CHƯƠNG V
Mặc dù vợ chồng dì Mai hết lời nài nỉ, bênh vực, ông ngoại Ti nhất định bắt thằng cháu tập tành công việc làm ăn theo đúng ý ông. Ông bảo là việc ông chọn cho nó không có gì khó nhọc. Ông cười nói thêm :
-
Không ai đày đoạ gì cháu mà lo. Ông muốn cho cháu quen với việc buôn
bán, tập cho lanh lẹ để còn tự lập về sau. Ông không lột da sống đời
đâu. Cứ thử nghe lời ông đi rồi biết. Chừng nào cháu thấy không bằng
lòng thì cứ nói cho ông hay, không sao.
Ti
không cãi nửa lời. Không còn gì làm Ti thấy khổ sở, đau đớn, phẫn uất
hơn là việc bị buộc bỏ học. Vì vậy, nó tuân lời ông một cách dễ dàng,
khiến ông cảm thấy rất hài lòng, tưởng thằng bé đã biết “mở con mắt ra”
như ông tưởng.
Ti
làm việc ở cửa hiệu tạp phẩm của chú Bỉnh, một nhà buôn người Trung
hoa. Một hiệu tạp phẩm lớn nhất tại quận, trước cổng chợ. Chú có vợ Việt
nam và không có một đứa con nào cả. Ti hiểu là do tính keo kiết giống
nhau, ông ngoại và chú đã thân nhau.
Mỗi
chiều thứ hai, ông ngoại đều đến nhà chú ta để bàn tán rất kỹ về những
điềm mộng đêm chúa nhật, về những gì ông gặp trong ngày thứ hai. Ngược
lại, chú Bỉnh cũng kể cho ông hay những gì chú ta nhận xét, rồi hai
người đồng ý chọn những con số để mua. Và luôn luôn, họ không trúng lần
nào cả. Tuy vậy, không bao giờ họ nản lòng, kiên tâm chờ tuần tới, họ
tin là thế nào Thần tài cũng gõ cửa họ, nếu họ cứ đều đều mua số, đừng
bỏ tuần nào, số tiền thua càng cao thì số tiền trúng được càng lớn, vì
họ càng thua, càng mua tăng lên, chớ không chịu giảm xuống bao giờ.
Khi
bà ngoại còn, bà ngoại ngăn cản ông được, đôi khi. Bây giờ thì không ai
ngăn ông làm theo ý thích. Số tiền trong ngân hàng ông gửi hao hụt dần
đi, đến nỗi cậu Hân đã có bận phàn nàn. Ông không nao núng, cười gằn bảo
con trai :
-
Tao già rồi, ngần này tuổi trời, chịu cực khổ nhiều rồi, nghèo vẫn hoàn
nghèo. Mặc kệ tao, tao không nhờ vả, tiêu pha đồng nào của mày, mày
đừng có lôi thôi. Tao có chết cũng không cần mày sắm áo quan đâu.
Cậu
Hân thôi can thiệp sau lần ấy. Ông càng ngày càng sốt ruột vì thua. Chú
Bỉnh trái lại, cửa hàng phát đạt, chú đánh là đánh cho vui, ăn thua đối
với chú ta không quan trọng trong khi đối với ông ngoại Ti càng thua
càng cố gỡ, và càng gỡ lại thua thêm.
Cửa hiệu chú Bỉnh bán rất nhiều thứ : gạo, nếp, đậu, mè, đường, sữa, cá khô, lạp xưởng, bột v.v…
Thoạt đầu, Ti giữ phận sự một người thư ký thay cho anh thư ký cũ đã nghỉ việc tuần lễ trước.
Sang
ngày thứ ba, có khách hàng vào hiệu mua phẩm vật, vợ chú Bỉnh và đứa
cháu họ đong cân không kịp, bà ta gọi Ti ra phụ, vì công việc ghi chép
đối với bà ta không cần thiết bao nhiêu. Ngày thứ năm, Ti đã biết đong
gạo, cân đường và cũng tập dần cách gói hàng cho khách.
