Tiếng chuông đồng hồ mới reo một hồi ngân đã tắt. Con choàng tỉnh và thoáng hình dung ra cảnh tượng ở phòng bên, chị Sa cũng choàng dậy ngay khi chuông reo, với tay ấn nhanh chiếc nút nhỏ tắt chuông để tránh làm rộn giấc ngủ của con. Những ngày thường, đôi khi con cũng phải thức giấc vì hồi chuông báo thức ngắn tương tự, nhưng lại chìm vào mộng lành ngay sau đó. Hôm nay thì không thể được, hôm nay là một ngày khác thường, một ngày suốt đời con phải ghi nhớ.
Có lẽ ba đã thức dậy, đang ngồi trầm ngâm bên ly nước trà mới pha màu vàng nhạt, nhìn từng làn khói vươn lên cao, loãng dần. Bao nhiêu năm rồi ba vẫn thế, vẫn cái thú ngồi một mình với ly nước trà đầu ngày trong bầu không khí còn ngái ngủ, mặt trời chưa chịu cựa mình. Bao nhiêu năm rồi ba vẫn thế, vẫn thức giấc thật sớm, rất khéo và nhẹ nhàng không cho con biết ; nhiều tối, trước khi đi ngủ, con đã tự nhủ sẽ cố thức thật sớm để xem ba dậy từ lúc nào, nhưng bao giờ cũng vậy, cứ mở mắt ra là ba đã không còn nằm cạnh. Mẹ còn nhớ không, hồi đó, có lần con hỏi mẹ: "Sao ba ngủ ít quá vậy mẹ?". Mẹ trả lời: "Giấc ngủ của người lớn tuổi nào cũng thế Đan ạ, ngắn, thật ngắn như chuỗi ngày còn sót lại của đời người". Con tiếp: "Ví dụ như mẹ, mẹ ngủ nhiều hơn ba, thì mẹ còn sống lâu, và con, con ngủ nhiều hơn nữa, con sống lâu hơn nữa phải không mẹ?". Mẹ cười và bảo: "Ừ, con sẽ sống thật lâu, đời con sẽ còn rất dài nên giấc ngủ của con cũng vậy, thật dài..."
Mẹ ơi! Thế mà mẹ lại bỏ con ra đi trước ba. Mẹ nói sai rồi đó, giấc ngủ đâu phải là thước đo chuỗi ngày còn lại một đời. Đáng lẽ mẹ phải còn sống chứ. Hàng đêm, mẹ vẫn say giấc kia mà. Đáng lẽ mẹ phải còn sống chứ. Bàn tay mẹ chưa run, trán mẹ chưa gợn vết nhăn, tóc mẹ chưa đổi màu kia mà. Mà sao? Mà sao mẹ lại bỏ ba, bỏ chị Sa, bỏ con? Mà sao sáng hôm ấy, buổi sáng cách nay đúng ba năm, mẹ nhắn nhủ mọi người xong, vẫy con lại gần, đặt bàn tay gầy guộc lên tay con, bàn tay mẹ còn chút hơi ấm, ngay sau đó, lạnh giá.
Trời hôm nay cũng đầy hơi lạnh như trời hôm ấy. Hàng năm, cứ khi gió mai chớm đem hơi lạnh từ phương xa thổi tạt qua mái tranh nghèo nhà mình, con lại sợ. Dạo mẹ còn sống, mẹ hay chế con yếu đuối, sợ lạnh. Con không biện hộ được câu nào, vì con chỉ mơ hồ trong trí tưởng rằng có một cái gì đó, một cái không được đặt tên, trong cái buốt giá, làm con sợ. Thế thôi. Rồi mẹ mất đi, cái chưa đặt tên, cái không gọi tên ấy trở thành cái có tên, cái được đặt tên. Nỗi buồn. Vâng, nỗi buồn. Nỗi buồn đầu đời và nỗi buồn triền miên dai dẳng.
