lên đầu con gái (Hạnh cũng đã thôi
khóc, tuy cô vẫn giữ nguyên dáng bộ cũ : úp mặt lên đùi cha, song là để lắng
nghe câu chuyện có liên quan về mình), bác thấp giọng xuống, xót xa hơn là căm
phẫn:
- Thưa ông, thưa bà, nó
không là máu của tôi, nó không là thịt của tôi, song tôi yêu nó như yêu con
ruột vậy. Ông bà đừng bắt nó đi, như thế còn hơn là ông bà cầm dao xẻo thịt
tôi. Tôi thương yêu nó, tôi chỉ có nó, chỉ cần nó mà thôi. Ông bà giàu có, ông
bà thiếu gì cách để vui…? Phải chi, ngày đó ông nhận nó ngay thì tôi sẽ cũng
khổ sở nhưng ít thôi, bây giờ thì quá muộn, xin ông bà nghĩ lại. Ông đã chối bỏ con ông. Thú thật với ông
bà, trong mười sáu năm ròng, nhất là những năm đầu, ngày đêm tôi không ngừng
phập phồng trong lòng chỉ những lo ngay ngáy có người đến nhận nó, đòi nó, bắt
nó đi, Thấy bóng một người từ xa là tôi nơm nớp canh chừng, hồi hộp, nín thở,
rồi khi họ đi khuất mới thở phào nhẹ nhõm trong lòng. Tôi đã sống với nó, cần
nó như cần không khí để thở, nước để uống. Thiếu nó tôi héo hon mà chết mất
thôi! Vâng, tôi chết mất thôi!
Hai người khách không thốt
được một lời. Tình hay lý, họ đều thất bại.
Hạnh đứng lên, mắt long lanh
sáng, cô nắm chặt hai tay cha, giữ trong tay mình, nói như nói với chính mình:
- Tôi chỉ có một cha thôi,
tôi không có cha nào khác ngoài cha tôi đây! Lúc nào tôi cũng nghĩ đến cha tôi,
đến nếp nhà nhỏ bé này và bếp lửa soi sáng mái tóc bạc của cha tôi, mái tóc sớm
bạc vì tôi. Tôi tự hứa sẽ chăm chút cho cha tôi từng ly, từng tí. Tôi muốn cha
tôi được vui vẻ, sung sướng suốt quãng đời còn lại của ông.
Ông Tấn bảo vợ:
- Về thôi, mình ạ!
Bà lặng lẽ đứng lên. Bà đặt
tay lên vai cô gái, giọng khoan hòa:
- Chừng nào con làm đám
cưới, nhớ cho ta biết. Ta muốn mừng con, ta rất yêu con, ta không trách con
đâu. Ta hiểu…
Hạnh lại nhìn cha, lúng túng
như thể muốn nói “Cha hãy nói đi! Cái đó tùy cha”. Bác San ôn tồn, dịu giọng:
- Xin cảm ơn bà, vì trọng
bà, tôi sẽ làm bà vui lòng bằng cách nhận lời bà vừa nói. Tôi rất vui mà thấy
có bà trong ngày cưới con tôi.
Dưới sao đêm lấp lánh, ông
Tấn phải tựa vào vợ trên đường về, ông thấy gây gấy lạnh, thất vọng, buồn nản
đè nặng lên người ông, hình như ông cảm thấy mình yếu đi trong phút chốc, như
người vượt sa mạc giữa nắng hè.
Đến nhà, ông ngồi phệch
xuống, Mỵ Lan lặng lẽ cất mũ cho chồng, đoạn đến ngồi sát bên ông, bà thương
xót ông, thông cảm nỗi đau đớn của ông mà không dám thốt nên lời an ủi, vì bà
rất tế nhị, e những lời an ủi càng làm khổ tâm ông. Bà không muốn rời ông một
phút trong lúc ông đang ở vào tình trạng giao động tinh thần, dù rằng bà cũng
mệt mỏi và buồn vô hạn.
Ngồi bất động nhìn ngọn lửa
reo trong lò sưởi, ông như quên sự hiện diện của vợ mình. Rồi ông chợt nhớ quay
nhìn vợ, bốn mắt nhìn nhau, ông đưa tay ra đón bàn tay vợ, kéo bà ngồi gần mình
hơn nữa, ông nói vắn tắt, bằng giọng chán chường:
- Thế là xong!
Bà cúi hôn chồng, âu yếm:
- Phải, ta đành bỏ cái hy
vọng bắt lại con! Nhưng nếu anh hiểu rằng em cũng khổ tâm không kém chi anh, có
thể còn hơn vì em tự nhận thấy lỗi mình. Anh ơi! Phải chi anh nói sớm cho em
hay…
- Chớ qui lỗi cho em, lỗi ở
nơi anh. Nhưng lúc này không phải là lúc nhắc lại chuyện cũ. Ta cần phải cố
quên…
- Và tựa vào nhau mà sống,
phải không anh?