Sang
tuần lễ thứ hai, Ti phải hì hục khuân vác những bao cá, thùng sữa từ
kho trong ra cửa hiệu và tuần thứ ba thì công việc chính của đứa trẻ là
đạp xe ba bánh đi giao hàng cho khách : dầu lửa, gạo, nước mắm, đường…
Khi
Ti cảm thấy nặng nhọc, mỏi mệt thì cũng là lúc ông nhận số lương tháng
thứ nhất của Ti. Ti không được biết nó là bao nhiêu, chỉ nghe ông nói
bằng giọng vui vẻ :
-
Cháu làm mới đó mà được một tháng rồi. Mau quá, thấy không ? Ông cất
lương của cháu cho cháu, nghe không ? Khi nào cần gì cứ nói, ông sẽ đưa.
Cháu còn nhỏ, giữ tiền… bất tiện.
Ti
cúi đầu, dạ nhỏ một tiếng không tỏ ra vui hay buồn một chút nào. Nó đã
làm việc chủ sai khiến như một cái máy, như một đứa ngu đần.
Ti
được nghỉ chiều chúa nhật (Ông ngoại cho đó là một đặc ân chú Bỉnh dành
cho cháu ông) song với Ti không có gì đáng mừng hết : buổi chiều nghỉ
việc đó làm Ti rảnh rỗi, có thì giờ nghiền ngẫm nỗi khổ nhục của mình.
Không ! Ti không muốn rảnh rỗi chút nào cả, Ti muốn làm việc quần quật
suốt ngày như tất cả mọi ngày.
Buổi
trưa Ti ăn cơm ở nhà chủ với thằng cháu trai, sau khi họ ăn xong. Thoạt
đầu, Ti cũng muốn kết bạn với nó cho đỡ buồn, song đó là một thằng con
trai thô lỗ, tinh quái. Động mở miệng là văng tục, chửi thề. Hễ có dịp
là nó ăn bớt số tiền bán hàng, không ngần ngại. Nó khoe khoang với Ti về
thành tích tán gái, ăn chặn của nó, coi đó như hành động của bậc anh
hùng. Nhiều lúc, Ti hì hục khuân vác, còn nó cứ đứng nhìn, cười hì hì ra
vẻ khoái chí, nhưng Ti không hề mở miệng phàn nàn, kèn cựa. Vì vậy càng
ngày nó càng lấn tới, trút hết những việc khó, việc nặng cho Ti.
Sáu
giờ chiều, Ti ra về. Trên chiếc xe đạp cũ kỹ, già gần bằng số tuổi của
ông ngoại, Ti cắm đầu đạp, tay ghì chặt ghi-đông, không ngớt lo sợ khi
nghĩ đến tương lai mờ mịt của mình, cái tương lai không chút gì hứa hẹn
mà Ti cố quên đi, không nghĩ tới. Ti sẽ ra sao ? Gần mực thì đen, Ti
sẽ giống, sẽ chịu ảnh hưởng của thằng Liêu không ? Nó tỏ vẻ khó chịu về
sự lương thiện, ngay thẳng của Ti và nhiều lần bóng gió, xa gần là sẽ
trị tội Ti rồi đó.
Ti
âm thầm chịu khổ, không kể ra với ai, ngay cả chú Tùng hay dì Mai.
Nhiều lần, trước khi đạp xe lên cầu, Ti đã có ý định lao thẳng xuống
sông, không phải nó muốn tự tử mà muốn để ông ngoại phải tiếc điên lên
vì mất cái xe.
Song
luôn luôn khi Ti toan thực hiện ý định đó thì hình ảnh bà ngoại cũng
hiện lên, cùng lúc Ti nhớ lại tất cả thảm khổ bà từng chịu đựng vì Ti.