Con còn nhớ rõ lời mẹ dặn chị Sa: "Con thay mẹ lo lắng cho em Đan nghe con, đừng để nó buồn tội nghiệp". Chị Sa đã làm đúng lời mẹ dặn, đúng lời chị hứa với mẹ hôm ấy, với đôi mắt đỏ, hai bờ vai run lên từng chập theo tiếng nấc. Chị thay mẹ - đôi lúc, con tưởng chị là mẹ - chăm lo cho con tất cả. Chị biết rõ con như mẹ biết rõ con. Chị biết rõ con không thích màu đậm, may cho con toàn quần áo nhạt màu. Chị biết con thích ngắm mẹ ngồi đan, hai bàn tay với mười ngón thon nhỏ, trắng nuột, thoăn thoắt. Những chiều lộng gió, chị đem ghế ra trước hiên nhà ngồi đan, con ngồi cạnh, tiếng sóng biển va vào đá rì rào làm nhạc, mãi đến khi hai chị em nghe tiếng nhạc ngựa từ xa vọng lại, và bóng con ngựa trắng hiện ra trước ngõ, bóng ba trên xe với nụ cười tươi trên gương mặt mệt nhọc sau một ngày đưa rước khách du. Chị biết con thích chạy nhảy trên cát biển những đêm có trăng, nước rút thật xa, lấp lánh, chị đứng lặng nhìn, thỉnh thoảng nhắc chừng con xem chừng một hòn đá lớn, hoặc dọa con dưới chân con có con dã tràng. Chị biết con rõ như thế đó, như mẹ biết con. Chị chiều con thế đó, chị chăm lo cho con thế đó, như mẹ chiều con, như mẹ chăm lo cho con.
Nhưng con vẫn thấy buồn, trong con vẫn hiện diện một nỗi buồn triền miên, bởi một lẽ rất giản dị. Rất giản dị. Vì chị chỉ là chị Sa, chị của con. Còn mẹ, mẹ là mẹ của con, mẹ sinh thành ra con.
Con đẩy nhẹ chăn sang một bên. Cái lạnh ào đến đậu trên da thịt làm con khẽ rùng mình. Ngày thường, sau cái lạnh ào đến ấy, con lại kéo chăn trùm kín, lười biếng thả hồn vào giấc. Mẹ, hình ảnh mẹ đã đem hơi ấm đến che chở cho con. Con ra khỏi chăn, bước xuống giường.
Tiếng dép lẹp kẹp làm ba và chị Sa cùng hướng về phía con. Ba hỏi con bằng ánh mắt hơn bằng lời nói:
- Sao dậy sớm thế Đan? Mới năm rưỡi.
Chị Sa đang đãi đậu xanh, bỏ đấy, chạy vội lấy cho con cái áo ấm màu ngà, cái áo mẹ đan cho con từ ba năm trước, khoác cho con. Chị trách:
- Lạnh thế này mà Đan cứ lười, chả chịu lấy áo mặc cho ấm.
Bàn tay chị chạm vào má con lạnh buốt. Con chợt nghĩ ra và thấy thương chị quá. Trời lạnh thật, mà chị đã phải ngồi đãi đậu xanh. Thoáng qua thật nhanh trong ý nghĩ, hình ảnh mẹ ngồi rửa từng cọng sà lách một buổi sáng sớm mùa lạnh để hôm ấy làm bữa mừng con được đứng nhất hiện ra. Con mơ hồ thấy mẹ qua dáng dấp chị Sa.
Chị Sa đã trở lại với thau nước và rổ đậu xanh. Con lên ngồi trên lòng ba. Chiếc áo dạ cũ của ba, màu xám đậm, cọ vào con ran rát. Chị Sa thúng thắng ho. Con nhớ đến mẹ thật nhiều.