Ông Tấn nhìn vợ đăm đăm:
- Này Mỵ Lan! Đến bây giờ
anh mới biết có những thứ người ta không thể nào dùng tiền mua được. Có những
món nợ không thể thanh toán bằng tiền, không thể tính lời lãi nhân lên theo năm
tháng. Có những món nợ phải trả bằng giá đắt vô vàn. Như trường hợp anh đây,
lúc đó anh đâu có cần con? Và bây giờ em biết đó : anh không thể nào được cái
diễm phúc có con, dù anh tha thiết muốn. Anh không kêu ca đâu, anh đáng tội,
xứng đáng với sự trừng phạt này. Chỉ thương em, vì anh mà em phải… Em Mỵ Lan!
Em có vui lòng tha thứ cho anh không?
- Em van anh! Phải quên
chuyện cũ! Em yêu anh! Và ta hãy nghĩ rằng, hãy coi như là con ta ở với ta, giờ
lớn, lấy chồng nên phải xa ta, như thế có phải hơn không? Anh ơi! Khi nghe
những lời từ chối của bác San và của con, em đã buồn khổ đến thế nào! Nhưng
bình tâm nghĩ lại, em thấy rằng chúng ta còn có phước…
- Em không mỉa anh đó chứ?
Hừ! Có phước?
- Sao em lại mỉa anh? Này
nhé, anh thử nghĩ, dù ta không được con yêu, con ở với ta, nhưng nó sống và nó
có hạnh phúc, thế không đủ rồi sao? Riêng em, nếu em biết nó sống khổ nhục, bất
hạnh hay là nó chết vì anh yêu em, không tiết lộ thì em ân hận đến nhường nào?
- Em nói nghe hay lắm, nhưng
thực tế chưa chắc ta có thể vui được, đó em xem, ai lại mình sống sờ sờ đây,
lại giàu có, lại đã nói thẳng rồi mà nó vẫn cứ khăng khăng bảo : “tôi chỉ có một cha”. Em không để ý
chứ, trọn buổi tối nay, nó không nhìn anh lấy một lần, trừ lúc đầu khi anh mới
nói nó là con ruột anh. Có lẽ nó oán hận
anh… cũng nên!
- Anh đừng nghĩ thế, có lẽ
cần một thời gian.
- Vô ích, anh biết rõ hơn em
mà! Có lẽ anh sẽ tập suy nghĩ như kiểu em nói đó, vì còn biết giải pháp nào
hơn?
Trong lúc vợ chồng ông Tấn
đang bàn bạc trong sự chán nản, buồn rầu thì tại ngôi nhà tranh bé nhỏ, Hạnh
cũng đang thủ thỉ với cha:
- Anh Quang đã bàn với con,
xin cha cho làm lễ tháng tới, giữa mùa hè.
- Tùy các con đấy! Lâu nay
cha có điều bận tâm là không có nhiều tiền để con tự do tha hồ sắm sửa ngày
trọng đại của đời con. Bây giờ thì cha nhẹ lo quá!
Bác chỉ tay vào đống tiền
chồng từng cọc giữa bàn, âu yếm nhìn con gái:
- Cha cho con hết đấy! Con
muốn làm gì tùy ý, cha chỉ cần chút đỉnh để sửa lại nhà cho tử tế, khang trang.
- Con cũng nói với anh Quang
chuyện kia rồi.
- Chuyện gì nữa đây?
- Kìa, cha chóng quên thế?
Chuyện anh ấy phải ở rể nhà mình, vì con đã nói là con không thể xa cha.
- Thật kia ư? Cha tưởng con
bịa chuyện với bà Tấn chứ!
- Bịa thế nào được, hở cha?
- Thế bác Vinh thì sao? Bây
giờ bác ấy sắp là mẹ chồng cô đấy, liệu hồn!
- Bác cũng vui lòng mà! Bác
bảo con thế này chứ : “Các con ở với anh ấy là phải, mẹ thì mẹ đến ở với chị
con, chồng nó chết, con nó dại. Khi nào mẹ nhớ, mẹ sẽ đến thăm các con!” Đó cha
thấy, con gái cha ngon lành không?
- Mày có phải là bánh đâu mà
ngon? Mày chỉ được cái lém thôi, Hạnh ạ!
- Thế nghĩa là cha ưng con
về nhà chồng hẳn? Nếu thế, con sẽ đi cho cha xem!
- Thôi chứ! Giờ lại đến
phiên con dọa cha đó, hử? Tao phết vào mông bây giờ ấy chứ!
Hạnh cười ngặt nghẽo, sà vào
lòng cha, bá cổ cha, hôn lên tóc, lên mặt, lên cổ cha, làm bác San gần ngạt
thở, kêu:
- Vừa thôi! Vừa thôi! Tưởng
cô còn bé lắm chắc, sắp lấy chồng rồi đấy!
- Lấy chồng, nhưng vẫn bé
với cha, đã làm sao! Cha cấm con được không? Nào!
- Tao chịu thua mày đấy, mày
quá lắm đấy!
Vừa nói người cha vừa cố gỡ
tay con. Hạnh lần khân:
- Cha phải hôn con!
- Oai nhỉ? Cha muốn hôn thì
cha hôn, chứ bắt buộc thì đừng hòng.
- Nhưng đây là để đền công
cho con mà lại. Cha mắc nợ con mà lại!
- Tôi nợ cô những gì đâu?
- Con đã có công câu về cho cha thêm một đứa con, mà là
một đứa con trai cẩn thận! Đúng không nào?
MINH QUÂN
Phỏng theo
“Silas Marner” của G. Eliot