Hình ảnh bà hiền từ, nhân hậu, nụ cười bà âu yếm bao dung như lần đầu bà
nắm chặt tay Ti, an ủi cháu bằng những lời êm như nhung, ngọt như mật
ngày Ti còn bé tí, làm Ti ngừng lại.
Rồi
Ti lại nhớ đến những câu chế giễu của một số bạn học, đến cái nhìn
thương hại của một số bạn khác, đến những câu hỏi hay những lời bàn tán
xì xào của các khách hàng quen biết gia đình ông ngoại, khi họ đến hiệu
chú Bỉnh, gặp Ti, ngạc nhiên vì sự có mặt của Ti. Trời ơi ! Giá còn bà ?
Nhất định không bao giờ bà để yên cho ông đày đoạ Ti như vậy cả.
Thốt nhiên, Ti nghe như tim mình thắt lại, nó kêu lên hai tiếng : “Bà ơi” và nước mắt giọt, giọt không ngừng.
*
Một
buổi chiều, sau giờ làm việc Ti đạp xe về như thường lệ. Tâm trí nó
vương vấn vì câu chuyện vừa xảy ra ban trưa. Suốt mấy tháng liền làm
công cho cửa hiệu tạp phẩm của chú Bỉnh, Ti như người máy, không có gì
khiến nó quan tâm hay xúc động.
Luôn
luôn nó chạm phải những bộ mặt quen vào cửa hàng mua sắm, nhàm tai vì
những lời cò kè thêm bớt giữa chủ nhà và khách mua hàng, chứng kiến sự
gian dối của thằng Liêu, khó chịu vì thái độ trịch thượng của nó, bực
mình vì thói keo kiết của chú Bỉnh ( ở nhà, Ti đã không chán ngấy vì
thói ấy của ông nó rồi sao ?) và sau cùng là cái giọng chua hơn giấm của
vợ chú ta.
Nhưng hôm nay, một việc xảy ra đã đánh thức mọi giác quan của thằng bé mồ côi, bất hạnh.
Lúc
đó vào quãng 11 giờ trưa, một người khách lạ, rất lạ bước vào hiệu hỏi
mua dầu lửa. Ông ta khoảng trung niên, có vẻ lơ đãng khác hẳn các bà nội
trợ ghé lại cửa hàng và có lẽ vì vậy, ông ta đã trả lầm tờ giấy bạc năm
trăm đồng thay vì tờ một trăm đồng. Khi ông ta xách bình dầu đi ra khỏi
cửa hiệu Ti mới nhận thấy điều này, nó bảo Liêu :
- Ông ấy đưa lộn tờ giấy năm trăm, trả lại cho người ta đi, anh Liêu !
- Không can gì đến mày ! Không phải tiền của mày, khôn hồn thì câm miệng, tao sẽ chia cho, thằng ngốc !
Ti
cố phân trần cho Liêu hiểu rằng hành động như vậy là xấu, là không nên,
song nó khăng khăng nhất định không trả lại cho ông ta (lúc đó vợ chú
Bỉnh mải trò chuyện với người bà con ở quầy trong nên không hay biết câu
chuyện xảy ra) Sau cùng, Ti thấy không thể dằng dai, liền chạy ù ra
khỏi hiệu, kêu to để ông ta quay lại. Khi Ti và ông ta trở vào hiệu thì
Liêu đang xếp nhỏ tờ giấy bạc nhưng chưa kịp cho vào túi áo (vì nó phải
lấy ra một tờ trăm của mình để trả thay tờ năm trăm trước khi muốn làm
chủ tờ bạc lớn của ông khách lạ đãng trí kia.)