*
Như thường lệ, mỗi chủ nhật ba đánh xe ra thị xã đón bác sĩ đến thăm bệnh cho con, rồi sau đó, đưa bác sĩ trở về thị xã và ở lại luôn để đưa rước du khách. Chị Sa cũng ra đi từ sớm với ba, nhà chỉ còn mình con, thật buồn đó mẹ. Nhưng biết sao hơn, vì chỉ ngày chủ nhật, du khách mới đông, ba mới có nhiều mối đưa đón và chị Sa mới bán chạy gánh hàng rong. Buổi trưa, ba đón chị Sa về, chừng hai giờ lại ra đi. Dạo mẹ còn sống, những ngày chủ nhật đâu buồn tẻ thế này. Dạo ấy, chị Sa đâu đã phải đi bán, ở nhà phụ với mẹ xâu chuỗi ốc, nhờ ba đem giao cho mối hàng đằng chợ. Ba mẹ con ở nhà lo cơm nước, bàn tính ăn món này, làm món kia để buổi trưa về ba ăn ngon miệng.
Mà bây giờ, mỗi chủ nhật là mỗi trống trải hiện diện, là mỗi thương nhớ dâng tràn. Có một mình đã buồn, lại một mình trong khung cảnh núi cao, biển rộng, còn buồn hơn nữa. Những cơn sóng biển buổi sáng sớm dẩn trở nên dữ tợn, quật mạnh vào những phiến đá oằn mình chịu đựng. Tháng năm, mưa nắng làm phiến đá vô hồn thêm dày dạn. Cũng như ngọn núi sau lưng nhà mình, xanh um cây cối, vô tri. Cũng như căn nhà lợp tranh do chính tay ba, chính mẹ dựng lên, lạnh lùng. Con của mẹ, bé Đan yếu đuối của mẹ, vừa thể xác lẫn tâm hồn, làm sao vui được, dù chỉ là vui gượng, giữa những cái dày dạn, vô tri, lạnh lùng đó.
Có lẽ bác sĩ chỉ đến thăm bệnh cho con vào chủ nhật tuần sau nữa rồi thôi. Hồi sáng này, bác sĩ đã khám thật kỹ cho con và vui vẻ nói với ba:
- Bệnh của em đã hết hẳn.
Mẹ ơi! Con đã hết bệnh rồi. Những con vi trùng lao hung dữ đã phải buông tha con. Nhờ tiến bộ khoa học, nhờ sự tận tâm của bác sĩ, nhờ lòng thương con của ba, và nhất là, nhờ lòng thương em cùng sự chăm lo, săn sóc của chị Sa. Thêm vào, lòng tin nơi mẹ. Những con vi trùng lao, từ phổi mẹ truyền nhiễm sang con, để rồi hai năm sau khi mẹ mất, mới hoành hành, phá phách phổi con. Chúng đã lấy của ba biết bao là tiền bạc, biết bao là công lao khó nhọc, thức khuya dậy sớm hàng ngày với chiếc xe ngựa chở du khách đi đây đi đó. Chúng đã lấy của chị Sa bao nhiêu là mồ hôi, bao nhiêu là công khó, vừa bán hàng rong ngoài bãi biển kiếm phụ ba, vừa chăm lo thuốc men cho con. Nhất nữa, chúng đã khiến chị phải dở dang việc học hành.
Chỉ vì những con vi trùng lao. Chỉ vì chúng ở trong phổi con. Mà con là con của ba, mà con là em của chị Sa. Mà chị Sa nhận lời giao phó của mẹ. Gia đình mình, tổ ấm, với thương yêu, với hạnh phúc, đã cứu sống con. Con đã hết bệnh rồi. Mẹ ơi! Con reo lên khe khẽ đây này.
