Thỉnh thoảng có dịp đi xem một số phim Tarzan chúng ta lại được thấy cảnh anh chàng người rừng ra tay đấu nhau với cá sấu giữa giòng sông, và rồi cuối cùng đâm chết con vật dữ dằn này, khiến khán giả hồi hộp, thích thú, khâm phục. Tất nhiên đầy là màn xảo thuật cốt đề cao sức khỏe phi thường nơi vai chính trong chuyện mà thôi, chứ thực ra ít có ai dám đương đầu với cá sấu - trừ những trường hợp bất ngờ bắt buộc đã đành - vì ngay cả loại thú lớn như hổ, báo, sư tử, voi v.v... cũng còn e dè, kiêng nể đến nỗi lắm phen phải bỏ chạy thục mạng thì đủ biết loài này dễ sợ như thế nào.
Là con vật chịu lạnh rất kém, cá sấu chỉ sống thật đông đảo tại vùng khí hậu ấm, gần xích đạo, nơi các eo biển, phá, vũng, lạch, khe suối, sông, hồ, đầm lầy trong rừng núi thâm u hay miền hoang dã ở nhiều quốc gia Trung, Nam Mỹ, Phi và Á Châu.
Thuộc loại bò sát sống cả trên cạn lẫn dưới nước, cá sấu mắt nhỏ, lỗ mũi bé tí xíu, đầu dẹp hay dầy, mõm dài hoặc ngắn tùy loại. Trung bình, toàn thân chúng đo được từ thước tám tới hai thước tư, do lớp da gồm những vẩy kết lại với nhau, kèm theo nhiều hàng gai cứng, mọc cao hẳn lên chạy dọc từ gáy đến tận chót đuôi. Khi bơi, cá sấu luôn luôn chìm hẳn mình dưới nước, ngoại trừ cặp mắt lơ láo quan sát cảnh vật chung quanh cũng như lỗ mũi để thở, cùng chuỗi gai lởm chởm trên lưng là nhô lên mà thôi, riêng bên cạnh tai có một lớp màng mỏng tự động che kín nhằm ngăn chặn nước khỏi lọt vào. Nhiều người cứ tưởng cá sấu bơi bằng chân, nhưng thực sự không phải như vậy đâu. Chính chiếc đuôi to lớn, rất khỏe lại dài gần với thân mình, được coi chẳng những là mái chèo đưa đẩy chúng lướt đi nhẹ nhàng, nhanh hay chậm, rẽ phải hoặc trái bằng cách quẫy sang hai bên, mà còn là vũ khí tự vệ và phương tiện kiếm ăn thật hữu hiệu. Nhờ bốn chân ngắn, cứng cáp với hai mươi móng nhọn, sắc bén, cá sấu có thể từ dưới nước phóng lên bở để đuổi theo con mồi lẹ như chớp, rồi khi tới gần, chúng xoay ngang đồng thời quất trọn chiếc đuôi vào đối thủ một đòn vũ bão khiến "nạn nhân" quỵ ngay lập tức. Bởi thế, người ta thường khuyên bất cứ ai lỡ gặp cá sấu, thì dù chúng đang tức giận vì đói hay yên lặng nằm nghỉ, cũng phải cẩn thận đề phòng. Chớ có dại đứng khơi khơi ngắm nhìn, kẻo có ngày bị chúng quất cho rập ngực, gãy xương sống, xương sườn rồi mất xác như chơi, vì cá sấu có nhiều cách kiếm ăn lắm.
Với thói quen chui rúc trong bụi cây hay dầm mình dưới khe nước đục kiên nhẫn rình mồi, toàn thân cá sấu lúc nầy trông chẳng khác gì khúc gỗ hay rễ cây lớn vất bỏ ngoài vũng bùn, vì màu sắc trên lưng chúng có thể đen sậm hay nâu xám, ngoại trừ dưới bụng lại trắng vàng. Do đó, nếu bất cứ con vật nào vô tình nhè leo ngay lên thân mình chúng mà đứng, hoặc chim chóc từ đâu sà tới đậu xuống cành lá trước mặt, là chỉ thoáng một cái, cá sấu đã quay ngoắt trở lại, dùng đuôi "đốn ngã", hay chồm lên cao "đớp" trúng mục tiêu, và xem chừng cầm chắc phần thắng. Nếu thú rừng - ngay cả thổ dân - lò mò lần xuống uống nước, rửa tay gần kề, cá sấu sẽ bất thần lao tới vun vút tấn công liền. Với lối "hành nghề" điêu luyện như vậy, ít khi chúng chịu nếm mùi thất bại. Bắt được con mồi rồi, cá sấu ngoạm chặt giữa hai hàm cứng, bao gồm trên dưới tám chục chiếc răng nhọn hoắt, và nếu không nuốt trọn ngay được, chúng sẽ nhá nhá cho rập nát lung tung với mục đích gây thêm thương tích làm "nạn nhân" tê liệt sức đề kháng, bằng không thì "a lê hấp", xé nát từng mảnh hoặc lôi tuột ra giữa giòng nước dìm cho chết, sau đó mới ăn. No nê căng bụng đâu vào đấy, cá sấu nằm nghỉ, mõm há hốc hàng giờ để chờ một loài chim nhỏ bé bay tới chui tọt vào họng làm công tác "xỉa răng" cho mình, nghĩa là các chú chim này ăn hết các miếng thịt dắt trong kẽ răng cá sấu xong, đoạn cất cánh bay đi. Sau khi đã sạch sẽ tươm tất, cá sấu mới ngậm mõm lại. Giờ đây trông dáng điệu anh chàng có vẻ hiền từ, phúc hậu ra phết, nhưng ai mà tin được, phải không các bạn?