Liêu
không nói gì được cả, nó ríu lưỡi lại vì tiếc tờ bạc mà cũng vì tức
giận Ti. Ông khách không hay biết sự xung đột giữa hai thằng bé bán
hàng, ông ta đưa tay nhận tờ bạc giấy, lặp lại nhiều lần hai tiếng cảm
ơn về hành động lương thiện của hai đứa. Trước khi đi ra, ông còn nhắc
lại là “Hai em rất tốt, tôi mong hai em giữ mãi tính tốt đó, hai em sẽ
thành công trên đường đời”. Và thêm : “Tôi hy vọng gặp lại hai em”
Trong
những ngày làm công tại cửa hàng này, đây là lần đầu Ti cảm thấy sung
sướng, phấn khởi. Nó hơi tiêng tiếc vì đã quên không hỏi địa chỉ của
người khách lạ, song rồi Ti buồn rầu nghĩ đến hiện tại, đến tình cảnh
mình, nó hết cả vui. gặp lại ông ta để làm gì kia chứ ? cái câu : “Tôi
hy vọng gặp lại hai em” chỉ là một câu xã giao thôi.
Lòng
buồn bã, Ti cắm cúi đạp xe. Song kỳ quái làm sao, nụ cười đôn hậu, cái
nhìn thẳng thắn, vầng trán cao và dáng bộ dẽ dàng, thân mật của ông ta
không ngớt ám ảnh Ti.
Qua
khỏi cầu, đến chỗ lùm cây trước khi sắp quẹo sang ngã rẽ về nhà chợt Ti
giật bắn người lên, suýt buông rơi tay lái vì một viên đá từ đó ném
đúng ngay giữa lưng Ti. Vừa đau vừa tức, Ti chưa kịp phản ứng ra sao thì
tiếp liền đó, có tiếng quát to, giọng quen thuộc của Liêu :
- Dừng xe lại ! Ông cần hỏi tội mày ! Thằng nhãi kia, đừng hòng trốn thoát !
Ti
hiểu ngay nguyên do khiến Liêu gây sự : nó tiếc tờ giấy bạc năm trăm
ban trưa. Trong một thoáng, Ti tự trách mình đã mua việc vào thân, song
tức khắc, nó thấy xấu hổ vì ý nghĩ hèn hạ ấy.
Ti
nghĩ rất mau : có lẽ nên dừng xe lại, đối đầu với nó một lần cho nó
khỏi khinh mình. Vả lại, tuy lớn tuổi và to xác hơn Ti, Liêu vốn chậm
chạp (hừ ! Chú Tùng vẫn không hay nói là những anh còn trẻ mà nhiều mỡ
trong mình không đáng sợ hay sao ?) Suy cho cùng, Liêu không hơn mình
cái gì ngoài chất mỡ vô dụng mà thôi. Sẵn dịp này, không làm cho nó nể
mặt thì nó sẽ còn tìm cách bắt nạt, tránh việc cho mình làm mãi cho coi,
phải cho nó biết sở dĩ lâu nay mình nhịn nó là vì mình buồn chuyện gia đình chứ mình không ngán thứ con trai nhiều mỡ như hạng nó mới được.
Thế là, Ti thắng xe trong lúc từ bụi rậm, Liêu đủng đỉnh đi ra, dáng bộ hung hăng. Nó lên tiếng trước :
-
Ti ! Mày nặng tội lắm đó, nghe ! Mày làm hỏng việc tao, tao phải trị
tội mày, để mày nhớ mà chừa cái thói chõ mõm vô việc người khác, hiểu
không ?
Ti gằn giọng, hỏi Liêu :
- Anh thử cắt nghĩa cho tôi nghe coi làm sao mới là không chõ mõm vô việc người khác ? Im lặng để anh ăn gian số tiền bốn trăm của người ta phải không ?
- Đúng như vậy đó. Không can gì đến mày, tại sao mày lại phá đám tao chớ ?