Niềm sung sướng len lén vào hồn làm con tạm quên đi nỗi buồn cô đơn. Chiều hôm giỗ mẹ, ba dẫn chị Sa cùng con thả bộ ngoài bãi. Gió lộng và nước bắt đầu rút. Ba cha con lặng ngắm biển cả bao la. Thật lâu, con thấy ba chép miệng và mắt như trĩu nặng nỗi nhớ nhung. Con đoán là ba đang hồi tưởng lại chuỗi ngày thanh niên xa xưa, thuở ba còn là một thủy thủ, lấy trời, lấy biển làm nhà. Dạo xưa, vào lúc vui, ba thường hay nói: "Mẹ hai đứa giỏi thật, xem mảnh mai yếu đuối thế kia mà giữ được cả một con người chỉ thích bay nhảy như ba". Và thường, mẹ cười thật tươi, nếu đang ôm con, mẹ siết mạnh vòng tay hơn, không đáp.
Chị Sa dẫn con đến ngồi trên một tảng đá lớn. Là ngày thường, lại vào buổi chiều, bãi biển thật vắng. Chị sa hỏi con:
- Đan nhớ mẹ không?
Con đáp khẽ:
- Nhớ...
Bàn tay chị chợt bóp mạnh tay con. Chị lại hỏi:
- Đan còn nhớ lần nào, mẹ dẫn chị em mình ra đây, vừa đi dạo, vừa chuyện trò, rồi Đan vấp phải một hòn đá nhỏ...
Con gật đầu. Và nhớ lại thật rõ. Lúc con ngã, tuy không đau nhưng tại chung quanh có nhiều người nhìn thấy, xấu hổ qua, con òa lên khóc. Mẹ và chị Sa phải dỗ mãi. Ba mẹ con tìm một tảng đá ngồi. Mẹ đi mua cho con quả ổi. Con đòi mẹ với chị sa phải ăn chung. Mẹ chiều, nhưng dành cho con đến nửa quả, mẹ chỉ ăn một miếng nhỏ, còn cho chị Sa. Lúc con nín khóc, mẹ đố con với chị Sa:
- Mẹ đố hai đứa chứ tại sao sóng biển lại đi từ ngoài khơi vào bờ mà không đi từ bờ ra khơi?
Con với chị Sa tranh nhau trả lời. Nhưng câu trả lời nào mẹ cũng bảo sai. Cuối cùng, mẹ bảo:
- Sở dĩ sóng đi từ khơi vào bờ là tại sóng muốn đem ba đến gặp mẹ đấy...
Rồi mẹ cười, tiếng trong và nhẹ. Con và chị Sa ôm lấy mẹ: "Tưởng mẹ trả lời thế nào chứ! Mẹ khôn ghê!" Mẹ vẫn giữ nụ cười: "Mẹ không khôn thì sao ba chịu ở lại bờ, thì sao có hai đứa?".
Tiếng chị Sa:
- Mẹ hiền ghê Đan nhỉ?
Con lại gật đầu. Nỗi nhớ man mác trong hồn.
Bây giờ, trong căn nhà ấm cúng của gia đình mình, chỉ có mình con. Sự ấm cúng chợt chắp cánh bay xa. Con lại nhớ mẹ, nhớ thật nhiều. Giờ này, chị Sa đang gánh hàng qua lại, rao bán tận bãi sau - hôm nay chị đổi chỗ, đi bãi sau chứ không phải bãi trước như mọi khi - Tối qua, chị mới xâu được chuỗi ốc với một con ốc lạ, màu thật đẹp, không biết đã có ai mua chưa? Và giờ này, ba đang trên đường quanh thị xã, hay trên đường đi bãi Dứa, hoặc trên đường đi bãi Dâu. Chắc không đâu. Vì đi bãi Dâu, thế nào mà ba chẳng ghé lại nhà.
Có tiếng còi xe hơi ngoài đường lẫn tiếng cười đùa. Người ta vui quá đi thôi. Còn con... Mẹ ơi!
*
Con không hiểu gì hết. Cũng không đoán được gì. Con chỉ biết là ba với chị Sa đang giấu con một điều gì đó. Và chỉ thế thôi.