Như trên đã trình bày, cá sấu ăn bất cứ con vật gì, từ thứ lắt nhắt như tôm, cua, cá, ba ba, ếch, cóc, nhái, chim cho tới thỏ, sóc, chuột xạ và ngay cả hươu, nai, hổ, báo, sư tử v.v... chúng cũng sơi tuốt luốt. Người ta từng tìm thấy nhiều khúc xương sư tử cạnh giòng suối ở một khu rừng già có lắm cá sấu bên Phi Châu. Riêng với loài người, tuy cá sấu kiêng nể thật đấy nhưng khi túng quá chúng cũng chẳng tha, vì hàng năm con số nạn nhân nhất là trẻ em ở Nam Mỹ, Phi Châu và Ấn Độ bị cá sấu ăn thịt, hoặc tha đi mất hút khá nhiều.
Bạn có biết sức mạnh hai hàm răng cá sấu khi cắn đứt con mồi ra sao không? Sơ sơ chỉ có bốn tấn thôi, ngán chưa?
Cá sấu thích sống từng đàn từ mươi mười lăm con trở lên. Đến thời kỳ sinh sản, cá sấu cái lo đào, bới đất bên bờ sông thành các hang, hố đoạn cất giấu vào khoảng ba đến sáu chục trứng vừa đẻ - màu trắng xám, nhưng nhỉnh hơn trứng gà - rồi lấp bùn, đất hoặc cát và tha lá cây về phủ lên trên để che đậy. Hai tháng sau, nhờ ánh nắng mặt trời cùng hơi nóng trong lòng đất ấp ủ, trứng mới nở. Trước đó, cá sấu mẹ luôn luôn nghe ngóng và chờ đợi những tiếng "ho" khác thường từ đám trứng phát ra, nhờ vậy "mụ ta" biết đã tới lúc phải dọn dẹp các chướng ngại vật cho "lũ nhóc tì" chọc thủng lớp vỏ cứng bò ra ngoài. Ngay khi mới nở, cá sấu con chỉ dài chừng hai tấc và bơi được ngay. Do công lao bà mẹ chăm sóc bú mớm cả năm trời, chúng lớn như thổi, nghĩa là dài ngót một thước.
Để phân biệt hai loại cá sấu, người ta căn cứ vào hình dáng và địa điểm sinh sống.
a) - Cá sấu mõm dẹt lại dài chuyên sống vùng nước mặn nhưng cũng có thể ở cả nước ngọt nữa. Điểm đặc biệt là về mùa xuân, chúng hay rít lên những âm thanh kỳ lạ để mời gọi con cái tới gieo giống, vì thế thợ săn dễ tìm ra địa điểm trú ngụ. Loại này thường dài từ thước rưỡi tới gần năm thước và ở Mã Đảo (Madagascar), có con dài chín thước hơn.
b) - Cá sấu mõm dầy và ngắn chỉ sống ở nước ngọt và khác hẳn với loại trên, hai mõm ngậm chặt, hai hàm đều có mép che kín tất cả răng lợi. Trung bình nó dài từ hai tới sáu thước.
Xưa kia người Ai Cập coi cá sấu là con vật linh thiêng nên được dùng để điều chế thuốc ướp xác. Ngày nay, thợ săn giết hại cá sấu bằng lao, tên tẩm thuốc độc hoặc súng bắn hạ vì các tuyến xạ hương trong mình cá sấu dành làm nước hoa, mỡ của nó để chạy máy, nhất là bộ da quý giá bán cho các nhà làm giầy, dép, thắt lưng, ví, bao kính, dây đồng hồ v.v...
Cá sấu chỉ sống trong vòng ba mươi năm thôi.
ĐẶNG HOÀNG
(sưu tầm)