Thấy Ti không nói gì, Liêu được thể, tiếp :
- Sao mày không trả lời tao ? Nghe đây : mày phải xin lỗi tao, tao tha cho lần này, tự hậu thì phải chừa đi mới được, nếu không…
Ti chặn lại :
- Nếu tôi không xin lỗi anh thì sao ? Theo tôi nghĩ chính anh mới là người có lỗi, anh phải xin lỗi tôi…
- Chì quá, há ? Mày là thứ gì mà tao phải hạ mình xin lỗi mày ?
- Vậy anh, anh là thứ gì mà tôi phải xin lỗi sau khi anh có lỗi ?
-
Tao không mất công đấu lý với mày. Tao chúa ghét những đứa có bộ vó học
trò, lương thiện. Muốn sống gần tao và được tao để yên thì phải biết chuyện, nếu không tao không tha cho đâu.
-
Tôi tò mò muốn biết anh định làm gì tôi đây ? Này, anh Liêu ! Đừng
tưởng thằng Ti này dễ bắt nạt đâu. Tin cho anh hay : lâu nay tôi vẫn
nhịn anh là vì tôi muốn vậy, chớ không phải tôi ngu ngốc hay sợ anh như
anh tưởng lầm…
Ti
không kịp đề phòng chi cả, nó đang thao thao nói thì Liêu bất ngờ vung
tay đấm vào giữa mặt nó một cái nên thân. Ti loạng choạng lùi lại, giận
sôi lên, nó hét :
-
Được rồi ! Tôi sẽ đánh nhau với anh nếu anh muốn, nhưng trước hết tôi
cho anh hay là tôi khinh anh, anh là một thằng hèn… Anh đã…
Ti
ngừng lại vì nó biết không còn là lúc dùng lời nói mà phải dùng sức
mạnh. Ti đứng yên đợi Liêu xông lại lần nữa và lần này nó gạt tay Liêu
ra, đấm đá túi bụi vào đối thủ, nhất định trả thù quả đấm và viên đá ném
lén nó nhận trong khi ngồi trên xe đạp, sự tức giận làm nó thêm can
đảm.
Hai
đứa quần nhau chí tử, hai bên cùng bị đòn đau và cùng quyết thắng. Song
chỉ giây lát, Liêu thấm mệt, nó thở như bò rống, vừa thở vừa rên, vừa
chửi thề. Ti thì không. Nó chăm chú tuôn những trái đấm ra, phóng những
cái đá tới. Nó tự hứa phải thắng thằng “phì lũ” trận này, vì nếu không
Liêu sẽ còn kiếm chuyện với nó về sau.
Thằng
này bảo thằng kia “đầu hàng đi” nhưng không ai nghe ai cả. Đứa nào cũng
tự tin, tuy phần kém có vẻ nghiêng về đứa to xác và thừa mỡ.
Thình
lình có tiếng động cơ mô tô nổ xa xa và càng lúc xe càng tiến gần chỗ
hai đứa quần nhau, tiếng mô tô nổ lớn quá làm hai đứa cùng chú ý, song
dù chú ý, chúng vẫn không buông nhau ra, ôm chặt nhau lăn tròn trên mặt
đất.
Đúng lúc đó, tiếng xe ngừng nổ và có tiếng người kêu lên :
- Chà ! Các chú hăng quá nhỉ ? Có thể ngừng tay lại không ? Theo tôi thấy thì các chú đều can đảm cả. Huề đi ! Bắt tay đi !
Tiếng
nói làm Ti giật mình quên đề phòng, thừa cơ hội đó, Liêu đè nghiến Ti
xuống, bẻ quặt tay Ti… Trông thấy thế, người đàn ông can thiệp :
-
Thôi chứ ! Không nên chơi xấu như thế chứ ! Tôi không muốn can thiệp
vào việc của các chú, nhưng nếu chú ỷ lớn bắt nạt đứa nhỏ hơn, tôi bắt
buộc không để chú yên đâu. Xin long trọng báo cho chú biết trước như thế
!