Tự nhiên, ba bắt con xuống trọ học ở nhà cậu Ba. Lý do ba viện ra, rằng để con đi học gần trường đã vô lý - những năm trước, con vẫn ở nhà, đi học, có sao đâu? - việc gởi con xuống nhà cậu Ba còn vô lý hơn nữa. Trước nay, ba vẫn khí khái, mẹ biết đấy, bao lần cậu Ba ngỏ ý giúp đỡ gia đình mình mà nào ba chịu. Thế mà lần này lại chính ba đem con xuống nhờ cậu Ba trông nom. Hai người nói chuyện với nhau khá lâu. Lúc ba về, con thấy ba không vui, dù nụ cười trên môi ba vẫn nở. Con òa lên khóc, bóng ba xa dần, mờ nhòa.
Phần chị Sa, chị nghỉ bán từ hai hôm trước khi con phải xa nhà. Lúc con đi học về, con thấy chị trùm chăn trên giường, ba cho con biết, chị đang bán hàng thì thấy mệt, nhân gặp ba, nhờ ba chở về. Đã mấy hôm liền, chị bắt đầu những cơn ho dài. Con nhớ lại những cơn ho của mẹ, của chính con mà thầm lo. Mỗi lần chị ho, con nghe ngực nóng ran, bụng quặn thắt như chính con trong cơn ho đó. Con hỏi, chị bảo: "Tại lạnh trời nên chị ho đấy thôi" Con mới yên tâm phần nào.
Giờ này không biết chị đã dứt bệnh chưa? Hơn một tuần rồi, con xa nhà, không gặp ba, không gặp chị Sa. Cậu Ba cho con ở một phòng riêng, đầy đủ vật dụng, nghĩa là thừa thãi nếu so với gia đình mình. Hàng ngày, cậu đánh xe hơi chở con đi học, tan buổi, lại đón về. Cuộc sống thật sung sướng. Nhưng càng đầy đủ tiện nghi vật chất bao nhiêu, con càng thấy thiếu thốn tình thương bấy nhiêu, con càng buồn khổ bấy nhiêu.
Có tiếng nhạc ngựa trước nhà. Chắc một chiếc xe ngựa nào đó dừng lại đón khách. Nhưng kìa, có tiếng ba. Con vùng chạy ra khỏi phòng. Ba kia rồi. Một tuần lễ xa nhà mà con tưởng chừng như cả nằm trời dài đằng đẵng, mà con thấy ba khác hẳn, như một người đi xa bao năm mới trở lại. Con ôm chầm lấy ba, nức nở. Nhưng lòng sung sướng khôn cùng.
- Đan nhớ ba lắm phải không?
- ...
- Đan chịu khó đi, ít lâu nữa ba đưa Đan về...
- Ít lâu nữa là bao lâu hở ba?
- Thì... ít lâu nữa... Ba chưa biết chừng được...
Con ngước nhìn ba, ánh mắt ba hơi bối rối. Gương mặt ba phảng phất sự lo âu. Những sợi râu cứng lởm chởm dưới cằm cho con đoán biết như thế - có bao giờ ba không cạo râu hàng ngày đâu? - Con nhìn ba thật lâu rồi hỏi:
- Có chuyện gì xẩy ra cho nhà mình phải không ba?
Ba không đáp, lặng nhìn con. Con níu chặt tay ba, ánh mắt thay lời lập lại câu hỏi. Ba vẫn lặng thinh. Con bật kêu:
- Ba!
Rồi gục mặt khóc. Tiếng ba trầm buồn:
- Đừng lưu tâm đến chuyện gia đình làm gì Đan ạ. Rồi trước sau gì ba cũng phải cho con biết mà.