Liêu
đành phải buông đối thủ, đứng lên. Ti lồm cồm bò dậy. Nhận ra hai đứa
trẻ, người đàn ông – chính là người khách mua dầu lửa ban trưa – reo lên
vui vẻ :
- Ủa, hoá ra hai chú đây ? Nếu tôi không lầm thì hai chú là bạn kia mà ! Vì sao bỗng hoá ra thù ?
Liêu
bẽn lẽn vì câu hỏi vô tình của người khách lạ. Còn Ti, Ti muốn nói
thẳng là tại ông ta nên mới xảy ra nông nỗi, nhưng vốn tốt bụng, nó
không muốn làm Liêu xấu hổ trước người lạ, cho nên nó hết sức lúng túng,
không biết giải thích nguyên do trận thư hùng bằng cách nào. May thay,
ông ta đã nói tiếp :
-
Thôi, dù hai chú đánh nhau vì nguyên do nào đi nữa, tôi muốn hai chú
bắt tay nhau, bỏ qua chuyện cũ, và kể từ mai phải hoà thuận như trước,
chịu không ?
Đúng là chõ mõm vào chuyện người khác. Liêu nghĩ thầm song nó không phản đối người lạ, tiến lại bắt tay Ti.
*
Chuyện tình cờ xảy ra đã là một dịp đưa Ti đến gần khách lạ như ý muốn của nó.
Ti
được biết ông ta là một hoạ sĩ có tiếng, về vùng quê tìm đề tài để vẽ.
Ông ta sắp triển lãm hoạ phẩm tại Sàigòn. Hoạ sĩ Tâm Anh có một quan
niệm phóng khoáng về cái đẹp. Ông ta cho rằng không cứ phải vẽ những cô
gái ăn mặc sang trọng, những biệt thự đồ sộ, những khu phố náo nhiệt,
mầu sắc loè loẹt mới thể hiện được tất cả cái đẹp trong hoạ phẩm. Bầu
trời lúc hoàng hôn, trên ngọn cây cao còn vương lại vài tia nắng rớt,
bình minh trên đồng cỏ hay một em bé bán đậu rang với một bên vai áo
rách : dưới cây cọ tài tình của ông, hoạ phẩm trở thành xúc động người
thưởng ngoạn một cách sâu xa. Ông cho rằng cái đẹp bàng bạc bất cứ ở
đâu : trong chòi tranh cũng như trên lò gạch, có điều kẻ ở chòi tranh
vất vả vì sinh kế nên không đủ thì giờ tìm những thú vui tinh thần và
người nghệ sĩ có bổn phận nghĩ đến họ nhiều hơn là phục vụ đám thị dân
nhàn rỗi, thừa tiền.
Từ
khi được quen hoạ sĩ Tâm Anh, Ti thấy yêu đời đôi chút. Tâm Anh cắm
trại trong một cái lều vải (như lều hướng đạo) dưới một gốc cây cổ thụ
ven đồi cách nhà Ti cỡ vài cây số.
Chỉ
trong vòng mươi hôm, đôi bên đã thân nhau như quen thân từ lâu lắm. Mặc
dù Ti giấu quanh, Tâm Anh nhất định tìm hiểu cho bằng được nguyên do
khiến hai đứa cùng làm việc một chỗ ẩu đả nhau. Vì không quen nói dối,
sau cùng Ti thú thật. Tâm Anh ngồi lặng yên nghe câu chuyện, cố giữ vẻ
thản nhiên. Một lát sau, ông mới lên tiếng bằng giọng dịu dàng :
-
Cháu rất đáng khen. Chú ngạc nhiên thấy cháu không được may mắn hơn vì
theo chú, một đứa trẻ có tâm hồn cao đẹp như cháu phải được sung sướng
hơn mới phải…
-
Cháu không bao giờ được may mắn. Bà ngoại cháu vẫn nói vậy. Mới ba tuổi
cháu đã mồ côi cả cha lẫn mẹ. Cháu đem sự xui xẻo cho mọi người, bà
ngoại mất cũng vì cháu…
- Nhảm ! Ai bảo thế ?
Tâm Anh kêu lên, giọng bất bình. Ti cười buồn :
- Ông ngoại cháu bảo thế, thưa chú !
- Không đâu. Chú không tin vậy…
- Chắc đúng, chú Tâm Anh à ! Bà ngoại chết vì cháu, không phải vì cháu đem xui xẻo như ông ngoại nghĩ mà vì… mà vì…
Tâm
Anh đã biết rõ tình cảnh khốn khổ của Ti, một đứa trẻ thông minh ngoan
ngoãn, lương thiện mà vô cùng bất hạnh. Tâm Anh âm thầm tìm cách giúp nó
nhưng ông ta nhất định không nói trước để cho nó phải hy vọng hão.
Ông cố giữ kín dự định cho đến khi cầm chắc sự thành công trong tay. Nguyên Tâm Anh có chân trong hội “Giúp trẻ nghèo hiếu học” tại
đô thành. Hội viên phần đông cũng vốn là trẻ nghèo lúc nhỏ được hội
giúp đỡ cho đến khi học thành tài. Chính ông cũng nhờ hội mà có thể theo
đuổi ngành hội hoạ. Vài người khác là bác sĩ, luật sư, nhà buôn, kỹ
nghệ gia, đa số là công chức hạng trung. Có một số người không dư dật
chi, song họ vui lòng nhịn bớt chút đỉnh tiền tiêu để đóng niên liễm.
Những người có địa vị - nhất là những người đã thành nhân nhờ hội – thì
tự thấy có bổn phận giúp lại các trẻ nghèo hiện nay.
Tâm
Anh đã gửi thư về cho hội yêu cầu giúp đỡ Ti song một tuần sau ông nhận
được thư trả lời là trường hợp Ti rất khó… Trước hết, nó đã quá tuổi –
Ti bị đuổi học hơn nửa năm nay, mất hết một năm học – thứ hai, Ti không
phải là con quân nhân hay công chức hạng nghèo. Thứ ba, uỷ ban cứu xét
để cấp học bổng không được rõ lắm về hạnh kiểm Ti, biết đâu vì cảm tình
riêng mà Tâm Anh giới thiệu ? Ban giám đốc không có phương tiện và thì
giờ để đến tận nơi cứu xét rõ ràng gia cảnh đứa trẻ. Điều này họ chỉ nói
một cách mập mờ, nhưng Tâm Anh đoán biết.
Lần
thứ nhất, người hoạ sĩ tiếc mình đã không chịu ở trong Ban giám đốc
theo lời yêu cầu của đa số hội viên hôm Đại hội. “Phải chi mình ở trong
Ban giám đốc có phải mình được quyền quyết định, ít nhất cũng được một
thăm của chính mình và thuyết phục vài người nữa nghe mình”.
Tâm
Anh buồn mất mấy hôm, nhưng ông không chịu thua, ông viết một lá thư
dài cho người bạn trong Ban giám đốc, viện những cớ sau đây để xin cho
Ti, nếu không được trọn một học bổng thì cũng được một nửa : thứ nhất,
ông bác bỏ luận điệu cho là chỉ quân nhân công chức mới thật sự nghèo ;
thứ hai, chuyện quá tuổi không thành vấn đề, hội mình là hội tư nhân chứ
có phải một tổ chức của chính quyền đâu mà phải lệ thuộc về hình thức
thông thường ? Thứ ba, nếu cần biết rõ về gia cảnh mà không tiện việc đi
lại tìm hiểu thì có thể nhờ người có uy tín tại địa phương giúp cho.