*
Bây giờ thì con đã biết. Ba kể:
- Sáng hôm ấy, ba đang chở một người khách ngang bãi trước thì thấy một đám đông tụ tập, bàn tán ồn ào. Hiếu kỳ, ba quay nhìn vào. Và ba mới ngạc nhiên biết bao khi nhận ra gánh hàng của chị con bỏ nằm đó, còn chị con không thấy đâu. Lòng lo lắng khiến ba bỏ vội xe, tiến về phía đám đông hỏi thăm. Bấy giờ ba mới biết chị con gặp nạn. Một đống máu đã đông đặc, tím thẫm khiến ba hình dung rõ cảnh chị con buông gánh hàng, oằn mình với cơn ho thật dài và những búng máu thoát ra từ cổ họng, theo lời kể. Ba chỉ kịp nghe qua đầu đuôi câu chuyện là vội trở lại xe, xin lỗi người khách để họ đi xe khác, rồi tức tốc vào bệnh viện. Chị con đã được cứu tỉnh. Ba xin đem về nhà. Trưa ấy, ba và chị con đã giấu, không cho con biết chuyện, chỉ nói là chị con bị mệt. Thực ra... Khốn nạn cho chị con. Bệnh lao. Bác sĩ nói rõ như thế... Lại là bệnh lao ở thời kỳ trầm trọng. Ba ngạc nhiên lắm nhưng chị con lại rất tỉnh táo cho ba biết là chị cảm thấy có những triệu chứng lao trong cơ thể nhưng cố giấu, để lo cho con lành bệnh trước đã. Chị con còn năn nỉ xin ba gởi con xuống cậu Ba, chị sợ con bị lây lần nữa...
Mẹ ơi! Tội cho chị Sa của con quá.
Để rồi một năm sau, khi mùa lạnh trở lại, sương giăng mù trên đỉnh núi bãi Dâu, la đà trên mặt biển, chị con ra đi theo mẹ. Không cho con một lần gục mặt vào ngực chị, và chị ôm chặt con vào lòng, nghe con nói với chị một câu rằng: "Em đã biết lòng chị thương em".
Mẹ ơi! Một đời mẹ, một đời chị Sa, đã ra đi vĩnh viễn... Một đời ba, một đời con còn lại đây. Gia đình mình có làm gì nên tội đâu? Mà trời nỡ ác độc. Mẹ thương yêu yếu đuối, chị Sa hết lòng vì con, chẳng lẽ vì nợ oan kiếp trước mà theo nhau bỏ ba, bỏ con ở lại. Con nhỏ bé, chẳng lẽ vì trót sinh dưới ngôi sao buồn mờ, phải chịu thiếu thốn bao tình thương.
Mai đây, con theo ba về nhà cũ, sau hơn một năm trời xa cách. Không còn chị Sa. Không còn những ngón tay thon đan áo, xâu chuỗi ốc. Không bao giờ còn dịp chị em ngồi cạnh ba trên xe ngựa, ba đánh xe đi vòng quanh bờ biển vào chiều đẹp trời. Không bao giờ còn dịp chị em dắt nhau đi dạo trên bãi biển, không bao giờ chị em còn dịp đứng dưới chân núi, ngắm tượng Đức Mẹ hiền từ, dang tay che chở. Không bao giờ nữa.
Ba đặt chị Sa nằm cạnh mẹ. Gương mặt ba chợt lạnh lùng băng giá. Đôi mắt con nhạt nhòa, đẫm lệ. Cậu Ba an ủi:
- Thôi, số mệnh đã an bài. Anh cũng đừng buồn thảm quá. Anh còn phải lo cho cháu Đan...
Ba khẽ gật đầu rồi nhìn con. Gió thoảng qua, chỉ còn chút ít hơi lạnh. Ba bật nói bâng quơ:
- Mùa lạnh đã gần hết rồi...
Mẹ thương yêu, chị thương yêu. Sương đã thôi giăng mù trên đỉnh núi, sương đã thôi bao phủ biển cả bao la mỗi buổi sáng sớm. Nắng ấm lên sớm hơn. Đủ để lòng ba, lòng con ấm lại. Mẹ thương yêu, chị thương yêu, ba nói đúng, mùa sương mù đã sắp tàn. Con cầu xin, em cầu xin mặt trời thức sớm, nuôi cành lộc non xanh tươi, nuôi hồn những người còn lại, nuôi nụ cười trên môi.
NGUYỄN THÁI HẢI