Ông
nhấn mạnh rằng Ti hội đủ những điều kiện tất yếu của một đứa trẻ hiếu
học mà thiếu phương tiện : nhà nghèo, học giỏi, hạnh kiểm tốt. Ông cũng
hùng hồn bác bỏ cái luận điệu cũ rích là tại Sàigòn không thiếu học sinh
ưu tú nghèo. Vì ông cho là tại Sàigòn, đương sự có nhiều cơ hội để học
hành hơn là trẻ nghèo các vùng quê hẻo lánh. Phải đặc biệt chú ý tới
những trẻ nghèo xa đô thị vì theo ông, chính những trẻ này mới thực đáng
giúp đỡ hơn những trẻ nghèo tại các thành phố lớn, nhất là tại thủ đô.
Biết bao nhiêu người vì thiếu cơ hội mà mai một tài năng ở những nơi hẻo
lánh ?
10
ngày sau, Tâm Anh được thư bạn trả lời. Ban giám đốc đã cứu xét lại
trường hợp Ti, đứa trẻ nghèo quá tuổi, không phải là con công chức, cũng
không phải là con quân nhân nhưng hiếu học, hạnh kiểm tốt, người ta bảo
là tin vào lời giới thiệu nồng nhiệt của Tâm Anh : hội cho Ti một nửa
học bổng. Phần tái bút, người bạn không quên nhắc Tâm Anh về lời hứa sẽ
tặng cho hội ba phần tư số tiền thu được sau khi triển lãm tranh để nhập
vào quĩ hội đặng đủ tiền cấp phát học bổng cho trẻ nghèo hiếu học vào
niên khoá tới.
Đọc
lá thư, Tâm Anh hết sức hài lòng, song khi đọc thêm phần tái bút, ông
không khỏi cảm thấy tưng tức. Ông đã hứa sẽ tặng hội ba phần tư số tiền
thu được sau khi triển lãm tranh mà hễ mỗi lần có dịp là Ban giám đốc
lại nhắc đi nhắc lại, làm như nếu không nhắc chừng chừng, Tâm Anh sẽ đổi
ý không bằng. “Không biết chừng họ nể lời mình nên cho thằng bé nửa cái
học bổng chứ chưa chắc vì tin lời mình” Ông nghĩ thế, song rồi Tâm Anh
lại gạt đi cho là mình hoài nghi tầm phơ. Không nên đòi hỏi cái tuyệt
đối, điều cần là Ti đã nhận một nửa học bổng. Còn một nửa sẽ tính sau.
Giá mà Tâm Anh làm việc chí thú, đều đặn như một công chức, Tâm Anh
đã không phải suy tính chi cho nhọc, ông sẽ đảm nhận phần chi phí còn
lại cho thằng bé. Khốn nỗi, dù tâm địa tốt, công việc của ông rất bất
thường, khi thì tiền vô không đếm kịp song nhiều hơn là những khi túi
rỗng, thèm điếu thuốc lá hoặc cốc cà phê hơn trẻ con thèm kẹo. Hứa mà
không giữ trọn lời hứa là điều không tha thứ được đối với nhà nghệ sĩ
này, vì vậy ông do dự băn khoăn về nửa cái học bổng còn lại quá đỗi.
Thình
lình, Tâm Anh chợt nhớ ra trong câu chuyện với mình, thằng bé vẫn nhắc
đến dì chú nó. Đoán theo lời nó, dì chú nó rất tốt, song họ không dư dật
gì, họ vẫn ước ao có ai phụ với họ thì họ sẵn sàng giúp nó một phần chi
phí để nó trở lại nhà trường tiếp tục việc học bị dở dang vì ông bố già
keo kiết.
Thôi
thế là hoàn hảo mọi bề. Tâm Anh chỉ còn việc ngồi chờ chiều xuống. Ông
sẽ đón Ti ở đầu cầu báo tin mừng. Sau đó, ông sẽ đi với nó đến nhà dì
chú nó nói chuyện xem sao. Chắc chắn họ không từ chối đâu, ông biết.
__________________________________________________________________________
